به گزارش خبرآنلاین،اکنون نظام آموزشی کشور با پدیدهای تلخ و نگرانکننده مواجه است؛ وضعیتی که در آن مدرسه، مدیر و دانشآموز حضور دارند، اما کیفیت آموزشی آنگونه که انتظار میرود، محقق نمیشود.
تسنیم در خبری نوشت: علیرغم تلاشها و زحمات معلمان و مدیران مدارس، خروجی سیستم آموزشی با استانداردهای مورد انتظار فاصله معناداری دارد.
مهدی نویدادهم، مشاور وزیر آموزشوپرورش، خردادماه امسال با اشاره به وضعیت نمرات آزمونهای نهایی، نسبت به افت تحصیلی هشدار داد و اعلام کرد: در آزمونهای نهایی، نمرات دانشآموزان عمدتاً بین ۸ تا ۱۰ است و میانگین کشوری نیز در همین بازه قرار دارد؛ وضعیتی که به گفته او فقط زنگ خطر نیست، بلکه خودِ خطر است.
وی همچنین با استناد به نتایج آزمونهای بینالمللی تیمز و پرلز تأکید کرده است که حدود ۴۰ درصد از دانشآموزان دوره ابتدایی کشور، مهارتهای پایهای خواندن و نوشتن را به حد استاندارد ندارند؛ آماری که نشاندهنده ضعف جدی در بنیانهای یادگیری است.
بازتاب افت تحصیلی در آزمونهای تخصصی و آمارهای جهانی
نمونه دیگری از این وضعیت، نمرات ریاضی دانشآموزان شرکتکننده در آزمون دانشگاه صنعتی شریف در سال گذشته است؛ جایی که میانگین نمرات حدود ۶ یا ۷ گزارش شد و بازتاب گستردهای در رسانهها داشت. افزون بر این، آمارهای بینالمللی نیز مؤید آن است که وضعیت تحصیلی دانشآموزان ایرانی با چالشهای جدی روبهروست.
وزیر آموزشوپرورش نیز وجود افت تحصیلی در نظام آموزشی کشور را تأیید میکند. به گفته وی، نخستین دلیل این وضعیت به عوامل ساختاری و سیاستگذاریهای کلان بازمیگردد. یکی از مهمترین دلایل افت تحصیلی، شکاف میان برنامههای درسی و نیازهای زمانه است.
وزیر آموزشوپرورش معتقد است برنامه درسی کنونی بیش از حد مبتنی بر محفوظات بوده و فاصله معناداری با نیازهای واقعی بازار کار و مهارتهای زندگی در قرن بیستویکم دارد؛ مسئلهای که به کاهش انگیزه درونی دانشآموزان منجر میشود.
با وجود این انتقادات، وزیر آموزشوپرورش با استناد به آمارها تأکید میکند که در حوزه آموزش عمومی، روندی رو به رشد مشاهده میشود.
به گفته کاظمی، اگر میانگین نمرات آزمونهای نهایی یا کل یک دوره تحصیلی براساس جدول ۲۰ برنامه هفتم توسعه بررسی شود، آمارها نشان میدهد میانگین نمرات نهایی پایه دوازدهم نظری در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲ حدود ۵۸ درصد افزایش داشته است.
افت معدل، الزاماً افت یادگیری نیست
در همین زمینه، علی محبی، رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، با تأکید بر لزوم تفکیک مفاهیم گفت: کاهش یا افزایش معدل نهایی، لزوماً به معنای افت یا رشد سطح مهارت دانشآموزان نیست، بلکه این تغییر بیشتر نتیجه اصلاحات در نظام ارزشیابی آموزشی، استانداردسازی آزمونها و افزایش سختگیری در فرآیند سنجش است.
به گفته رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، با توجه به اینکه آزمونهای نهایی امروز مبنای رتبهبندی برای ورود به دانشگاهها و رشتههای تحصیلی قرار گرفتهاند، طبیعی است که طراحی سؤالات و شیوه ارزیابی به سمت تمایزدهی دقیقتر حرکت کند؛ تغییری که در کوتاهمدت میتواند به کاهش میانگین نمرات منجر شود.
وی با اشاره به تفاوت شرایط فعلی با سالهای گذشته افزود: در گذشته، آزمونها سادهتر بود و تصحیح اوراق اغلب توسط یک معلم انجام میشد، اما امروز هر برگه امتحانی توسط دو یا چند معلم بررسی و کنترل میشود. این افزایش دقت در ارزیابی ممکن است معدلها را کاهش دهد، اما در بلندمدت به افزایش عدالت آموزشی و ارتقای کیفیت سنجش منجر خواهد شد.
به اعتقاد کارشناسان آموزشی، همین تغییر در فرآیند تصحیح موجب شده نمره نهایی بیش از گذشته به توان واقعی دانشآموز نزدیک شود؛ موضوعی که اگرچه در کوتاهمدت واکنشهایی را به دنبال داشته، اما از منظر آموزشی یک اصلاح ساختاری محسوب میشود.
رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش همچنین با اشاره به افزایش نگرانی خانوادهها تصریح کرد: تا پیش از این، امتحانات نهایی تأثیر قطعی در سرنوشت تحصیلی دانشآموزان نداشت، اما اکنون بهصورت مستقیم در آینده آنها اثرگذار است. در چنین شرایطی، طبیعی است که اضطراب دانشآموزان و خانوادهها افزایش پیدا کند.
وی تأکید کرد: تحلیل افت تحصیلی باید بر اساس دادههای دقیق و ارزیابیهای علمی انجام شود و نباید صرفاً بر پایه مقایسه ساده معدلها، درباره وضعیت آموزش قضاوت کرد.
بر این اساس، به نظر میرسد آنچه امروز بهعنوان افت تحصیلی دانشآموزان مطرح میشود، بیش از آنکه نشانه کاهش کیفیت آموزش باشد، نتیجه تغییر قواعد سنجش، سختتر شدن آزمونها و افزایش نقش نمره در کنکور است.
کیفیت نظام آموزشی در افت تحصیلی چه اندازه مقصر است؟
در کنار این مباحث، کیفیت کتابهای درسی نیز بهعنوان یکی از عوامل افت تحصیلی مطرح شده است.
علی لطیفی، رئیس سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی، در اینباره گفت: در خصوص اینکه افت تحصیلی ناشی از خود کتابهای درسی است یا نه، این موضوع نیازمند بررسی و مطالعهای مستقل است، اما در مجموع مطالعات نشان میدهد سهم کمی از آنچه بهعنوان افت تحصیلی مطرح میشود، به برنامه درسی و کتابهای درسی بازمیگردد.
به گفته لطیفی، آنچه نقش پررنگتری دارد، کیفیت آموزش بهعنوان مجموعهای از عوامل مؤثر بر فرآیند یاددهی و یادگیری در کلاس درس است؛ کیفیتی که در برخی زمینهها کاهش یافته و همین مسئله بهطور طبیعی به افت تحصیلی منجر شده است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی با تأکید بر اینکه کشور از نظر تعداد مدارس با کمبود مواجه نیست، افزود: حمایتی که باید از مدرسه صورت بگیرد، به اندازه کافی مؤثر نیست و طبیعی است که پیامدی مانند افت تحصیلی بروز کند. وی تصریح کرد: اینکه گفته میشود کتابهای درسی عامل افت تحصیلی هستند، ارتباط مستقیمی با واقعیت ندارد؛ چرا که آزمونها نیز در عمل همان محتوای برنامه درسی را میسنجند.
وی همچنین خاطرنشان کرد: وقتی از افت تحصیلی صحبت میکنیم، منظور میانگین کلی مدارس کشور است؛ در حالی که با همین برنامههای درسی، مدارسی وجود داشتهاند که وضعیت تحصیلی مطلوبی داشتهاند. به اعتقاد او، مسئله افت تحصیلی نباید سیاسی شود و نباید با آن مواجههای نقطهای، سطحی و گذرا داشت، چرا که این پدیده حاصل روندهای کلی است.
شکاف کیفی مدارس؛ افت تحصیلی چالش جدی مدارس دولتی
رئیس سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوعی قابل تأمل اشاره کرد: کیفیت پایین برخی مدارس دولتی.
به گفته لطیفی، واقعیت این است که کیفیت برخی مدارس دولتی آنقدر که باید باشد، نیست و این مسئله بهطور مستقیم بر عملکرد تحصیلی دانشآموزان اثر میگذارد؛ فاصله معناداری میان مدارس وجود دارد، چه در میان مدارس دولتی و چه در مقایسه با مدارس خاص مانند سمپاد.
بر اساس آمار ارائهشده، در مقایسه عملکرد درس ریاضی در انواع مدارس، بهترین عملکرد متعلق به دانشآموزان مدارس غیردولتی بوده است. پس از آن، دانشآموزان مدارس شاهد قرار دارند و تفاوت عملکرد این گروه با سایر دانشآموزان نیز معنادار گزارش شده است.
مهدی نویدادهم، مشاور وزیر آموزشوپرورش، نیز بر این موضوع تأکید کرده و میگوید: تفاوت معناداری میان استانها، مناطق مختلف و مدارس دولتی و غیردولتی وجود دارد که نمود آن در نتایج کنکور، پذیرش در رشتههای برتر و عملکرد مدارس سمپاد بهوضوح دیده میشود.
زمان آموزش؛ حلقه مفقوده کیفیت
یکی دیگر از چالشهای اساسی مطرحشده از سوی رئیس سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی، کم بودن زمان آموزش در مدارس ایران است. به گفته لطیفی، مطالعات بینالمللی نشان میدهد زمان آموزش در ایران از کمترینها در میان کشورهایی است که در آزمونهای بینالمللی شرکت میکنند.
لطیفی تأکید کرد: وقتی زمان، امکانات و فرصت کافی برای آموزش وجود نداشته باشد، طبیعی است که کیفیت آموزش کاهش یابد و این کاهش کیفیت، خود را در قالب افت تحصیلی دانشآموزان نشان دهد.
مجموع این اظهارنظرها و آمارها نشان میدهد افت تحصیلی دانشآموزان پدیدهای تکعاملی نیست؛ بلکه حاصل برهمکنش مجموعهای از عوامل ساختاری، سیاستگذاریهای کلان، تغییر نظام سنجش، نابرابری کیفی مدارس، کاهش زمان آموزش و چالشهای مربوط به کیفیت یاددهی و یادگیری است؛ مسئلهای که برای مواجهه با آن، نیاز به نگاهی جامع، غیرسیاسی و مبتنی بر دادههای علمی وجود دارد.
۲۳۳۲۱۷
نظر شما