پنجم ژوئن، بی شک یکی از شناخته‌شده‌ترین و مورد احترام‌ترین روزهای سال برای هر فعال محیط زیستی در جهان است[1]؛ روزی که از چهار دهه‌ی پیش و با تصویب عالی‌ترین نهاد مدنی جهان، یعنی سازمان ملل متحد، به عنوان روز جهانی محیط زیست شناخته شده است و همه ساله آیین‌هایی رسمی و غیر رسمی در سطح دولت‌ها و ملت‌ها و در بیش از 185 کشور از مجموع 234 کشور موجود در کره زمین برگزار می‌شود[2]. خوشبختانه ایران ما هم یکی از از آن 185 کشور به شمار می‌رود با یک امتیاز ویژه، اینکه به جای گرامیداشت فقط یک روز، هفته‌ای را به نام هفته محیط زیست گرامی می‌دارد؛ هفته‌ای که با بزرگداشت روز جهانی محیط زیست آغاز شده و به مدت هفت روز ادامه می‌یابد. حتا به این هم بسنده نشده و ما در ایران به جای روز زمین (دوم اردیبهشت)، هفته زمین پاک را برگزار می‌کنیم و به جای روز هوای پاک (19 دی)، آیین‌هایش را معمولاً تا یک هفته ادامه می‌دهیم و به جای روز درختکاری (15 اسفند)، هفته درختکاری را جشن می‌گیریم؛ چرا که ما بر خلاف بسیاری از کشورهای جهان، یک اصل در قانون اساسی خود داریم (اصل پنجاهم) که صراحتاً می‌گوید: حفظ محیط زیست لازمه حیات اجتماعی رو به رشد مردم ایران است و هر نوع آلودگی و تخریب محیط زیست به همین دلیل، جرم تلقی شده و باید با آن مقابله و برخورد کرد. حتا در سند چشم‌انداز 20 ساله کشور – ایران 1404؛ آنجا که آرمان اصلی را در افق 1404 دستیابی به رفاه ملی هدف گذاری کرده است، آشکارا تأکید می‌کند که این رفاه ملی تحقق نخواهد یافت، مگر آن که مردم سال 1404 در ایران برخوردار از محیط زیست مطلوب باشند.
راستی این همه حجم تکریم و احترام به طبیعت و محیط زیست از کجا آمده است؟ مگر چند پیامبر آسمانی را می‌توان سراغ گرفت که به پیروانش هشدار داده باشد، اگر شاخه درختی را بشکنید، انگار که بال فرشته‌ای را شکسته‌اید؟
و مگر سخنی از این دیرینه‌تر در هیچ فرهنگ و تمدنی می‌توان یافت که بیش از 2500 سال پیش از زبان کوروش بزرگ (در منشور پارسوماش)، بنیانگذار امپراطوری هخامنشی و خطاب به مردمش گفته باشد:
به فهم آب رسیدن و گندم را گرامی داشتن،
این آیین من است.
پس هرکه رونده ای را بیازارد
جهان را آزرده است.
او که درختی را بیافکند،
بی اجاق خواهد مرد.
او که آب را بیالاید،
روان خویش را آلوده است.
به راستی که اگر ناظری بی‌طرف و با انصاف قرار باشد میزان حرمت و ارادت ملتی را نسبت به طبیعت، عیار بزند، بی شک باید در برابر فرهنگ ممتاز سرزمین پارس، کلاه از سر بردارد و ایرانیان را طبیعت دوست ترین مردم جهان معرفی کند؛ مردمی که بیش از هزار سال پیش، شاعر حکیم و فرزانه‌شان، فردوسی بزرگ ندا درداده بود:
سیاه اندرون باشد و سنگدل
که خواهد که موری شود تنگدل
اما و اما ... حقیقت آن است که مطابق آخرین جدول رده بندی کشورها از منظر شاخص EPI کشور ما از منظر عملکرد محیط زیستی خود در طول شش سال اخیر (از 2006 تاکنون) 61 پله سقوط کرده و از رتبه 53 به 114 نزول یافته است[3]؛ سقوطی بی نظیر در بین همه کشورهای جهان! چرا؟
شاید بد نبود تا رؤسای سازمان حفاظت محیط زیست، وزیر نیرو، وزیر کشور، معاون برنامه‌ریزی راهبردی رییس جمهور، رییس سازمان بازرسی کل کشور و رییس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی، به مناسبت آیین های گرامیداشت این روز سبز از این ناسازه بزرگ و حیرت انگیز و دلایل وقوع آن سخن می‌گفتند!
و شاید بد نبود تا برای ما می‌گفتند: چرا دوازده سال پس از آگاهی از بروز بحران جدی در دریاچه ارومیه، هنوز هیچ اقدام عملی و ملموس برای رفع این بحران و احیاء مجدد این دریاچه ارزشمند انجام نشده است؟
و چرا روند فروافت سطح آب زیرزمینی کشور که در طول سه دهه به 15 متر رسید (بین سال‌های 1971 تا 2001)، همچنان و با شتابی بیشتر تا سال جاری ادامه یافته و به حدود 24 متر رسیده است؟
و دست آخر آن که چرا باید 2500 میلیارد تومان (22.5 برابر بودجه سالانه بزرگترین نهاد متولی منابع طبیعی کشور) را برای ساخت سدی اختصاص دهیم (سد گُتوند) که حتا به گفته وزیر نیرو، رییس دولت دهم هم به دلیل مشکلات علمی و فنی آن، حاضر به افتتاح رسمی‌اش نمی‌شود[4] و در عین حال، شرکت ثروتمند سازنده‌اش (آب نیرو) بدون آن که حق مردم روستانشین در بالادست سد را بپردازد[5] (روستاهایی مثل گلزاری، مایک و ...)، آب و برق را هم از هشتم فروردین بر روی آنها بسته و عملاً این هموطنان مظلوم ما در دمای 49 درجه سانتیگراد در حال پختن هستند!
آری، گرامیداشت روز جهانی محیط زیست و تبدیل یک روز به 28 روز خیلی خوب است؛ اما بهتر از آن، شاید آن باشد که شاهد باشیم، در چنین روزهایی خبرهایی را بشنویم که نشان از تعهد عملی دولت به مبانی زیست پایدار و توسعه درخور و متوازن با محیط زیست داشته باشد. حرکتی که نشان دهد، دولت ایران واقعاً به سمت تحقق شعار امسال (اقتصاد سبز) حرکت کرده و می‌کوشد تا سهم خویش را در تحقق این آرمان به جهانیان گزارش دهد.
*عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور
--------------------------------------------------------------------------------
[1] http://www.unep.org/wed/
[2] http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D9%BE%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C
[3] http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1607457
[4] http://www.abnamanews.com/news/default.aspx?id=P760
[5] http://www.entekhab.ir/fa/news/64447
234
نظر شما