سنگ‌چین‌های‌ سطح مریخ را چه کسی طراحی کرده است؟

عکس‏ها‏ی گرفته شده از مریخ‌نورد اسپریت، سنگ‏ها‏ی کوچکی را بر روی سطح مریخ نشان می‏دهد که آنچنان صاف و هموار کنار هم قرار گرفته‏اند که انگار ساکنان عزیز سیاره سرخ آن‌ها را به این شکل چیده‌اند. اما از آن‌جا که در مریخ نشانی از حیات دیده نشده، باید این مساله را بررسی کرد که چه چیز چنین نقش و نگاری را ایجاد کرده است است؟

ژان پلتیر، از دانشگاه آریزونا می‏گوید که این کار، کار باد است. اما روش کارش خیلی واضح نیست. بادهای شدید و طوفان‏های‏ شن با سرعت‌های بسیار زیادی در سراسر مریخ می‏تازند؛ بنابراین می‏توان به طور منطقی نتیجه گرفت که آن‌ها این سنگ‏ها‏ را حرکت می‏دهند. اما اتمسفر مریخ آن‌قدر رقیق است که بادهای مریخی باید 10 برابر طوفان کاترینا شدت داشته باشند تا بتوانند این سنگ‏ها‏ را جابجا کنند.

یکی از شاگردان پلیتر به نام «اندرو لیر» توانسته مکانیسم این جابجایی را توضیح دهد. وی با توجه به آزمایش دیگری که قبلا دیده بود، نظریه تونل باد را پیشنهاد داده است.

توضیح این پدیده از این قرار است: وقتی این سنگ‏ها‏ و صخره‏ها‏ی کوچک به شکل دسته‏ای کنار هم قرار گرفته باشند، باد ذرات خاک را از جلوی این سنگ‏ها‏ به پشت، میان شکاف‏ها‏ و ترک‏ها‏ی میانی‌شان می‏راند؛ صدالبته که ذرات خاک به دور محیط این مجموعه سنگ نیز‏ رانده می‏شود. این پدیده، حفره‏ها‏یی را میان سنگ‏ها‏ ایجاد می‏کند و آن‌ها می‏توانند با افتادن در این حفره‏ها‏، از جای خود حرکت کرده و از سنگ‏ها‏ی کناری فاصله بگیرند.

پژوهشگران با استفاده از شبیه‌سازی‌های کامپیوتری و آزمایش‌های تونل باد، دریافتند که این پدیده می‏تواند سنگ‏ها‏ را به طور هموار در سطح پخش کند. بدین شکل، سنگ‏ها‏یی که درست روبه‏روی هم قرار گرفته بودند، کمی‏از هم فاصله می‏گیرند.

مریخ‌نوردهای اسپریت و آپورتونیتی، در تابستان 1382 به مقصد مریخ پرتاب شدند و در زمستان همان سال بر سطح این سیاره فرود آمدند. این دو مریخ‌نورد از سوی آژانس هوانوردی و فضانوری ایالات‌متحده، ناسا، ماموریت داشتند که سطح سیاره سرخ را در جستجوی نشانه‌های وجود آب جستجو کنند.

علی‌رغم آن‌که این دو کاوشگر در دو سوی مریخ فرود آمدند، اما توانستند مواد معدنی بخصوصی را در جای‌جای این سیاره شناسایی کنند که فقط در حضور آب می‌توانند شکل بگیرند. هم‌اکنون با گذشت پنج سال از آغاز ماموریت این دو مریخ‌نورد و از سر گذراندن 3 زمستان سخت، هنوز با قدرت کامل به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

نیوساینتیست؛ 9 ژانویه / ترجمه: آزاده پارساپور