متعاقب تحلیل یکی از کارشناسان موسسۀ سیتی گروپ، طی هفتۀ گذشته این خبر که عربستان سعودی تا سال 2030 به واردکنندۀ نفت تبدیل می شود در کل جهان پیچید و تعابیر و تفاسیر زیادی را به همراه آورد. طبق تئوری ارائه شده تا سال 2030 عربستان سعودی-بزرگترین تولیدکننده و صادرکنندۀ نفت- به دلیل مصرف بالا به جای صادرات به یکی از واردکنندگان نفت تبدیل خواهد شد.
هرچند برطبق فرمول های ریاضی تحقق این محاسبه شدنی است، اما در چنین شرایطی تصور این مسئله که منابع نفت عربستان سعودی تا سال 2030 به پایان خواهد رسید و این کشور به واردکنندۀ نفت تبدیل خواهد شد، نسبتاً خنده دار است و بیش از همه به یک خودکشی مالی و فروپاشی شبیه است.
البته در سال 2011 درآمدهای نفتی نزدیک به 93 درصد از بودجۀ دولتی عربستان را تشکیل داده بود. بدون درآمدهای ناشی از صادرات نفت، اقتصاد کشور از حرکت باز می ایستد، اما از آنجایی که هیچ کشوری اجازه نمی دهد که کار به اینجا کشیده شود، عربستان سعودی نیز درصدد یافتن راهکاری برای این مشکل تا پیش از فرارسیدن تاریخ مورد نظر است. گفتنی است سرانۀ مصرف نفت در عربستان سعودی در مقایسه با سایر کشورها در رتبۀ بالاترین قرار دارد. در مجموع عربستان سعودی نزدیک به 3 میلیون بشکه در روز یعنی بیش از 1 میلیارد بشکه در سال نفت مصرف می کند(یعنی در حدود 40 بشکه به ازای هر نفر در سال). سرانۀ مصرف نفت عربستان سعودی در جهان در رتبۀ بسیار بالایی قرار دارد و در واقع 4 برابر ایالات متحدۀ آمریکا، 5 برابر کره جنوبی و 8 برابر نرخ مصرف در ژاپن است.
از همه مهمتر اینکه مصرف نفت در عربستان سعودی روند رو به رشدی دارد. به گونه ای که طی دهۀ اخیر سرانۀ مصرف(با 33% افزایش) از 30 بشکه در سال به 40 بشکه افزایش یافت. برخی کارشناسان نرخ رشد مصرف سالانه را رقم 5 درصد اعلام کرده اند.
تأکید بیش از اندازه بر نرخ رشد مصرف نفت در آینده می تواند منبعی برای محاسبه میزان مصرف عربستان سعودی باشد. به نظر می رسد کارشناسان شرکت سیتی گروپ، بالاترین میزان رشد مصرف را در محاسبات خود در نظر گرفته اند و از همین رو به این نتیجه رسیده اند که عربستان تا سال 2030 به واردکننده نفت تبدیل خواهد شد.
بسیاری از پیش بینی های اقتصادی به طور عمومی برپایۀ ثابت بودن همۀ عوامل صورت می گیرد. پیش بینی صورت گرفته از سوی موسسه سیتی گروپ غیرواقعی به نظر می رسد. با این حال برای جلوگیری از وقوع چنین سناریویی باید هم بر روی منابع انرژی و هم بر روی تقاضا کار کرد تا هم اولی را افزایش داد و از هم میزان دومی کاست.
حمل و نقل در عربستان بیشتر از طریق ماشین های سواری صورت می گیرد و نه حمل و نقل عمومی. پایین بودن قیمت سوخت، داشتن اتومبیل را بسیار جذاب ساخته و همواره همین روند دنبال شده است، اما عربستان نیازمند تغییر این شیوه است، چرا که در همه جای دنیا تمهیداتی برای کاهش مصرف در حال اجراست. نیاز به وارد کردن قطار، ترن و اتوبوس های پیشرفته به سیستم حمل و نقل عربستان بسیار احساس می شود تا رانندگان سعودی را از ماشین های قیمتی شان دور کند و سطح مصرف را در این کشور کاهش دهد.
در وهلۀ دوم نیازمند کارایی در توان تولید هستیم. میزان تولید برق عربستان می تواند کارایی بیشتری پیدا کرده تا نفت کمتری مصرف کند. می دانیم که نیازمند به روزرسانی در این بخش هستیم اما باید توجه داشت که باید با سرعت بیشتری در این مسیر حرکت کنیم.
سوم اینکه بسیاری از سعودی ها هنوز نمی دانند که نیازمند کاهش مصرف و ذخیره سازی آن هستیم. آنها نفت را عنصر اصلی و مسلم در نظر گرفته و نمی دانند که قیمت پایین نفت هنوز نمی تواند اقتصاد کشور را پوشش دهد. در واقع دلیل این امر که مصرف نفت هر ساله 5 درصد افزایش می یابد (یعنی دو برابر میزان رشد جمعیت) نیز همین است.
چهارم اینکه عربستان سعودی در زمینۀ میزان ذخایر نیازمند گسترش سایر منابع جدید انرژی است. انرژی های قابل بازیافت می تواند مصرف نفت را در کشور کاهش دهد و به همان میزان از آلودگی بکاهد. عربستان سعودی پتانسیل بالایی در بهره برداری و مصرف از انرژی خورشیدی دارد. از طرفی قیمت نفت نیز نیازمند بازنگری است.
در نهایت اینکه مکانیسم قیمت باید در کشور وجود داشته باشد. دلیل اینکه میزان مصرف در عربستان سعودی اینقدر بالاست، پایین بودن قیمت آن نفت است. بالا بردن قیمت نفت می تواند شرکتها و افراد را به کاهش مصرف تشویق کند. تجربۀ سایر کشورها نشان می دهد که این مسئله شدنی است. تا قبل از سال 1973 مصرف انرژی در ایالات متحدۀ آمریکا رشد بالای 3 درصد سالیانه را در این کشور نشان می داد و هیچ علامتی از کاهش در آن دیده نمی شد. اما متعاقب شوک نفتی دهۀ 1970 فرهنگ و عادت مصرف در این کشور تغییر کرد. بین سالهای 1973 تا 2002، مصرف انرژی در این کشور کاهش و به رقم سالیانه 0.9 درصد رسید و صنایع این کشور دیگر شاهد افزایش مصرف نبودند.
در نهایت باید گفت هرچند پیش بینی اعلام شده از سوی موسسۀ مذکور کمی همراه با اغراق است، اما هشداری است که باید جدی گرفته شود و از هم اکنون باید به راهکارهای منطقی برای کاهش مصرف انرژی اندیشید.
العربیه / 9 سپتامبر 2012
ترجمه: زهرا خدایی
31263
نظر شما