ملاقات ولایتی با ادیب الممالک، عین القضات و خواجه عبد‌الله و ابن نفیس

به گزارش خبرآنلاین، مجموعه کتابهای جیبی «آفرینندگان فرهنگ و تمدن اسلام و بوم ایران» به معرفی موجز مشاهیر فرهنگ و هنر ایران می پردازد که در زیر مجموعه ای از آنها معرفی شده است.
 

 ساکنان تهران برای تهیه این مجموعه و سفارش هر محصول فرهنگی دیگر کافی است با شماره 20- 88557016 سامانه اشتراک محصولات فرهنگی؛ سام تماس بگیرند و سفارش خود را (در صورت موجود بودن در بازار) در محل کار یا منزل _ بدون هزینه ارسال _ دریافت کنند. باقی هموطنان نیز می توانند با پرداخت هزینه پستی، تلفنی سفارش خرید بدهند.

چهل و یکمین کتاب از مجموعه کتا‌بهای آفرینندگان فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، به ادیب الممالک فراهانی اختصاص دارد و در شش فصل تهیه و تنظیم کرده است. مؤلف در مقدمه به معرفی اجمالی ادیب الممالک می پردازد و می گوید: میرزا محمد صادق، مشهور به ادیب الممالک از نوادگان میرزا عیسی قائم مقام فراهانی، از شاعران و رجال بنام عصر قاجاریه است. وی در یازدهم مرداد 1239 در روستای گارزان از توابع اراک چشم به جهان گشود. در پانزده سالگی پدرش را از دست داد و به همراه برادرش راهی تهران شد. در تهران چندی زندگی را با سختی و با تحمل ناملایمات سپری کرد تا اینکه بر اثر شدت اندوه قصیده ای در شکایت از روزگار سرود و آن را با نام شهزاده طهماسب میرزا مؤیدالدوله، که مردی شعرشناس و اهل دانش بود، به پایان برد. در آنجا بود که به توسط حسنعلی خان امیر نظام گروسی به خدمت مؤیدالدوله راه یافت و این واقعه نقطه ی عطفی در زندگی او بود. امیرنظام، که افزون بر مقام بلند سپاهی‌گری و سیاست نویسنده و ادیبی توانا و سخن شناس بود، قدر اهل فضل را می دانست. از این رو، میرزا صادق را در سایه ی حمایت خویش آورد و سبب شهرت او در نزد شاهان و بزرگان عصر شد و ... .
 

بیست و هشتمین اثر از مجموعه آفریننگان فرهنگ و تمدن اسلام و بوم ایران کتاب ابن نفیس است. ابن نفیس را پس از ابن سینا بزرگ ترین پزشک تاریخ تمدن اسلامی می دانند. از او کتابها و رسالات متعددی بجا مانده است که مهم ترین کار وی که نام او را قله ی تاریخ پزشکی قرار داد شرحی است که بر بخش تشریح کتاب قانون شیخ الرئیس نوشته است و در آن برای اولین بار گردش خون را شرح داده است. او از افتخارات خویش این را می داند که بهترین موجز را بر قانون نوشته ضمن اینکه در عمل نشان داده که یکی از بهترین شروح بر قانون را نیز او نوشته است. او شاگردان برجسته ای را تربیت کرد که در میان آنها می توان از ابوالفرج ابن قف – معروف به ابن قُف می باشد – نام برد که اصالتاً اهل کرک لبنان و جراح برجسته دوران ممالیک و یکی از نام آورترین پزشکان تاریخ تمدن اسلامی بود.

کتاب انوری سی و هفتمین اثر از این مجموعه است که در هشت فصل تهیه و تنظیم شده است. اوحدالدین محمد بن محمد انوری قصیده سرای بزرگ نیمه دوم قرن ششم، از اهالی ابیورد، شهری میان سرخس و نساء، بود. در علوم زمان خود دست داشت و در شعر از پایه گذاران نام دار شعر فارسی بویژه در غزل و قصیده است. شعر او در اکثر شعرای پس از وی تأثیری عمیق گذاشته است. این تأثیرگذاری بویژه در شعر شیخ مصلح الدین سعدی کاملاً مشهود است. به سبب تسلط وی بر علوم زمان خود، زبان فارسی، زبان عربی و بحور شعر فارسی و عربی، دیوان وی برای همه ی شاعران و شعر شناسان پس از او معیار بوده است. به سبب بار عملی اشعار او و تسلطش بر مبانی حکمت و وجود معانی دقیق و باریک در اشعارش، در بسیاری از موارد، خواننده بدون تعمق و تفکر و مراجعه به حواشی و تعلیقات اصل فضل، امکان درک دقیق را ندارد. انوری بر آوردن معانی نغز و لطیف و مضامین شیوا و بدیع، در انتخاب الفاظ و ترکیب کلمات ذوق و سلیقه ی خاصی داشت که اقتدار او را در سخنوری می رساند.
 

کتاب ابن مُقله دوازدهمین کتاب از این مجموعه درباره زندگی و وزارت ابن مُقله است. در فصل اول نویسنده به اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در قرن چهارم هجری می پردازد، در فصل دوم به خانه و خانواده، دوران وزارت و استادان و شاگردان وی در فصل سوم به آثار و افکار ابن مُقله و در نهایت در فصل چهارم ابن مُقله را در اشعار شاعران بررسی می نماید. ابوعلی محمد بن علی بن حسین بن مقله بیضاوی شیرازی در عصر 5 شنبه 21 شوال 272 هجری از خانواده ای ایرانی از اهالی فارس در بغداد بدنیا آمد. بنظر عده ای مقله لقب پدرش، ابوالعباس علی بن حسین، بود. ابن مُقله در زمان وزارت در جوانمردی و خیرات بی همتا بود. بیشتر جوایز و صله هایی را که از خلفا می رفت میان فقرا تقسیم می کرد. اغلب خطوطش را در مقام احسان و نفقه به محتاجان اکرام می کرد. وی 5 پسر، به نام های ابوالحسن علی بن ابی علی، اوبوالحسین محمد بن محمد، ابوالقاسم، ابوعیسی و ابو محمد عبدالله و ظاهراً یک دختر داشت که در منابع نام او ذکر نشده و فقط مشخص است که زمانی به ابن بواب، خوش نویس مشهور، خط تعلیم داده است.
 

سلطانعلی مشهدی یازدهمین جلد از کتاب‌های آفرینندگان فرهنگ و تمدن اسلام و بوم ایران در 3 فصل نوشته شده است. اوضاع سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران در قرون نهم و دهم هجری، زندگی‌نامه مولانا سلطانعلی مشهد و آثار و افکار عنوان فصل‌های این کتاب هستند. در مقدمه کتاب آمده است: تا ملتی به مراتب بالای رشد علمی و فرهنگی نرسد، هنرش کمال نمی‌یابد و به خلق آثار جاودان معماری دست نمی‌یابد. در این میان، خط جایگاهی ویژه دارد. چهره ایران در میان سایر ملل مسلمان به عنوان واضعان خطوط نستعلیق، شکسته، شکسته نستعلیق، و پرورش دهندگان نسخ و ثلث، مثل سایر رشته‌های علم و فرهنگ، چون خورشیدی می‌درخشد. سلطانعلی مشهدی، با دو واسطه، شاگرد میرعلی تبریزی، پایه‌گذار خط نستعلیق، بوده است. وی در حقیقت واسطه انتقال هنر خط از تبریز به هرات بود. ذوق شاعری و ارادت عمیقش به ائمه معصومین، به خصوص امیرالمومنین حضرت علی بن‌ابی‌طالب (ع) لطافت روح و اخلاص و اعتقادش را نشان می‌دهد که بدون چنین خمیرمایه عرفانی اعتقادی ـ عاطفی امکان خلق این آثار ماندنی را پیدا نمی‌کرد.
 

کتاب علی اکبر دهخدا در 9 فصل تدوین شده است. فصل اول درباره اوضاع سیاسی - اجتماعی ایران در دوران قاجار است. فصل دوم کتاب «تولد در عصر استبداد» نام دارد و در فصل سوم که «دمیدن صور اسرافیل» نام دارد، چگونگی به راه افتادن نشریه صور اسرافیل روایت می‌شود. فصل چهارم کتاب درباره اندیشه‌های سیاسی - اقتصادی دهخدا است.
فصل پنجم این کتاب، درباره لغت‌نامه دهخدا است. امثال و حکم دهخدا هم در فصل ششم کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. نمونه‌هایی از شعر دهخدا در فصل هفتم کتاب با عنوان «دهخدای شاعر» بررسی شده است. در فصل هشتم هم آثار دهخدا تجزیه و تحلیل شده‌اند. فصل نهم و پایانی کتاب هم سالشمار زندگی دهخدا است که منابع و ماخذ تهیه کتاب را در برمی‌گیرد. کتاب‌ها و مجلات دو بخشی هستند که در این فصل به آن‌ها پرداخته شده است.
در قسمتی از این کتاب می‌‌خوانیم:
حدود هفتاد سال پیش از مشروطه بود که میرزا صالح شیرازی، در سال 1216 ش/ 1253 ق،‌ روزنامه کاغذ اخبار را منتشر کرد. کاغذ اخبار را باید نخستین روزنامه فارسی در ایران دانست که به همت و تلاش میرزا صالح شیرازی در زمان محمدشاه، در دوران خودکامگی و ستمگری حکومت استبدادی در ایران، در تهران برپا شد. او جزء دانشجویانی بود که در زمان عباس‌میرزا برای تحصیل به کشور انگلستان رفت و در ضمن تحصیل فن چاپ را هم یاد گرفت و در ایران چاپ سنگی را بنا نهاد. او نخستین شماره روزنامه کاغذ اخبار را در تاریخ دوشنبه 25 محرم‌الحرام سال 1253 در تهران انتشار داد که چاپ آن سنگی بود و چند سالی هم بیشتر دوام نیافت. کاغذ اخبار نشریه دولتی بود که به صورت ماهانه چاپ می‌شد.
 

شانزدهمین جلد از کتابهای آفرینندگان فرهنگ و تمدن اسلام و بوم ایران به زندگی خواجه عبدالله انصاری می پردازد. این کتاب پس از مقدمه در 6 فصل نوشته شده است. زندگی نامه خواجه، پدر و اجداد او، از تولید تا بالندگی، غیبت پدر، دوران شکوفایی و مراحل تکوین شخصیت خواجه عبدالله، استادان خواجه، پیران طریقت خواجه، مذهب او، القاب پیر هرات، مسافرتها، ملاقاتی با خرافاتی و ابوسعید ابولخیر، مجاهدات و تبعیدهای خواجه، وفات خواجه؛ افکار پیر هرات، تصوف و صوفی، شریعت و طریقت، کرامت صوفیه، سماع، شناخت و معرفت صوفیانه، عقل و علم و...» از جمله فصول این کتاب است.

در قسمتی از کتاب با عنوان ملاقات با خرقانی و ابوسعید ابوالخیر می‌خوانیم: به هنگام مراجعت به ری (424ق)، عبدالله، که 27 سال داشت، با ابوالحسن خرقانی ملاقات کرد که بر زندگی او تاثیر بسیاری گذاشت (جامی، ص 336-346) خرقانی صوفی بیسوادی بود که اسرار دل انصاری را میخواند و حتی پرسشهای ناگفته و عرضه نشده او را پاسخ می‌داد. در آن موقع، خرقانی شیخ سال خورهای بود که چندی بعد در دهم محرم 425، در حدود 80 سالگی، از دنیا رفت. چندی بعد انصاری گفت: «اگر خرقانی را نمیدیدم، هرگز حقیقت را نشناخته بودم». او به من گفت: «کسی که میخورد و میخوابد، کسی دیگر است. وقتی این را شنیدم، من خود خرقانی شدم.» وقتی خرقانی با انصاری سخن می گفت، حالت جذب به او دست می‌داد و به گریه می‌افتاد. خواجه بر اثر این ملاقات و تصوف خویش تغییر روش داد.
 

بنابراین گزارش، کتاب «عین القضات» شامل بخش های «عصر عین القضات، زندگی عین القضات که شامل زیر فصل‌های نام و کنیه و القاب، پدر عین القضات، زادگاه و خاندان او، شجره‌نامه، تحصیلات و کسب کمالات او، استادان او، ابوحامد غزالی، احمد غزالی، برکه همدانی، محمد بن حمویه جوینی، شیخ فتحه، معشوق طوسی، عمر خیام، فرزند عین القضات، مذهب او، قاضی و دستگاه حکومتی، زمینه‌های توطئه در قتل عین‌القضات، نحوه شهادت عین القضات است.عین القضات و دیگران، آثار عین القضات، مباحثی درباره اندیشه‌های عرفانی عین القضات و کتاب شناسی عین القضات» می باشد.
در بخشی از کتاب درباره نحوه شهادت عین القضات می‌خوانیم:
«گویا پیش از قتل خود کاغذی سر به مهر به یکی از مریدان خود می‌دهد تا بعد از یک هفته آن را بگشاید و در آن این رباعی نوشته شده بود:
ما مرگ و شهادت از خدا خواسته‌ایم
و آن هم به سه چیز کم بها خواسته‌ایم
گر دوست چنان کند که ما خواسته‌ایم
ما آتش و نفت و بوریا خواسته‌ایم
چگونگی بر دار شدن وی، چون دیگر عارفان و اصحاب تصوف و دین و علم، پاره‌ای از افسانه‌ها آمیخته شده است. اما بنا به نقل نویسندگان کتاب‌هایی چون زبدة النصر، تتمه صوان الحکمه میزان اعتدال، طبقات الشافعیه الکبری، الوئافی بالوفیات، مرآة الجنان، مجمع الاداب مسائلی چون حسادت جاهلان زمان و علما و نفهمیدن تصانیف وی از عوامل اصلی آن محسوب می‌شود. اما خود عین القضات سیاهه‌ای از اتهاماتی را که به وی زده‌اند در شکوی الغریب آورده است و به همه آن‌ها پاسخ گفته است. برخی از این اتهامات سد راه ایمان به نبوت، اعتقاد به اتحاد خالق و مخلوق، عقیده به امام معصوم، دعوی نبوت، رؤیت خداوند بودند.

ساکنان تهران برای تهیه این کتاب ها و سفارش هر محصول فرهنگی دیگر کافی است با شماره 20- 88557016 سامانه اشتراک محصولات فرهنگی؛ سام تماس بگیرند و سفارش خود را (در صورت موجود بودن در بازار) در محل کار یا منزل _ بدون هزینه ارسال _ دریافت کنند. باقی هموطنان نیز می توانند با پرداخت هزینه پستی، تلفنی سفارش خرید بدهند.

6060
 

6060