سرویس‌های جاسوسی می‌دانند سلاح شیمیایی را چه کسی به کار برده است

زهرا خدایی
فرضیۀ استفادۀ ارتش بشار اسد از سلاح‌های شیمیایی هنوز تأئید نشده و به گفتۀ مقامات آمریکایی، کارشناسان همچنان در حال بررسی این مسئله هستند. پرسشی که طی روزهای اخیر با پررنگتر شدن خطرات استفاده از سلاح‌های شیمیایی مطرح شده و گاهاً از آن به عنوان "عبور خط قرمز" یاد می‌شود، اینست که آیا این خطر می‌تواند مقدمۀ حرکت جدیدی از سوی بازیگران تأثیرگذار در بحران سوریه باشد؟ خبرگزاری خبرآنلاین در گفتگویی با یوسف غروی، کارشناس جهان عرب به این پرسش پاشخ داده است.
با توجه به عدم اطمینان آمریکا پیرامون کاربرد سلاح‌های شیمیایی از سوی دولت، فکر می‌کنید کدام گزینه بیشتر محتمل است؟ ارتش و یا مخالفان مسلح؟
اگر بحث استفاده از سلاح‌های شیمیایی در خان الاسد صورت گرفته باشد، من به ضرس قاطع می‌گویم که این کار از سوی جبهة النصرة انجام گرفته است و نه نظامیان دولتی. همانطور که می‌دانید زرادخانه‌های شیمیایی سوریه در چهارچوب ایجاد موازنۀ استراتژیک و راهبردی با رژیم صهیونیستی- که دارای زرادخانۀ اتمی است- ایجاد شده، از این رو سوریه نیازی نمی‌بیند که در شرایط فعلی از این توان خود علیه معارضین استفاده کند.
در اینجا لازم می‌دانم به چند مورد از اقدامات خارج از کنترل مخالفان مسلح اشاره کنم. همین هفتۀ گذشته بود که مخالفین دو کشیش کلیسای ارتدوکس سوریه را در حلب ربودند. هم اکنون معارضین سوریه در وضعیتی قرار گرفته‌اند که چگونه در این باره اطلاع رسانی کنند؛ مخالفین از سویی مدعی‌اند که با اقلیت‌ها در سوریۀ فردا به خوبی تعامل خواهند داشت و آنها نقش مهمی را در دولت به عهده خواهند داشت و از سویی نمی‌توانند کسانی را که این آدم ربایی را انجام دادند، معرفی کنند. اما همه می‌دانند که یک گروه چچنی‌ این دو کشیش عالیرتبه در خاورمیانه را ربودند و هیچگونه اطلاعی دربارۀ آنها وجود ندارد.
مخالفان طیف گسترده‌ای از نیروهای داخلی و خارجی را تشکیل می‌دهند. می‌توان گفت که در هم آمیختگی و عدم تجانس و ناهماهنگی زیادی در معارضین سوریه وجود دارد. آنها متشکل از طیف بسیار تندروی از همۀ کشورهای جهان هستند(اعم از چچن، افغانستان، عربستان و عرب‌های افغانی که مدتی در افغانستان جنگیدند) و هر شهر و روستایی را که به تصرف خود درمی‌آوردند، امارت اسلامی(و به زعم خودشان احکام اسلامی) را در آنجا برپا می‌کنند.
عبور از خط قرمزی که آمریکا بدان اشاره می‌کند، آیا به معنای ورود بحران سوریه به فاز جدیدی است؟ آیا بحران یکسره می‌شود؟
استفاده از واژۀ" عبور از خط قرمز" در میان هیئت حاکمۀ آمریکا پیرامون کاربرد سلاح‌های شیمیایی قرائت خاص آمریکاست. چنانکه که رژیم صهیونیستی مدعی است اقدام ایران برای ساخت بمب اتمی یعنی عبور از خط قرمز. واقعیت اینست که این خطوط قرمز براساس منافع آمریکا و اسراییل ایجاد و تعیین می‌شود و تعهدی برای طرف مقابل ایجاد نمی‌کند و حتی سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا و یا انگلیس که هم اکنون در اردن و بخشی از خاک سوریه به شدت فعال هستند، از این واقعیت مطلع‌اند که استفاده از سلاح‌های شیمیایی توسط جبهة النصرة صورت گرفته است اما به دلیل اینکه نمی‌خواهند برگ برنده‌ای به نفع رژیم سوریه بدهند و برای اینکه مخالفین را تحت فشار قرار ندهند، از این مسئله پرهیز می‌کنند.
به نظرم بحث استفاده از سلاح‌های شیمیایی ابزاری برای اعمال فشار علیه رژیم سوریه از سوی آمریکا و اروپا تلقی می‌شود، تا مقدمه‌ای برای ایجاد منطقۀ ممنوعۀ پروازی در بخش‌هایی از سوریه باشد. این اقدام البته نیازمند اخذ مجوز و تأئید شورای امنیت است. سابقاً این تلاش صورت گرفته بود اما با وتوی چین و روسیه موفق به این کار نشده بودند. تصور اینکه این کار در چهارچوب شورای امنیت صورت گیرد، دور از ذهن است. شرایط با زمانی که بوش پسر بدون مجوز شورای امنیت به عراق حمله کرد، فرق کرده است. روسیه در آن زمان شرایط امروز را نداشت و توازن قوا در سطح بین‌الملل به شکل امروز نبود.
اقدام عملی آمریکا برای ورود به حوزۀ بحران سوریه از طریق حضور نیروهای آمریکایی و یا انگلیسی‌ها جرقۀ یک جنگ غیرقابل پیش‌بینی در خاورمیانه را خواهند زد. به این دلیل که برای آمریکایی‌ها هنوز مسجل نشده است که سلاح‌های شیمیایی از سوی ارتش سوریه انجام گرفته است.
آیا می‌توان گفت بشار اسد ضعیف شده است؟
در حال حاضر ارتش سوریه به موفقیت‌های مهمی در عملیات‌های زمینی دست یافته‌اند از جمله در اطراف دمشق و حلب و اطراف القصیر که نزدیک مرز لبنان است(منطقۀ بارانداز سلاح‌های رسیده از طرابلس لبنان است).
در یک برهۀ زمانی مشخص شاهد بودیم که سلفی‌های لبنان، متحد جبهة النصرة در صیدا و طرابلس اعلام جهاد می‌کنند و در سویی دیگر کاخ سفید دست به عملیات سیاسی بسیار شدیدی پیرامون کاربرد سلاح‌های شیمیایی در سوریه می‌زند. به نظر می‌رسد که این اقدامات نتیجۀ پیشرفت‌های ارتش سوریه است. این پیشرفت‌ها مانع از حملۀ سراسری جبهة النصرة و ارتش آزاد از دو سمت به سوی دمشق شد.
با توجه به اینکه آمریکا و اروپا در شرایط ورود به جنگ علیه سوریه نیستند، با توجه به زمزمه‌های ایجاد منطقۀ پرواز ممنوع در خاک اردن، آیا این امکان از سوی کشورهای عربی منطقه وجود دارد؟
این کشورها هم به لحاظ لجستیکی و هم توان نظامی امکان ورود مستقیم به جنگ را ندارند. البته اگر به تجربۀ جنگ لیبی نگاه کنیم، قطر در جنگ علیه معمر قذافی وارد عمل شدند اما در چهارچوب حضور آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها و البته مصوبۀ شورای امنیت سازمان ملل.
این مسئله دور از ذهن است که حرکتی از سوی کشورهای عربی صورت گیرد. چون آنها در حد و اندازۀ این حرکت نیستند، نه توان آن را دارند؛ نه ارادۀ سیاسی آن وجود دارد. شیوخ عرب همواره تابعی از تحولات و معادلات بزرگتر از خود بوده‌اند. هم اکنون نیز مداخلۀ آنها در سوریه به دلیل حمایت‌های غرب و آمریکا از جریان مخالفین است. اگر آن حمایت‌ها قطع شود، هم عربستان و هم قطر دست از اقدامات خود برمی‌برداند.
قطر و عربستان در حال حاضر جنگی نیابتی و وکالتی در سوریه به راه انداخته‌‌اند. سعودی‌ها از جبهة النصرة و اخوان‌المسلمین دفاع می‌کنند و قطری‌ها از جریان سکولار سوریه حمایت می‌کنند. بیشترین بار مالی حمایتی هم اکنون بر روی دوش عربستان است که سلاح‌هایی از اروپای شرقی خریداری و آنرا به طرابلس لیبی می‌فرستند. از آنجا نیز به سمت طرابلس لبنان و در نهایت(توسط سلفی‌های لبنان به سمت القصیر) به سوریه فرستاده می‌شود.
قطر نیز از طریق ترکیه در حال عملیات لجستیکی و امداد مالی و تسلیحاتی هستند. آمریکا و انگلستان نیز نقاط همجوار سوریه در اردن مستقر هستند و اخباری نیز مبنی بر حضور آنها در داخل سوریه نیز رسیده است. با این حال سعی می‌کنند اثری از خود برجای نگذارند.
4952