مینا علی اسلام: روابط سیاسی ایران و کشورهای آمریکای لاتین سابقه طولانی دارد اما هیچ گاه به اندازه سال‌های اخیر روابط تهران با کشورهای چپگرای این منطقه داغ و در خور توجه نبوده است. در چهار سال فعالیت دولت نهم زمینه‌ها فراهم شده برای روابط ایران و کشورهای حوزه آمریکای لاتین در دوران اصلاحات با شدت و رغبت خاصی توسعه داده شد و اکنون ایران روابط عمیق و چند بعدی با کشورهای آمریکای لاتین را سرلوحه سیاست خارجی خود قرار داده است.
این اولویت البته به معنای چشم پوشی دولت نهم و اکنون دولت دهم از سیاست شرق گرایی نبوده اما به نظر می‌رسد که دولت گرایش به سمت کشورهای شرقی را مواجه با مشکلات متعدد و کارایی محدود در بعد بین المللی یافته و به این ترتیب ارتقای مناسبات با کشورهای آمریکای لاتین را با توجه به چند نکته دارای اهمیت می‌داند.
یکی از نکات قابل اتکا برای توسعه روابط سیاسی، اقتصادی و دیپلماتیک میان ایران و کشورهای آمریکای لاتین، همسویی ایدئولوژیکی میان دو طرف بوده است، اکثر دولت‌های آمریکای لاتین سیاست های خود را بر اساس مخالفت با کاپیتالیسم نئولیبرال و امپریالیسم امریکایی تنظیم و تعریف می کنند و همین نقطه اشتراک بسیار قوی ایران با این کشورها را شکل می‌دهد.
عامل دیگر قابلیت‌های اقتصادی کشورهای آمریکای لاتین برای ایجاد و توسعه ارتباط است، در این خصوص کشورهای آمریکای لاتین اکثرا کشورهایی با جمعیت بالا، دستمزد ارزان و سرمایه‌های ملی فراوان هستند و می‌توانند شریک اقتصادی خوبی برای ایران باشند.
عامل دیگر نزدیکی جغرافیایی این کشورها به ایالات متحده امریکا و تاثیرپذیری بلاتردید آنها از این کشور است؛ در این ارتباط ایران می‌تواند با نزدیکی به کشورهای آمریکای لاتین جایگاه استراتژیک مناسبی در نزدیکی امریکا برای خود ایجاد کند.
نزدیکی ایران و آرژانتین پیش از انقلاب اسلامی و نزدیکی ایران با کشورهای چپگرای آمریکای لاتین در دهه‌های اخیر، روابط ایران و کشورهای این حوزه را همواره گرم نگه داشته است و در اوایل ماه جاری نیز شاهد بودیم که تلاش ایران برای گسترش ارتباط با کشورهای مختلف آمریکای لاتین، به برزیل نیز رسید و محمود احمدی نژاد با سفر به این کشور مقدمه ارتقای روابط فی ما بین را فراهم ساخت.
اکنون ایران سعی دارد با برزیل کشور دیگری در آمریکای لاتین که برخلاف بولیوی و نزوئلا روابطی قوی با ایالات متحده دارد، مناسباتی دوستانه و گرم برقرار کند و در دوران سردی روابط با غرب، به دایره دوستانش در جنوب قاره آمریکا تنوع بخشد.
اما ایالات متحده امریکا از برنامه‌ها، اهداف و گام‌هایی که ایران در مسیر افزایش سطح و ابعاد ارتباط با کشورهای آمریکای لاتین بر می دارد، آگاه است و چشم انداز نگران کننده‌ای برای این ارتباط‌ها می‌بیند.
در دید واشنگتن اظهارات و سیاست‌های ضد امریکایی ایران و ونزوئلا بسیار تند است و قابلیت تسری به دیگر کشورهای حوزه آمریکای لاتین و نهایتا کشورهایی که در سراسر جهان آمادگی ضدیت با امریکا را دارند را خواهد داشت.
در این شرایط نمی‌توان از امریکا بی تفاوتی را انتظار داشت، واکنش دستگاه سیاست خارجی امریکا که هماهنگ کننده دیپلماسی قدرتمندترین کشور جهان است، به رویدادهایی که در کشورهای جنوبی امریکا در ارتباط با ایران می‌گذرد بسیار طبیعی است.
در تازه‌ترین واکنش، هیلاری کلینتون وزیر خارجه امریکا از کشورهای آمریکای لاتین خواسته است که از نزدیکی زیاد به ایران خودداری کنند. این اظهارات هم برای ایران و هم برای کشورهای آمریکای لاتین جای توجه دارد.
خانم کلینتون کشورهایی نظیر ونزوئلا و بولیوی را خطاب قرار داده و تاکید دارد که باید متوجه تبعات روابط خود با ایران باشند. این کشورها همان‌هایی هستند که طی سال‌های اخیر روابط گرمی با تهران برقرار کرده، بارها میهمان و میزبان ایران بوده‌اند و از موضع هسته‌ای ایران دفاع کرده‌اند و جالب این است که با هر بار گفت و گو و ملاقات میان مقامات ایران و این کشورها، موضع آنها نسبت به سیاست‌های ایالات متحده تندتر از قبل شده است.
زمانی که هیلاری کلینتون از تبعات و عواقب توسعه روابط کشورهای آمریکای لاتین با ایران سخن می‌گوید می‌توان انتظار تاثیرگذاری این سخنان بر روابط کشورهای آمریکای لاتین و امریکا را داشت و از این لحاظ کشورهای آمریکای لاتین با توجه به سطح بالای روابط اقتصادی، انرژی و تجاری و بازرگانی با امریکا، بی تردید نگران آینده خواهند شد.
هیلاری کلینتون اما خواستار تجدید نظر کشورهای امریکای لاتین در مورد روابطه با ایران شده است و به این کشورها نوید حمایت کشورش از این تجدید نظر را داده است؛ این یعنی که امریکا قصد ندارد برخوردی تند با کشورهای آمریکای لاتین داشته باشد بلکه اطمینان دارد با تاکید بر تبعات روابط آنها با ایران، دولت‌های آمریکای لاتین بطور طبیعی اهمیت حفظ روابط خود با واشنگتن را درک خواهند کرد.
اما بخش دیگر در سخنان وزیر امور خارجه امریکا متوجه ایران است؛ او مدعی است که ایران امروز حامی، مروج و صادر کننده تروریسم در جهان است؛ این سخنان که یادآور سخنان جرج بوش، رئیس جمهور پیشین امریکاست برای تهران به هیچ عنوان قابل قبول نیست.
این بخش از سخنان کلینتون نه تنها موضع ایارن را نسبت هب رویکردهای ایلات متحده امریکا تندتر می کند بلکه تبعات سنگینی هم برای کشورهای آمریکای لاتین در صورت ادامه روابط گرم‌شان با تهران دارد چراکه آنها نیز متهم به همراهی با تروریسم می‌شوند.
با این حال خانم کلینتون در تصریح سخنان خود، روابط اقتصادی آمریکای لاتین با ایران و بطور کلی روابط اقتصای کشورها با یکدیگر را مستثنی از تبعاتی می‌داند که پیشتر مورد تاکید قرار داده بود. این در حالی است که بر اساس گزارش خبرگزاری آمریکایی یونایتدپرس از واشنگتن، آمارهای جدید نشان می‌دهد که سفرهای رسمی و مبادلات تجاری موجب ارتقای جایگاه ایران در منطقه آمریکای لاتین و شکل گیری روندی رو به رشد در روابط فیما بین شده است.
بنابراین مقامات امریکا گرچه ظاهرا مخالف روابط اقتصادی میان کشورها نیستند اما از تاثیر این روابط بر ارتقای مناسبات سیاسی و دیپلماتیک ایران و کشورهای امریکای لاتین آگاهی دارند و می‌دانند که روابط عمیق اقتصادی، توسعه روابط سیاسی با اتکا به ایدئولوژی‌های مشابه را اقتضا می‌کند.
به این ترتیب توجه دادن کشورهای آمریکای لاتین به منافعی که ممکن است در سایه روابط با ایران از دست دهند، می‌تواند عامل بازدانده باشد.
نظر شما