پیام غیردوستانه عشق‌آباد به تهران

مقدمه:
روزنامه دولتی "نویترالنی ترکمنستان" (ترکمنستان بیطرف) خبر داد شمی تزور (ShemiTzur)، نخستین سفیر اسرائیل در عشق‌آباد، روز چهارشنبه ۲۹ خرداد ۱۳۹۲استوار نامه خود را به قربان‌قلی بردی‌محمداف، رئیس جمهور ترکمنستان تقدیم کرد.
شاید این بدترین خبری بود که در این روزهایی که ایران شاهد برپایی جشن های ملی برای برگزاری موفقیت آمیز انتخابات ریاست جمهوری و موفقیت های ورزشی و مراسم های مذهبی است، به تهران رسید. برای دانستن دلیل نگرانی تهران از آغاز به کار سفیر اسرائیل در عشق آباد باید به سوابق موضوع توجه دقیق تری داشت و تاثیر این اقدام را بر روابط تهران و عشق آباد از نگاه عمیق تری دید.
پیشینه بحث:
پس از استقلال ترکمنستان در سال 1992 اسرائیل تلاش کرد با به رسمیت شناختن استقلال این کشور در مرحله نخست جاپایی برای خود در مرزهای شمالی ایران پیدا کند و در مرحله بعد بتواند زمینه را برای مهاجرت یهودیان مقیم ترکمنستان به سرزمین های اشغالی فلسطین فراهم کند.
درخواست افتتاح سفارت اسرائیل درعشق آباد از زمان دیدار صفرمراد نیازاف، رئیس جمهور پیشین ترکمنستان از تل آویو در سال 1995 بصورت علنی مطرح شد. در آن زمان آقای نیازاف با هوشمندی و شناخت خود ازحساسیت های موجود در روابط با رژیم توسعه طلب اسرائیل این موضوع را بصورت معلق نگه داشت. تا آنکه پس از مرگ وی در سال 2006 و آمدن آقای بردی محمداف وی تلاش کرد سیاست انزوای ناشی ازاتخاذ سیاست بیطرفی ترکمنستان را کنار بگذارد و کم کم درها را برای شرکتهای غربی بویژه اسرائیلی بیش از پیش گشود.
از سال 2009 با ورود لیبرمن به کابینه نتانیاهو به عنوان اولین یهودی مهاجر از جمهوری‌های شوروی که به پست وزارت امور خارجه اسرائیل رسیده بود، توسعه همکاری ها با این جمهوری ها و از جمله ترکمنستان، در دستور کار جدی قرارگرفت.
دراین زمان مقام های اسرائیلی "روفین دانئیل" جاسوس لو رفته در روسیه را به عنوان سفیر پیشنهادی تل آویو به مقام های ترکمنستان معرفی کردند. اما روشن بود مقام های عشق آباد نمی توانستند سفیرسابق اسرائیل درمسکو را به عنوان یک دیپلومات متهم به جاسوسی بپذیرند. دانئیل در زمانی که عکس های بسیار حساس از نظامی های روسیه را تحویل می گرفت در هنگام ارتکاب جرم در سال 1996 دستگیر شده بود. براین اساس اسرائیلی ها پس از شش ماه کلنجار رفتن بالاخره با تغییر کاندیدای خود "حاییم کورین" استاد دانشگاه نظامی امنیت ملی اسرائیل را به عنوان سفیر در عشق آباد معرفی کردند. اما این بار نیز به دلیل محرز بودن سوابق اطلاعاتی و امنیتی کورین مقام های ترکمنستان با قاطعیت اعلام کردند بخاطرعضویت او درموساد (سازمان جاسوسی اسرائیل)، ازصدوراعتبارنامه برای کورین خودداری کردند.
تأسیس سفارت در عشق آباد و تعیین سفیر آکرودیته
اسرائیل پس از سال‌ها تلاش ناموفق بالاخره در سال 1388 توانست با تاسیس سفارت خود درعشق آباد "شمی تزور" را به عنوان سفیرغیرمقیم به تائید مقام های ترکمنی برساند. شمی تزرو در چهار سال گذشته به عنوان یک دیپلمات سیاسی امنیتی ریاست بخش اورآسیای وزارت خارجه اسرائیل را اداره می کرد. این دیپلمات 67 ساله (1946) متولد تبریز که به اتفاق خانواده خود به فلسطین اشغالی مهاجرت کرده پیش از این نیز به عنوان سفیر در ترکیه و فرانسه نیز مشغول کار بوده است. گفته می شود او بخوبی با فعالیت های اطلاعاتی و امنیتی نیز آشنا است. وی ظرف ۲ سال اخیر بیش از ۱۵ بار به ترکمنستان سفر کرده بود. درواقع پس از ازبکستان و قزاقستان، ترکمنستان سومین کشوری در آسیای مرکزی است که تل آویو موفق شده است سفیر خود را در آنجا مستقر سازد. اما به دلیل نزدیک بودن عشق آباد (حدود چهل کیلومتری باجگیران) واقع در مرز مشترک ترکمنستان با شمال ایران، برای تل آویو اهمیت بسیار بیشتری حتی از سفارتش در باکو و تفلیس در ناحیه قفقاز جنوبی دارد.
اکنون پرسش اصلی در اینجاست که چرا دولت ترکمنستان سرانجام با شروع به کار سفیر آکرودیته اسرائیل به عنوان سفیر دایم موافقت کرد؟
تحلیل نتایج شروع به کار سفیر اسرائیل در عشق آباد
1- شروع بکار سفیر اسرائیل در عشق آباد در زمانی که از یکسو شرایط تغییر دولت در ایران در فاصله زمانی قانونی پایان گرفتن کار دولت آقای احمدی نژاد و تحویل دادن دولت به آقای روحانی در مرداد ماه آینده، این پیام منفی را به تهران ارسال می کند که دولت عشق آباد از این دوره به اصطلاح انتقالی بهره گرفته تا از میزان تأثیر منفی این اقدام در روابط دو کشور تاحدودی کاسته شود.
2- ترکمنستان به عنوان کشور دوست و همسایه ایران نزدیک به 1300 کیلومتر مرز مشترک آبی و خاکی با ایران دارد، هر کشور مستقل مانند ترکمنستان اختیار دارد که با هر دولتی که صلاح می داند ارتباط برقرار کند، همچنانکه ایران در مناسبات خود با سایر کشورها برهمین اساس رفتار می‌کند. اما این مساله بدین معنا نیست که ملاحظات همسایگی در مناسبات دو کشور در نظر گرفته نشود. بر این اساس انتظار می رود در مناسبات همسایگی به ملاحظات روابط با سایر کشورها و تاثیر آن بر امنیت همسایگان توجه دقیق شود.
3- این حداقل انتظار از سوی یک کشور همسایه است که مناسبات دوستانه خود را با دیگران به گونه ای تنظیم کند که امنیت همسایگان خود را با تهدید روبرو نسازد. دولت ترکمنستان به خوبی می داند ایران برای حفاظت از مرزهای امن خود با این کشور اهمیت زیادی قائل است و با همه امکانات خود تلاش می کند فضا را برای فعالیت‌های اطلاعاتی و عملیاتی دشمنان ایران در مرزهای دو کشور تحت کنترل و نظارت دقیق داشته باشد. همچنانکه طی بیست سال گذشته به عنوان امن ترین مرزها در این مسیر از هیچ اقدامی خودداری نکرده و نخواهد کرد.
4- اصولا هدف اسرائیلی‌ها از تاسیس سفارت جدید در ترکمنستان، برقراری روابط سودمند متقابل نیست. بلکه عملکرد گذشته آنها نشان می دهد بیشتر به دنبال این هستند که جای پای خود را در آسیای مرکزی و مرزهای شمالی ایران تثبیت کنند.
5- اسرائیلی‌ها تلاش می‌کنند با ایجاد روابط سیاسی با کشورهای دارای اکثریت مسلمان، به نوعی به رژیم خود در جهان اسلام مشروعیت ببخشند. در همین راستا با کشورهایی مانند ترکیه، آذربایجان و ازبکستان و قزاقستان و اکنون با ترکمنستان درپی ارتقاء مناسبات سیاسی هستند.
6- توسعه روابط بین ترکمنستان و اسرائیل در چنین شرایطی که دولت نتانیاهو حاضر نیست حتی وارد مذاکرات صلح با فلسطینی ها شود، درواقع نهایت موقعیت نشناسی از سوی دولت عشق آباد را می رساند. بویژه در شرایط حساس کنونی منطقه خاورمیانه که شاهد بحرانی فراگیر در آنجا هستیم . این موضوع ممکن است تاثیرات بحران خاورمیانه را به کشور باثباتی مانند ترکمنستان نیز بکشاند.
7- امنیت دو کشور همسایه بر یکدیگر تأثیر متقابل دارد. بنابراین ترکمنستان که پایتختش در نزدیکی مرزهای ایران قرار دارد، قاعدتا مراقب خواهد بود تا امکانات جدیدی توسط رژیم توسعه طلب اسرائیل در مرزهای مشترک دو کشور علیه ایران بکار گرفته نشود.
8- از آنجا که کار اصلی اسرائیل ایجاد اختلاف بین کشورهای دوست بویژه با اکثریت جمعیت مسلمان بوده است هر دو کشور دوست و برادر ایران و ترکمنستان مراقب تحرکات این رژیم برای برهم زدن مناسبات دوستانه بین دو کشور همسایه خواهند بود.
9- انتظار می رود ایران حتی در دورن انتقالی دولت قبلی به دولت جدید با درایت پیام منفی شروع به کارسفیر اسرائیل درعشق آباد را با پاسخ درخور توجه که مخل روابط دو جانبه نباشد، به طرف مقابل منتقل کند.
10- البته نباید این مساله را از نظر دور داشت که ممکن است ترکمنستان تحت فشار آمریکایی‌ها مقاومت پنج ساله خود را برای تاسیس سفارت رژیم صهیونیستی در عشق آباد را شکسته باشند. بنابراین واکنش ایران به این موضوع هرچقدر دیپلوماتیک تر و منطقی تر باشد کمک می کند تا آمریکایی ها به اهداف خود در این مسیر نرسند.