پس از اوج گرفتن بحران سوریه و فعال‌تر شدن طرف درگیر در این مناقشه و آشکار شدن دسته‌بندی‌‌‌های موجود در منطقه. رهبران حماس علی‌رغم اینکه بیش از دو دهه از حمایت‌های سیاسی و نظامی بشار اسد برخوردار بوده و دفتر حماس را در دمشق و تحت حاکمیت دولت سوریه اداره می‌کرد‌ه‌اند، با یک چرخش ناگهانی با دولت‌های حامی تروریست‌های مسلح در سوریه همچون قطر، عربستان و ترکیه همراه شدند و ضمن خروج از سوریه و حتی حمایت از معارضان سوری، دفتر خود را به قطر انتقال دادند. این اتفاقات از منظر سیاست خارجی و افکار عمومی ایران نیز به دور نماند و گمانه‌زنی‌هایی درباره قطع کمک‌های ایران به حماس و حتی تعطیلی دفتر این گروه در تهران در رسانه‌ها مطرح شد. همچنین طی روزهای اخیر نیز خبرهایی از بدقولی‌های امیر قطر و کاهش کمک‌های وعده داده شده به حماس و ایجاد مشکلاتی برای این گروه در رسانه منتشر شد.
برای بررسی این موضوع و همچنین بحث ایجاد شکافی که در روابط ایران و حماس براثر بحران سوریه پیش آمده. با محمدعلی صمدی، کارشناس مسائل فلسطین گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
پس از تحولاتی که در سوریه اتفاق افتاد و خروج رهبران حماس از این کشور برخی ناظران اعتقاد دارند که میان ایران و حماس شکافی افتاده است. به‌خصوص با مطرح شدن موضوع قطع حمایت‌های مالی ایران از این گروه آیا به نظر شما این شکاف عمیق‌تر خواهد شد؟
برای پاسخ به سؤال شما، در ابتدا باید بگویم که به نظر من شکافی میان ایران و حماس وجود ندارد، البته لازم است که بدانید این تلقی ناشی از عدم شناخت دقیق محافل رسانه‌ای و نخبگان ایرانی از حماس است. واقعیت این است که حماس سال‌هاست که به پهلو به پهلو شدن‌های سیاسی این چنین عادت دارد. اساساً اخوان‌المسلمین که خاستگاه حماس است، در مصر و سایر کشورهای عربی با همین پهلو به پهلو شدن‌ها رشد کرده است. تلقی چنین شکافی از انجا ریشه می گیرد که چون در اندیشه سیاسی شیعه تشخیص حق و باطل از واقعه کربلا ریشه می‌گیرد پس یک قطعیت در تشخیص وجود دارد، اما حماس ریشه در اندیشه سیاسی اهل سنت دارد که نزدیک به هزار و 400 سال قدمت دارد و از طرف دیگر در ایران هماهنگی ندارد، اصلاً درست نیست.
حتی بافرض اینکه حماس مستقیماً در منازعه سوریه وارد شده باشد، از نظر من که حماس و اخوان را می‌شناسم، این ماجرا که چند پرچم در حمایت از مخالفان سوری تکان داده یا شعارهایی سر داده‌اند چیز عجیبی نیست.
طی چند سال گذشته ما روی موضوع مقاومت درباره حماس تأکید کرده و این گروه را هم رتبه با حزب‌الله لبنان و در کنار آن قرار داده‌ایم، در حالی که به واقع چنین نبوده است. چرا که حماس علاوه‌بر ایران، قطر، مصر و حتی عربستان راهم در کنار خود دارد. مثل هر سازمانی که ریشه در اهل سنت داشته باشد. حماس نیز همین است چنان‌که مثل فتح هم همین‌گونه است که از ریشه در اخوانی و سنی بودن آنها مایه می‌گیرد. از سوی دیگر باید این راهم درنظر داشته باشیم که حمایت یک حزب است که تا حدی از اندیشه های سیاسی شیعی تأثیرپذیرفته است. دلیل این تأثیرپذیری، قائل بودن این گروه به انتخابات است و انتخابات در واقع الگوی حکومتی بود که انقلاب اسلامی ایران در جهان اسلام ایجاد کرد.
حماس برای مدیریت تعارض ایجاد شده که در اثر همسو شدن با قطر و عربستان اخوان‌المسلمین سوریه از یک طرف و نیاز به حمایت‌های ایران و محور مقاومت از طرف دیگر دارد چه تدابیری اتخاذ خواهد کرد؟
پیش از آنکه به اصل سؤال پاسخ دهم. لازم به گفتن است که حامی مالی اصلی (در واقع اسپانسر اصلی مادی)، حماس ایران نیست، بلکه جهان عرب است اگرچه همیشه نیز این گروه را در تنگنا قرار داده‌اند اما حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران بیشتر متمرکز بر پشیبانی سیاسی و فناوری‌های نظامی است. اگرچه کمک‌های مالی هم وجود دارد. به هر حال براساس آنچه که در پاسخ به سؤال نخست گفته شد. در عمل تعارضی برای رهبران حماس وجود ندارد. به‌خصوص از آن جهت که آرمان فلسطین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مولفه‌های مستقل از گروه‌های فلسطینی است و بنابراین متکی برحماس نیست. اکنون هم ممکن است به دلیل تحولات موجود در سوریه، مشکلاتی به وجود آمده باشد اما باید به‌خاطر داشت که این حماس نیست. اکنون هم ممکن است به دلیل تحولات موجود در سوریه مشکلاتی به وجود آمده باشد اما باید به‌خاطر داشت که این حماس است که ستون مقاومت در فلسطین است و تا زمانی که حماس در فلسطین مقاومت می‌کند مورد حمایت ایران هم هست.
اگر تحولات سوریه منجر به پیروزی اخوان‌المسلمین این کشور شود. موضع حماس در برابر سوریه چه خواهد بود؟
اتفاقاتی که در سوریه در حال وقوع است. قطعاً موجب پیروزی اخوان نخواهد شد. به دلیل اینکه اکنون اخوان‌المسلمین نیستند که در سوریه به مبارزه مشغول هستند بلکه گروه‌های سلفی و تکفیری هستند هر دولتی هم که در سوریه روی کار بیاید، حماس دوباره با آن روابط برقرار خواهد کرد.
آیا این دست چرخش‌های سیاسی ناگهانی که از سوی حماس صورت می‌گیرد. به حل مشکل فلسطین کمک خواهد کرد؟
به‌نظر من همان‌طور که ضمن پاسخ به سؤال‌های پیشین گفته شد، چرخشی در مواضع حماس وجود ندارد. حماس در مواضع خود به این پهلو به پهلو شدن‌ها عادت دارد و خود را با آن وفق داده است. از نظر من انرژی حماس در غزه متمرکز است و فضاسازی‌هایی که درباره حماس صورت می‌گیرد، بیشتر از سوی کشورهای عربی است که تلاش می‌کنند در منازعه سوریه به‌گونه‌ای اتفاقات را جلوه دهند که گفته شود حماس نیز هم سطح با سایر کشورهای عربی خود را وارد منازعه سوریه کرده است.
49301
نظر شما