مجید جویا: شخصیت‌های کتاب گتسبی بزرگ (نوشته اسکات فیتز جرالد که در سال 1925/1304 منتشر شد و به تازگی هم فیلمی از آن با بازی لئوناردو دی کاپریو بازسازی شده است) تنها افراد خون آبی نیستند که اخیرا به سر خط خبرها راه یافته‌اند. محققان مرکز تحقیقات قطبی و دریایی آلفرد واگنر در آلمان دریافته‌اند که یک رنگدانه مخصوص در خون اختاپوس‌های قطبی به آنها این امکان را می‌دهد تا در دماهایی که اغلب به زیر نقطه انجماد آب می‌رسند، خود را از خطر انجماد حفظ کنند.
به گفته مایکل الرمن که در این پروژه شرکت داشته، همه اینها ناشی از یک رنگدانه تنفسی در خون به نام هموسیانین است که به اختاپوس‌ها این امکان را می‌دهد تا: « سبک زندگی هوازی در دماهای زیر صفر را حفظ کنند. اثر دیگر هموسیانین در زندگی اختاپوس‌ها، ایجاد رنگ آبی خون آنهاست. هموسیانین حاوی مس است، که یون مسئول برای اتصال با اکسیژن است. در هموگلوبین‌ها این مسئولیت به عهده آهن است، که به خون ما رنگ قرمز می‌دهد».
سرد کننده خون
البته مسئله اصلی، انجماد خون نیست. الرمن توضیح می‌دهد: «دلیل اینکه اختاپوس‌های آبی در دمای 1.9 درجه سانتیگراد زیر صفر یخ نمی‌زنند، این است که آنها ایزوزموتیک هستند که به این معنی است که خونشان همان میزان شوری را دارد که آب دریای احاطه کننده آنها از آن برخوردار است».
مشکل در دماهای خیلی سرد این است که بدون برخی سازگاری‌های خاص، در بیشتر موارد فرایند هوازی متوقف می‌شود.
الرمن می‌گوید: «دماهای پایین جاذبه کشش اتمی مولکول‌های اکسیژن را به حدی افزایش می‌دهد که اکسیژن دیگر نمی‌تواند در بافت‌ها آزاد شود». به این ترتیب، بقا در آب‌هایی که به پایین‌تر از منفی 1.9 درجه سانتیگراد می‌رسند، اگر نگوییم غیر ممکن می‌شود، دست کم به یک چالش عمده تبدیل می‌شود.
مقایسه اختاپوس‌ها
محققین به انواع بخصوصی از اختاپوس قطبی به نام Pareledone charcoti پرداختند و آن را با اختاپوس‌های سازگار شده با آب‌های معتدل مقایسه کردند تا ببینند نحوه انتقال اکسیژن در خون اختاپوس‌های واقع در آب سرد چه تفاوتی با آنها دارد.
الرمن گفت: «Pareledone charcoti کشش اکسیژن را به هموسیانین متصل به آن کاهش می‌دهد تا با اثر مخالف دما بر اتصال اکسیژن که با تغییرات در توالی پروتئینشان همراه است مقابله کند و اطمینان حاصل کند که اکسیژن کافی به بافت‌ها و اندام‌های آن می‌رسد».
الرمن اشاره می‌کند که احتمالا دلیل تکامل این سازگاری در این اختاپوس‌ها این بوه که آنها در مقایسه با دیگر بی‌مهرگان نیاز به اکسیژن خیلی بیشتری دارند، و همچنین به این دلیل که آنها عمدتا مهاجر نیستند و به جای آن باید خود را با شرایط محیط اطرافشان سازگار کنند.
به گفته الرمن، بر عکس اختاپوس‌ها، ماهی‌های یخی قطبی در شرایط انجمادی مشابه ، برای زنده ماندن نیازی به سیستم سازگارشده انتقال اکسیژن که بوسیله همسایه‌های خونآبیشان به کار برده می‌شود ندارند، زیرا نیاز کمتری به اکسیژن دارند.
جالب اینجا است که احتمالا انواع دیگر اختاپوس‌ها که دماهایی در انتهای دیگر دماسنج را تحمل می‌کنند (همچون دمای 30 درجه سلسیوس / 86 درجه فارنهایت که در نزدیک روزنه‌های گرمایی یافت شده‌اند) هم برای زنده ماندن احتمالا از سازگاری مشابهی کمک گرفته‌اند.
53271
نظر شما