زهرا خدایی
بازرسان سازمان ملل در چهارچوب قطعنامۀ 2118 شورای امنیت سازمان ملل با موضوع خلع سلاح شیمیایی سوریه از روز پنجنشبه فعالیت خود را در این کشور آغاز کردند. گفته می‌شود طبق بند 21 قطعنامۀ شورای امنیت در صورتی که سوریه به تعهدات خود عمل نکند، بند 7 منشور سازمان ملل در مورد این کشور اعمال خواهد شد. فصل 7 منشور، شامل اعمال تحریم و یا استفاده از قدرت نظامی خواهد بود.
خبرگزاری خبرآنلاین در گفتگو با نوذر شفیعی، پیامدهای قطعنامه و روند فعالیت بازرسان سازمان ملل را مورد بررسی قرار داده است که در ادامه می خوانید: 
در قطعنامۀ 2118 شورای امنیت سازمان ملل پیرامون خلع سلاح شیمیایی سوریه بند 7 منشور سازمان ملل نیز گنجانده شده است. چرا بازتاب این مسئله در رسانه ها چندان پررنگ نبود؟ آیا این بدان معناست که خطر حمله به سوریه همچنان وجود دارد؟
اهمیت دادن و یا ندادن به یک موضوع تابع برخی سیاست های کلی رسانه هاست. اما به نظر من دربارۀ این بند درک درستی حاصل نشده است برای همین بوده که بازتاب زیادی پیدا نکرد. به نظر من مسئلۀ مهمی در حال رخ دادن است و آن اینکه آمریکایی ها اگر تا دیروز بحث استفادۀ سوریه از سلاح شیمیایی را برای حملۀ نظامی به این کشور مطرح می کردند - که نتیجۀ گزارش بازرسان خلاف آن را اثبات کرد- هم اکنون خود تسلیحات شیمیایی سوریه بهانه قرار گرفته است. یعنی موضوعی که تا دیروز اصلاً مطرح نبود، هم اکنون چنان برجسته شده که گویی اگر این اتفاق نیفتد سوریه مورد حملۀ نظامی قرار می گیرد. توجه کنید به اینکه این فرصت چگونه برای ایالات متحده آمریکا فراهم شد.
در واقع هرگونه تخطی سوریه از قطعنامه تصویب شده ممکن است عواقبی را برای این کشور به دنبال داشته باشد و یا حداقل بهانۀ لازم را برای حملۀ نظامی در اختیار آمریکایی‌ها قرار دهد.
نکتۀ مهمتر اینست که رفتار آمریکایی ها نشان داده که آنها می توانند از چنین مفادی بهانه های مختلفی بدست آورد؛ مثلاً اینکه سوریه چه میزان می تواند اسناد و تأسیسات و محصولات شیمیایی نشان دهد تا بتواند آمریکا را قانع کند که توانمندی شیمیایی سوریه همین مقدار نشان داده شده است. قطعا آنچه سوریه توضیح خواهد داد برای آمریکایی ها ناکافی خواهد بود و دقیقاً همانند بحث هسته ای ایران- که هم اکنون غرب می گوید که ایران باید اثبات کند که اهداف هسته ای ندارد - در سوریه نیز غرب خواهد گفت که سوریه باید اثبات کند که تسلیحات شیمیایی ندارد و همین بحث می تواند زمینه ساز وقوع یک بحران و مداخله باشد. لذا گنجاندن بند 7 منشور سازمان ملل در قطعنامه و تفاسیر به عمل آمده از آن می تواند نگران کننده باشد.
بنابراین خطر حملۀ نظامی به طور کامل رفع نشده است؟
در واقع همانطور که اشاره کردم موضوعیت خطر تغییر کرده است؛ زمانی موضوعیت خطر استفادۀ سوریه از سلاح های شیمیایی بود اما هم اکنون موضوعیت خطر، داشتن سلاح های شیمیایی از سوی سوریه است و همین مسئله در نظر گرفته می شود و برجسته می شود و در واقع دائماً این چتر بر فضای سوریه حکمفرما خواهد بود و ابزاری در دست آمریکایی ها برای اعمال فشار بر بشار اسد خواهد بود.
بشار اسد ضعیف شده که در حال همکاری با بازرسان بین المللی است، چه خطری می تواند برای منافع آمریکا داشته باشد؟
آمریکایی ها به یک تهدید بلندمدت علیه اسراییل توجه دارند؛ در واقع آنها صرفنظر از اینکه آیا بشار اسد در قدرت می ماند یا خیر، تسلیحات سوریه برایشان نگران کننده است. یعنی هر حاکمیت دیگری در سوریه باشد، چون حداقل نسبت به بلندیهای جولان حساس هستند و احتمال ورود به درگیری در طولانی مدت بین اسراییل و سوریه وجود دارد بنابراین از هر بهانه ای برای خلع سوریه استفاده می کنند. از این منظر باید به مسئله نگاه کرد.
اما سابقاً سوریه در مقابل حملات اسراییل هیچ واکنشی از خود نشان نداده است. در واقع توان سوریه به میزانی نیست که بتواند تهدیدی برای اسراییل باشد. لذا پذیرش این مسئله که آمریکا منافع اسراییل را در نظر می گیرد، کمی دور از ذهن است.
در پاسخ به سوال شما، می خواهم این سوال را مطرح کنم که: چرا اسراییل، فلسطین را به دو تکه غزه و کرانۀ باختری تقسیم کرد؟ دلیل آن محاسبات بلندمدت است. روابط بین الملل را به صورت فرایندی در نظر بگیرید و نه وضعیتی. در آینده توانایی ها متفاوت خواهد بود و کشورها می توانند توانمندی‌های متفاوتی کسب کنند و اینطور نیست که اسراییل برای همیشه در وضعیت برتر قرار داشته باشد.
آمریکایی‌ها حتی اگر اهداف کوتاه مدت را در نظر داشته باشند، این مسائل را هم در نظر می گیرند که مانع از شکل گیری حداقل نوعی موازنه قوا در خاورمیانه شوند و در پی آنند که توازن قدرت همیشه به نفع اسراییل برقرار باشد.
لاوروف چند روز پیش اعلام کرد که پیشنهاد خلع سلاح سوریه از سوی ایران بوده است. این مسئله چقدر صحت دارد؟
باید اظهارنظرها را مستقیماً دریافت کرد. نمی دانم این اظهارنظر چقدر درست است اما در مجموع ایران، روسیه و سوریه در بحران سوریه در یک محور قرار داشتند. این موضوع می تواند یک همفکری و اقدامی تاکتیکی برای گذار سوریه از شرایط بحرانی فعلی بوده باشد. این پیشنهاد توسط هر کدام که ارائه شده باشد کارکردی که قرار بود حادث شود، رخ داد و ما از خطر فوری گذر کردیم.
پیامدهای قطعنامه را چگونه پیش بینی می کنید؟
هم برای کشورهای واضع قطعنامه و هم کشوری که قطعنامه علیه آن صادر شده فرصت ها و تهدیدهای مختلفی وجود دارد یعنی سوریه این امکان و ابزار را دارد که به تدریج قطعنامه را هم اجرا کند و هم نکند که متعاقباً می تواند تهدیدهایی که علیه سوریه به همراه داشته باشد و یا برای آمریکا بسترساز یک حمله نظامی باشد و یا برعکس آنها را از حمله ای که پایان آن نامشخص است رهایی ببخشد.
به این نکته هم توجه داشته باشید که به رغم اجرایی بودن این قطعنامه ها، آنها قطعنامه های حاشیه ای هستند که امکان فرار از آنها وجود دارد؛ با این حال به نظرم صدور این قطعنامه هم برای روسیه و هم برای و آمریکا یک راه میانی بود که از انجام یک اقدام فوری پرهیز کند. احتمال ورود روسیه به بحران، پیامدهای آن برای سوریه و ... از جمله تبعات آن بود که می تواند غیرقابل مهار باشد.
از این رو این قطعنامه ضمن توجه به بار اجرایی آن فرصتی بود که جلوی جنگ را تا اندازه ای گرفت.
آینده را چگونه پیش بینی می کنید؟
به نظرم بحران سوریه از حالت درگیری های دولت با دولت خارج شده و وارد یک فاز سیاسی شده است و در واقع کنترل آن در دست سیاستمداران است و به راحتی می توان آن را دستکاری کرد و مانع از وقوع یک جنگ اجباری شد.
دوم اینکه به نظر می رسد فرصت کماکان برای دولت سوریه برای سرکوب تروریست ها باقی است و لذا هیچ ممانعتی در عملیات میدانی برای دولت ایجاد نمی کند. لذا ارتش سوریه این فرصت را دارد که به جنگ علیه تروریست ها ادامه دهد ضمن اینکه آمریکایی ها نیز ممکن است در عرصۀ مالی و تسلیحاتی کمک های بیشتری را به تروریست ها صورت دهند.
5252
نظر شما