علم ایرانی به غرب رفت، بعد ترجمه شد و به خودمان برگشت/ پیش‌بینی وجود قاره آمریکا در کتاب ابوریحان

به گزارش خبرآنلاین، مراسم رونمایی از نسخه خطی «التفهیم لاوائل صناعه التنجیم» نوشته ابوریحان بیرونی، روز گذشته با حضور دکتر محمد رجبی، رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، دکتر اسحاق صلاحی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، استاد علی معلم دامغانی رئیس فرهنگستان هنر و سفرای کشورهای ترکیه، افغانستان و کومور در تالار شهید مدرس(مشروطه) کتابخانه مجلس برگزار شد.

دکتر رجبی، دکتر صلاحی و استاد علی معلم دامغانی در این مراسم سخنرانی کردند که نکات مهم مطرح شده در این سخنان را در ادامه می خوانید.

محتوای علم ایرانی به غرب رفت، بعد ترجمه شد و به خودمان برگشت

دکتر اسحاق صلاحی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران:

* امروز افتخار ما این است که کمتر کشوری را می توان یافت که در آن آثاری از تاریخ و تمدن ایرانی در آن کشور نباشد، این امر نشان دهنده این است که گذشتگان ما دِین خود را به تاریخ و تمدن این کشور ادا کردند و ما علاوه بر آن که دو وظیفه را در قبال میراث گذشتگان داریم، یک وظیفه سوم و سنگین‌تر، تولید و میراث سازی پیشینیان هم بر دوش‌مان نهاده شده است.

* متاسفانه محتوای علم های ایرانی به غرب رفت و ترجمه شد. غربیان این متون را استفاده کردند و بازخورد آن‌چه را که خواستند با ترجمه به سوی ما بازگرداندند و ما در مسیر ترجمه باقی ماندیم. هر چند در چند سال اخیر حرکـت های خوبی در حوزه تولید علم و فناوری اتفاق افتاد اما نسبت به تاریخ، گذشته و تمدن شفاف و دیرینه ایران هنوز راه نرفته بسیار است.

* در دیداری که با رئیس موزه فرهنگ و علوم اسلامی آلمان داشتم ایران را سرمنشاء تمدن‌های ترک و عرب نامید و بیان داشت که تمدن اسلامی نیز در خیلی جهات از تمدن ایرانی منبعث شده است، هر چند تمدن ایرانی در تلفیق با تمدن اسلامی قدرت بیشتری یافت.

* یکی از کتاب های مهم که به ثبت جهانی رسید کتاب «ذخیره خوارزمشاهی» بود که اثبات کننده ایرانی بودن طب یونانی بود و در واقع اثر بسیار مهمی در بررسی ها و تحقیقات تاریخی و تمدنی داشت.

* تاکنون مجموعا 8 اثر شامل شاهنامه بایسنقری، وقفنامه ربع رشیدی، التفهیم ابوریحان بیرونی، ذخیره خوارزمشاهی،‌ خمسه نظامی، مجموعه اسناد و مدارک اداری دوره صفویه و مجموعه 500 نقشه دوره قاجار ( از دارالفنون به بعد که دست نگاری است و بعد از آن علم نقشه نگاری به منطقه تسری یافت ) را از سال 84 تاکنون ارسال کرده ایم که 7 اثر ثبت حافظه جهانی در یونسکو شده است.

اثبات کروی بودن زمین و پیش‌بینی وجود قاره آمریکا در کتاب ابوریحان

دکتر محمد رجبی، رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی:

* درباره ابوریحان باید این نکته را اعتراف کنیم که علیرغم اینکه تاریخ و فرهنگ اسلامی شخصیت‌های بزرگی را به جهان دانش و فرهنگ عرضه کرده است، ولی ابوریحان یک درّ نادره بوده است. ابوریحان بیرونی یک اعجوبه است که ای کاش امثال ابوریحان بیرونی در جهان اسلام بیشتر بود.

* کتاب «التفهیم» ابوریحان درباره نجوم و جغرافیای ریاضی است اما نوآوری های بسیاری نیز در این کتاب به چشم می‌خورد که از جمله آنها می توان به اثبات کروی بودن زمین و پیش‌بینی وجود یک قاره دیگر (قاره آمریکا) اشاره کرد و این نکته ای است که درباره ابوریحان بسیار کم به آن پرداخته شده است.

* ما تا چه اندازه با کشورهای شرقی ارتباط نزدیکی داریم؟ گرایش به غرب آنقدر در ذهن ما رسوخ کرده است که امروزه اگر به کسی بگویند خارج کجاست؟ وی از ترکیه به طرف اروپا را خارج می‌داند و اصلا این سوی دنیا را حساب نمی‌کند، در حالی که قاره آسیا قسمت اعظم جهان را تشکیل داده است و کشور عزیز ما نیز در این قاره قرار گرفته است.

* به گفته یکی از بزرگان اگر پرشیا یا فارس یا پارس بر کشور ما قرار داده می‌شد و ایرانی اسم نوع می‌گردید، الان بسیاری از کشورها خود را ایرانی می‌دانستد و می‌گفتند ازبک هستیم ولی ایرانی یا پاکستانی هستیم ولی ایرانی و الی آخر. همانطور که در مورد کشورهای عربی مردمان آن می‌گویند عرب هستیم ولی سوری یا عراقی. در حالیکه اگر عرب نام یک کشور بود دیگر کسی خود را عرب نمی‌شمرد.

* این حوزه تمدنی بزرگ فرهنگی شخصیت‌های زیادی را در خود جای داده است که یکی از آنها ابوریحان بیرونی است. ابوریحان را ببینید که به هند میرود و مدتی زبان سانسکریت را آموخت تا بتواند متون هندی را بخواند. در دوران پیش از اسلام آموزش خواندن و نوشتن تنها برای عده خاصی ممکن بود. تنها شاهزادگان و اعیان و فرماندهان می توانستند سواد بیاموزند که این امر موجب بی سوادی عامه مردم شد، لذا این مسئله تحریم سواد برای مردم عادی موجب شد که ما نسبت به هندی‌ها عقب بمانیم و اکنون آنها نسخه‌ها و کتاب‌های بسیاری را دارا هستند.

* البته با آمدن اسلام به ایران، به سوی علم رفتن واجب شد، اسلام سفارش به طلبیدن علم کرده است و نه خواندن و نوشتن، می‌گوید طالب علم باشید یعنی دانشمند باشید و بسیاری از اندیشمندان مطرح در اینجا ظهور کردند که یکی از آنها ابوریحان بیرونی است.

* ابوریحان در تمام زمینه‌ها بخصوص نجوم هندی و طب هندی نیز مطالعات عمیقی داشت. طب هندی تفاوتی که با دیگر طب ها داشت این بود که دارو را به عنوان خوراکی مطرح می‌کند یعنی داروی پیشگیری کننده به عنوان خوراکی به کار می‌رفته است.

* هندی ها کتابخانه هایی دارند که برایشان باقی مانده است، جواهر لعل نهرو در کتاب نگاهی به تاریخ جهان می گوید: «ایرانیان بسیار با استعداد و با هوشند اما افسوس که همه بی سوادند.»

ابوریحان منکر این بود که برای فهمیدن رازهای آینده به ستارگان رجوع کرد

علی معلم دامغانی، رئیس فرهنگستان هنر:

* ابوریحان تفکرات فلسفی و دینی خاصی درباره بودایی ها دارد که از دو عامل نشأت می‌گیرد یکی اینکه 14 سال در هند زندگی کرده و دیگر اینکه در سغد بودائی گری رونق داشته است.

* زبان سغدی زبان مادری ابوریحان بیرونی بوده است و خیو و خوارزم از جهت علمی جایگاه فوق‌العاده‌ای داشته است. ابوریحان علاوه بر زبان سغدی به زبان ترکی و آنچه در خیوه و خوارزم به آن سخن می‌گویند و به زبان سانسکریت، عبری و حتی زبان لاتین نیز تسلط داشته است.

* انصافا ابوریحان به حکم کردن و تحکیم در نجوم اعتقاد نداشت یعنی حقیقت زندگی را از ستارگان نمی‌پرسید و منکر این نیز بود که برای فهمیدن رازهای آینده به ستارگان رجوع کرد. به همین دلیل این کتاب بهانه‌ای شد تا او هندسه، حساب و هیأت را به عنوان دروس اصلی به ریحانه بنت الحسین تعلیم دهد و برای همه آدمیان تا ابد باقی بگذارد.

(عکس ها از روابط عمومی کتابخانه مجلس)

/6262