پایبندی کشورها در عرصه بین المللی به توافقات دو یا چند جانبه از دو جهت ضروری است.
اولا نشانه جایگاه و موقعیت مقبول یک کشور در صحنه بین المللی است که به هیچ قیمتی حاضر نیست تعهدات خود را زیر پا بگذارد. ثانیا موجب موفقیت و به نتیجه رسیدن توافقات و تحقق هدفهای مدّ نظر طرفین و ضمانت اجرای توافقات بعدی است.
براساس توافقنامه اخیر ایران و کشورهای ۱+۵ که یک موفقیت بزرگ دیپلماتیک برای رفع سوء تفاهمهای ایران و غرب محسوب میشود مقرر شد در قبال برخی اقدامات ایران درخصوص فعالیتهای صلحآمیز هستهای خود مانند توقف غنیسازی اورانیوم بالای ۵ درصد طی ۶ ماه آینده و برخی اقدامات مشابه، کشورهای ۱+۵ برای اعتمادسازی متقابل اقدامات زیر را در دستور کار خود قرار دهند:
۱) توقف تلاش برای کاهش خرید نفت خام ایران به نحوی که مشتریان فعلی بتوانند میانگین میزان کنونی خرید نفت خام خود از ایران را کماکان ادامه دهند. بازگشت مبالغ مشخص از عواید فروش نفت ایران در خارج از کشور به ایران؛ در مورد معاملات نفتی مذکور، تحریمهای اتحادیه اروپا و امریکا بر بیمه و خدمات حمل و نقل مرتبط، تعلیق میشود.
۲) تعلیق تحریمهای امریکا و اتحادیه اروپا بر صادرات پتروشیمی ایران، طلا، فلزات گرانبها و صنعت خودرو؛ قطعات یدکی برای ایمنی پرواز هواپیماهای غیرنظامی ایران
۳) عدم صدور قطعنامههای جدید تحریم هستهای توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد
۴) عدم صدور قطعنامههای جدید تحریم هستهای از سوی اتحادیه اروپا
۵) دولت امریکا، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس جمهور و کنگره از تحمیل تحریمهای جدید هستهای خودداری خواهد کرد
۶) یک کانال مالی به منظور تسهیل تجارت امور انساندوستانه برای تامین نیازهای داخلی ایران با استفاده از درآمدهای نفتی ایران در خارج از کشور ایجاد خواهد شد. تجارت امور انساندوستانه شامل مراودات تجاری مرتبط با تولیدات غذایی و کشاورزی، دارو، تجهیزات دارویی و مخارج پزشکی بیماران خارج از کشور خواهد بود. این کانال مالی شامل بانکهای خارجی مشخص و بانکهای ایرانی غیر تحریم شده خواهد بود که به هنگام ایجاد آن مشخص خواهند شد.
کانال مزبور همچنین موارد زیر را دربر میگیرد:
- نقل و انتقالهای مالی مورد نیاز برای پرداخت تعهدات ایران به سازمان ملل متحد
-پرداخت مستقیم شهریه به دانشگاهها و دانشکدهها برای دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در خارج از کشور
براساس همین توافق و اراده سیاسی اظهار شده درژنو و عزم جدی ایران برای موفقیت این توافق بین المللی، انتظار این بود طرفهای غربی دو گام مهم را براساس هنجارهای بین المللی بردارند.
اولا با دقت، پایبندی خود را به قول و قرارها و توافقات حاصله اثبات کنند واجازه هیچ رفتاری را که به این تعهد خدشه وارد سازد، ندهند.
ثانیا با برخی اقدامات ابتکاری و اعتمادساز به فضای خوش بینی و امیدواری به روابط جدید ایران و غرب دامن بزنند، به ویژه آنکه در اطراف این توافق در سطح ملی و منطقهای مخالفان سر سختی با انگیزههای متفاوتِ آشکار و پنهان وجود دارند که از قضا بسیار هم فعال هستند.
اما باوجود گذشت کمتر از یک ماه از این توافق، با برخی رفتارهای اخیر مانند وضع تحریمهای جدید علیه ایران و توجیه نامعقول آن با این ادعا که این تحریمها مربوط به گذشته است، فضای خوش بینی و تعامل آسیبپذیر شده است و مسئولیت اصلی این آسیب برعهده مقامات عالی کشورهای غربی، به ویژه امریکا است. از سوی دیگر در یک ماه گذشته هیچ اقدام ابتکاری و سازندهای نیز ازسوی غربیها برای تشویق ایران به پایبندی به توافق ژنو انجام نشده است که یکی از آنها رفع موانع نقل و انتقال پول با کشورهای اروپایی است.
همانطور که نگارنده قبل از حصول توافق ژنو در تحلیلهای پیشین خود در وبسایت پرس تیوی تاکید کرده بود، رسیدن به توافق با ایران نیازمند میدان داری و غلبه عقلا و واقع گرایان سیاسی بر تندروهای رادیکال است و امروز نیز تاکید میکنم موفقیت توافق در ۵ ماه آینده نیازمند استمرار و حضور رویکرد عقلانی و سازنده و واقعگرا است و نباید اجازه داد تندروهای آشکار و پنهان در سطح ملی و منطقهای نقش مخرب در موفقیت این توافق ایفا نمایند.
واقعیت موجود این است که در ایران با وجود مخالفتهای محدودی که با توافق و مصالحه با غرب در میان برخی گروههای سیاسی و مطبوعات وجود دارد، نظام سیاسی در بالاترین سطح پشتیبان موفقیت این توافق است و این صحنه را مهمترین صحنه آزمودن صداقت و راستگویی و صلح طلبی غرب میداند و هیچ ارادهای مزاحم و موثری در این عرصه وجود ندارد.
اما ظاهرا در غرب وضعیت اینگونه نیست و هم نیروهای مخالفِ مصالحه با ایران، مثل لابیهای اسرائیلی و عربی و تندورهای ضد صلح از نفوذ برخوردارند و هم رقابتهای پنهان بین کشورهای ۱+۵ موجب بروز برخی اختلافات بین آنها شده است و در صورت ادامه به حیثیت و جایگاه این کشورها لطمه جدی خواهد زد.
کشورهای غربی باید بدانند فرصت پیش آمده برای همکاری با ایران و مشارکت ایران در همکاریهای بین المللی به سرعت رو به اتمام است و هر چه زمان بگذرد و غرب به رفتارهای اعتماد سوز خود ادامه دهد و از رفتارهای اعتماد ساز و امیدوارکننده اجتناب کند، میدان فعالیت تندروهای طرفین فراختر و گستردهتر خواهد شد و عقلای سیاسی در حاشیه خواهند رفت و معلوم نیست که پس از آن غربیها بتوانند مجددا دست به فرصتسازی جدید بزنند. همچنین سرنوشت بسیاری از مسائل منطقهای، از جمله موضوع بسیار مهم سوریه نیز مستقیما با توافقات اخیر ایران و غرب گره خورده است و غربیها در ۳ ماه اخیر به روشنی درک کردند که بدون همراهی و کمک ایران نمیتوانند قائله سوریه را مدیریت کنند و تروریستهای سلفی مورد حمایت عربستان به خودنمایی بیشتری در این کشور دست میزنند که نتیجه آن در سه سال گذشته مرگ بیش از ۱۰۰ هزار انسان و آواره شدن بالغ بر ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر دیگر بوده است و در صورت متوقف نشدن این فرایند مشخص نیست تبعات این فاجعه انسانی به کجا خواهند انجامید.
البته وضعیت توافق ژنو یکسره و سراسر سیاه و ناامید کننده نیست اما بسیار شکننده است. در عین حال، نشانههای مثبتی هم سوسو میزند و هدف از طرح این گونه نوشتهها تقویت نقاط امیدوار کننده در خدمت صلح وهمکاریهای بین المللی است. امیدواریم غربیها، به ویژه امریکا قدر و قیمت فرصت پیش آمده و خوشبینی ایجاد شده در افکار عمومی ملت ایران را بدانند و با پایبندی کامل به توافق ژنو و انجام اقدامات سازنده و مثبت چشم انداز روابط آینده ایران و قدرتهای جهانی را مثبت ترسیم کنند
این تحلیل در وبسایت پرس تی وی منتشر شده است .
نظر شما