دومین نشست وزرای امورخارجه کشورهای ترکیه ، آذربایجان و گرجستان (احمد داوداوغلو، المار محمدیارف و خانم مایا پانجیکیدزه )که می توان از آن به عنوان نشست 1+2 نام برد روزچهارشنبه 30 بهمن ماه در شهر گنجه بزرگترین شهر جمهوری آذربایجان پس از باکو ،برگزارشد،اولین دیدار سه جانبه روسای دیپلماسی این سه کشور در سال 2012 برگزار شده بود .تنها کشور غایب قفقاز جنوبی دراین نشست ارمنستان است که به دلیل اشغال بیست درصد ازاراضی آذربایجان و و عدم وجودمناسبات با ترکیه به این نشست دعوت نمیشود ودرواقع یکی از اهداف دوکشور ترکیه وآذربایجان ازبرگزاری اینگونه نشستها و پیگیری برخی پروژه های منطقه ای افزایش فشار بر ارمنستان است.
وزرای خارجه سه کشور مذکور پیش از شروع نشست سه جانبه ، بصورت دوجانبه با یکدیگر دیدار وگفتگو کردند.این نشست با صدور بیانیه گنجه به کار خود پایانداد.برنامه نهایی این دیدار حضور سه وزیر خارجه در کنفرانس مطبوعاتی مشترک و پاسخ به سوالات خبرنگاران داخلی وخارجی بود.
وزاری خارجه حاضر در این اجلاس سه جانبه پیرامون مسایل مختلف دوجانبه ای ،سه جانبه ای و منطقه ای درزمینه های مختلف اقتصادی ،سیاسی ،حمل ونقل وانرژی به مذاکره وتبادل نظر پرداختند.
داوداوغلو در کنفرانس مطبوعاتی برای چندمین بر عدم بازگشایی مرزهای کشورش با ارمنستان تا زمان آزادی اراضی اشغالی آذربایجان ازسوی ارمنیها
تاکید کرد.این اظهارات درحالی صورت گرفت که درچندماه اخیر اخباری پیرامون احتمال بازگشای مرزهای ترکیه وارمنستان منتشرشده بود.پیشترنیز داوداوغلو آزادشدن حداقل 3 شهر از7 شهراشغال شده آذربایجان را شرط بازگشایی مرزهای ترکیه باارمنستان اعلام کرده بود.وزیر خارجه ترکیه همچنین اجرای پروژهای مختلف درزمینه های انرژی وحمل ونقل را موجب پیوستگی وچسبندگی سه کشور و تقویت اتصال به اروپا خواند.وی همچنین ابراز امیدواری کرد که مراسم افتتاح راه آهن قلرص-تفلیس-باکو در قارص ترکیه برگزار شود.مقامات سه کشور سخن از پایان عملیات و این محور در اواخر سال جاری می گویند این درحالیست که برخی از کارشناسان مرتبط با این پروژه معتقدند که به احتمال زیاد این طرح درسال 2015 افتتاح خواهدشد.
وزیرخارجه آذربایجان هم با تاکید براهمیت انتقال گاز ازطریق دهلیزجنوبی به اروپا و خط آهن باکو-تفلیس -قارص در توسعه وتحکیم همکاریهای دوجانبه ومنطقه ای گفت که به سازمان ناتو اعلام کرده ایم که برای انتقال نظامیان مستقر در افغانستان می توانند از خط آهن ب.ت.ق استفاده کنند.
دربیانیه گنجه ضمن اظهار امیدواری پیرامون توسعه همکاریهای منطقه ای ،بر برگزاریردیدارهای سه جانبه خبرنگاران سه کشور ،برگزاری مسابقات ورزشی میان سه کشور وهمچنین برگزاری نشست نمایندگان پارلمانهای سه کشور در آینده نزدیک تاکیدگردیده و نسبت به نشست روسای جمهور سه کشور ابراز امیدواری شده است.
تحلیل
ازآنجاکه پروژه های مهمی میان سه کشور باجرا درآمده و طرحهای دیگری نیز دردست اجراست همکاری سه کشور مذکور ونشستهای آنها حایزاهمیت است.خط لوله انتقال نفت باکو-تفلیس -جیحان و خط لوله انتقال گاز باکو-تفلیس -ارضروم که درحال فعالیت هستند پروژه هایی استراتژیک تلقی میشوند که برغم مخالفتهای روسیه باجرا درآمده اند.طرحهای دیگری ازقبیل خط لوله گاز تاپ وتاناپ که قراراست باجرادرآید موجب تقویت بیشتراین سه کشور با یکدیگر وبا اروپا خواهدشد.این درحالیست که بین ایران و آذربایجان وگرجستان و ایران وآذربایجان وترکیه هیچ طرح استراتژیک پیوند دهنده وجود نداردوبه همین دلیل نشستهای سه جانبه ایران،ترکیه وآذربایجان که سومین دور آن نیز چندبار به تعویق افتاده و قراراست در ماه مارس سالجاری درترکیه برگزارشود از اهمیت زیادی برخوردارنیست.
اگر توجه داشته باشیم که اینگونه طرحهای مشترک در کم وکیف تنظیم مدلهای امنیتی منطقه قفقاز جنوبی موثراست باید درنظرداشته باشیم که ترکیه که طرح ثبات امنیت قفقاز را چندسال پیش ارایه نموده است از مسیر پروژه ای راهبردی حضور کاربردیتری درمنطقه خواهدداشت.
روسیه که نسبت به هرگونه تحرکات سایر کشورهای منطقه ای وفرامنطقه ای درقفقاز جنوبی که آنرا حیات خلوت خودمی پندارد درسالهای گذشته براساس مدل 1+3درقفقاز جنوبی عمل میکرد اما پس از اگوست 2008
وتهاجم نظامی روسیه به گرجستان برغم اشغال اوستیای جنوبی وآبخازیا توسط نیروهای روس و اعلام استقلال این دو منطقه ، به دلیل عدم مشارکت گرجستان دیگر موفق به برگزاری نشستهای 1+3نشده است.
آنچه که مایه ناراحتیست این است که تاکنون ایران برای شرکت در هیچ یک ازنشستهای قفقاز جنوبی دعوت نشده است، همچنین نزدیکی ایران به ارمنستان موجب جذب آذربایجان به ایران و تعریف واجرای مدلهای سه جانبه ای ایران وارمنستان با ترکیه به دلیل قطع رابطه ارمنستان وترکیه نیز میسر نگردیده است.
دولت تدبیروامید باید ضمن بازخوانی گذشته روابط ایران با قفقازجنوبی نسبت به حضوری ایجابی و ملموس تر دراین منطقه وارایه مدل امنیتی واقع بینانه با مشارکت ایران و دیگر بازیگران منطقه ای و نهادهای بین المللی اهتمام جدی نماید تا از زیاندهیهای آتی اجتناب گردد.
خبرگزاری تدبیر 30بهمن 1392
دکترافشار سلیمانی
نظر شما