ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه پنجشنبه گذشته و برای چندمین بار اوکراین و اتحادیه اروپا را با مطرح ساختن احتمال کمبود و قطعی گاز در سال جاری به خاطر بدهی‌های اوکراین تهدید کرد. معنای دیگر سخن پوتین این است که اگر به خواست روسیه و روس‌زبانان در اوکراین بی‌توجهی شود، گاز را به روی اتحادیه اروپا می‌بندد. این که اختلاف‌ها بین روسیه با غرب و اروپا بر سر اوکراین تا کجا پیش خواهد رفت، موضوع گفت‌وگو با شعیب بهمن، کارشناس مسائل روسیه و محقق حوزه اوراسیا است.
به نظر شما ولادیمیر پوتین دامنه اختلاف‌های خود با غرب و اتحادیه اروپا بر سر اوکراین را تا کجا پیش خواهد برد؟
با توجه به تحولات یک ماه گذشته اختلاف بین روسیه و امریکا در حال افزایش است. هر چند روسیه و امریکا از گذشته هم درباره برخی مسائل مانند سوریه، گسترش ناتو به شرق و موضوع هسته‌ای و همکاری با ایران اختلاف‌هایی داشتند اما بحران اوکراین اختلاف نظرها را تا حد زیادی تشدید کرده و در برخی مواقع به جنگ لفظی کشانده است. در شرایط فعلی پوتین و دولت مسکو یک سناریوی 2 مرحله‌ای را پیش رو دارد و تا اجرایی شدن این سناریو، اختلافات ادامه خواهد یافت. مرحله اول این سناریو این است که روسیه تلاش می‌کند اوضاع اوکراین را با مذاکره با طرف‌های غربی سر و سامان دهد و مذاکره‌ها بین سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه و جان کری همتای امریکایی‌اش مؤید همین مطلب است. روس‌ها در مذاکره‌های خود چند پیشنهاد مشخص دارند که یکی از این پیشنهادها، این است که اوکراین یک کشور فدرالی شود که برخی از بخش‌های آن به سطحی از خودمختاری برسند. پیشنهاد دوم روس‌ها این است که دولت اوکراین بپذیرد به هیچ وجه وارد ناتو نشود و پیشنهاد سوم این است که دولت اوکراین بپذیرد هیچ کشور غربی بویژه امریکا در اوکراین پایگاه نظامی مستقر نکند. اگر این پیشنهادها عملی شود، روسیه دست از اختلاف با غرب و اروپا بر سر اوکراین برمی‌دارد اما اگر به هر ترتیبی چه در دولت جدید اوکراین و چه از جانب غربی‌ها این پیشنهادها پذیرفته نشود، روسیه وارد مرحله دوم سناریوی خود که تکرار اتفاق شبه‌جزیره کریمه در دیگر شهرهای شرقی اوکراین است، می‌شود.
در شرایط فعلی روس‌ها خواهان دستیابی به مرحله اول سناریوی خود هستند زیرا مرحله دوم این سناریو، روسیه را متهم به توسعه‌طلبی ارضی می‌کند که چندان مطلوب دولت مسکو نیست و روسیه معتقد است خودمختاری کریمه در حد یک تنبیه برای غرب و دولت جدید اوکراین کافی است.
طرف دیگر مناقشه یعنی غرب دامنه اختلاف‌ها با روسیه در موضوع اوکراین را تا کجا پیش خواهد برد؟
در یک ماه گذشته امریکا عملاً نتوانسته واکنش جدی در قبال عملکرد روسیه در اوکراین از خود نشان دهد و تنها واکنش‌های غرب در قبال روسیه، تعلیق عضویت روسیه در G8، لغو نشست G8 در روسیه و اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه برخی مقام‌های روس بوده است. اگر شدت و ضعف اقدام‌های امریکا را بررسی کنیم، می‌بینیم در شرایط جدی امریکا نمیتواند خیلی با دست باز عمل کند و درباره اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه هم بین امریکا و اتحادیه اروپا اختلاف نظر جدی وجود دارد. امریکا نسبت به اتحادیه اروپا با روسیه مراوده اقتصادی کمتری دارد و اعمال تحریم علیه روسیه برای واشنگتن ساده‌تر است اما برای اروپا هزینه‌بر خواهد بود و بیش از این که روس‌ها متضرر شوند، اتحادیه اروپا ضرر می‌کند. روسیه در قبال اروپا یک اهرم فشار بسیار جدی دارد که آن هم انرژی است و قطع صدور گاز روسیه به اتحادیه اروپا یا افزایش قیمت آن، ضربه مهلکی به اروپا می‌زند، زیرا 40 درصد انرژی اروپا توسط روسیه تأمین می‌شود. امریکا برخلاف اتحادیه اروپا ملاحظه انرژی هم ندارد به همین دلیل مواضع اروپا و امریکا در زمینه تحریم روسیه با وجود اشتراکاتی، متفاوت خواهد بود.
کشمکش‌های بین روسیه با اتحادیه اروپا و غرب بر سر بحران اوکراین چه زمانی زیر سایه دیپلماسی جهانی قرار خواهد گرفت؟ آیا تصویری برای کنترل بحران توسط دیپلماسی وجود دارد؟
یک نشست چهارجانبه بین روسیه، امریکا، دولت جدید اوکراین و اتحادیه اروپا برگزار می‌شود و طرف‌های اروپایی تلاش دارند که نمایندگان بخش‌های شرقی اوکراین را هم وارد مذاکره کنند. البته پیش از این هم مذاکراتی بین طرف روس و دولت جدید اوکراین با میانجیگری مرکل، صدراعظم آلمان برگزار شد که به شکست انجامید و خیلی هم رسانه‌ای نشد، اما نکته اصلی این است که روسیه همواره حاضر به مذاکره بوده و همین الان هم حاضر است با اروپا و غرب و حتی دولت جدید اوکراین که آن را به رسمیت نمی‌شناسد، مذاکره کند.
تهدید پوتین مبنی بر احتمال کمبود و قطعی گاز در اروپا و اوکراین در سال جاری تا چه اندازه جدی است؟
مسأله انرژی همواره به عنوان یک اهرم فشار بر اروپا و اوکراین در دست روس‌ها باقی می‌ماند. روسیه در گذشته هم از این اهرم 2 بار در سال‌‌های 2005 و 2009 علیه اوکراین استفاده کرده است اما در شرایط فعلی از این اهرم در حد یک تهدید لفظی استفاده می‌کند.
منبع: روزنامه ایران
برای مشاهده صفحه شخصی شعیب بهمن اینجا را کلیک کنید
نظر شما