در امریکای لاتین، قانون هر چند سال یک بار جامه نو بر تن می‌کند. در کشورهای این منطقه این سیاستمداران نیستند که با قانون کنار می‌آیند بلکه این قوانین آن هم از نوع اساسی آن هستند که هرز چندگاهی خرقه نو بر تن کرده و به اصطلاح به روز می‌شوند. چند سالی‌ست که جریانهای چپ در کشورهای این منطقه و درست دم گوش امریکایی‌ها موفقیت‌های چشمگیری را از آن خود کرده‌اند. از کوبا تا ونزوئلا تا بولیوی همگان ترجیح می‌دهند دولتمردان چپ را در راس قدرت قرار دهند و راستگرایان را برای مدت زمانی نامعلوم خانه‌نشین کنند. سنتی که چندان به مذاق امریکایی‌ها خوش نمی‌آید.
در تازه‌ترین این تحولات اما هوگو چاوز رئیس‌جمهوری ونزوئلا به دنبال لغو محدودیت زمانی و دوره‌ای برای سیاستمدارانی است که روزی در یک انتخابات دستشان به همت و رای مردم به عنوان برنده بالا می‌ورد. در شرایطی که مردم به اصلاحات مد نظر چاوز رای مثبت دهند، آن وقت تنها چیزی که می‌تواند مراتب شکست او را فراهم کند،حرکت رو به نزول قیمت نفت خواهد بود. نزولی که می‌تواند به سقوط اصلاحات مد نظر چاوز منتهی شود. دولت چاوز با توجه به وضع نه چندان خوشایند قیمت نفت ،در حال حاضر استخراج نفت از منابع خود را متوقف کرده‌است تا بتواند با ذخیره سازی آن به نوعی درصدد جبران کاهش بودجه برآید. از سوی دیگر کاهش ارزش پول رایج ونزوئلا در برابر دلار هم خود مانعی‌ست که البته چاوز در روزهای نزدیک به انتخابات چندان آن را جدی نمی‌گیرد.
دولت ونزوئلا مدتهاست که برای جلب نظر و البته رضایت عمومی از عملکرد خود دست به رفراندوم‌های بزرگ می‌زند. پیش از این یک بار رای‌دهندگان ونزوئلائی با 51 درصد آرای موافق اعلام کردند که از حذف محدودیت زمانی برای سیاستمداران خود استقبال می‌کنند . این بار هم حتی مخالفان چاوز پیروزی او را پیش‌بینی می‌کنند. پیروزی با اختلاف آرای نه چندان زیاد که تنها می‌تواند دست چاوز را برای پیشبرد اهداف و اصلاحات اقتصادی بازتر کند . در این میان اما تیر خلاص به تمامی زحمت‌ها و تقلاهای چاوز را تنها یک عامل می‌زند: قیمت نفت.
عامل اقتصادی به نام نفت می‌تواند به راحتی بر دموکراسی مد نظر چاوز و البته اصلاحاتش برای بهبود وضعیت معیشت فقرا خط بطلانی بکشد. اگر در سال جاری هر بشکه نفت به قیمت 37 دلار به فروش برسد، درآمد کل صادرات نفت ونزوئلا به 36 میلیارد دلار خواهد رسید. دولت ونزوئلا برای پرداخت کمک های خدماتی و البته قرض‌های خارجی به دو برابر این مبلغ نیاز دارد. بی‌شک چاوز در نخستین گام دست اتحاد به سمت متحدان منطقه‌ای خود دراز می‌کند.چاوز باز هم برای مهار نقشه‌های ایالات متحده در امریکای لاتین از متحدان منطقه‌ای خود می‌خواهد که دست دوستی و برادری به هم دهند .
حتی پیش از گرفتار شدن ونزوئلا در گرداب بحران اقتصادی هم رویاهای چاوز برای محقق کردن امریکای لاتین متحد چندان به واقعیت نزدیک نشده‌بود. چاوز طرح " جایگزین بولیواری برای امریکا " را به منظور مقابله با طرح منطقه تجارت آزاد ایالات متحده علم کرد تا بدین ترتیب از نفوذ امریکا بر این منطقه بکاهد. چاوز برای بالا بردن ضریب موفقیت این طرح که به آلبا شهرت دارد بانکی اختصاصی نیز به راه انداخت که در تمامی کشورهای ناحیه امریکای لاتین شعبه داشت. آرژانتین،بولیوی،برزیل،اکوادور،پاراگوئه، اورگوئه و ونزوئلا کشورهایی هستند که به عضویت این بانک درآمده‌اند. برنامه اولیه این بانک بر این مبنا استوار بود که کشورهای عضو با پرداخت مقرری خود به بانک موجودی آن را به 7 میلیارد دلار برسانند و بدین ترتیب کشورهای امریکا لاتین برای دریافت وام به همین بانک مراجعه کنند. اما این بانک هنوز نه تنها وامی به هیچ کشور امریکا لاتین پرداخت نکرده‌است بلکه هنوز نه نامی از کارکنان آن شنیده می‌شود و نه از راه‌اندازی رسمی آن. ونزوئلا پیش از این برای پرداخت سهم خود تا هشتاد درصد کل موجودی اعلام شده اعلام آمادگی کرده بود اما هنوز پولی به حساب این بانک واریز نشده است.
شکست ونزوئلا در به راه انداختن این وام به خودی خود می‌تواند تبعات دیپلماتیک فراوانی به دنبال داشته باشد. رابطه حسنه ونزوئلا با سایر کشورها تا حد بسیار زیادی وابسته به بخشش های نفتی چاوز به کشورهای همسایه است. چاوز برای در کنار خود نگاه داشتن همین همسایگان نفت را به بهای ناچیزی در اختیار آنها قرار می‌دهد. از سوی دیگر کمک های غیرمستقیم چاوز در زمینه هواپیماسازی هم کمک‌های شایانی به همین کشورها می‌کند. هیچ کس نمی‌داند که چاوز چه مقدار پول را خرج دیپلماسی نفتی خود می‌کند.
در این میان اما بیشترین بهره را کوبایی‌ها می‌برند. اهدای نفت خام و سایر مشتقات آن به دولت کوبا در سال 2008 به روزانه 94 هزار بشکه رسید. مبلغی حدود سه میلیارد دلار. کمک‌های نفتی ونزوئلا به بولیوی هم سالانه به 125 میلیون دلار می‌رسد. چاوز پیش از این وعده داده بود که میزان کمک‌های خود به پنج کشور برزیل،کویا،جامائیکا،نیکاراگوئه و ویتنام را افزایش دهد. این وعده تا کنون تنها در خصوص کوبا محقق شده‌است. با وجود تمامی این کمک‌ها چاوز به خوبی دریافته است که دیپلماسی نفتی اندک اندک و با گذر زمان در حال از دست دادن کارآیی خود است.
پربیراه نیست اگر بگوئیم استراتژی چاوز در حوزه سیاست خارجی تا حدود بسیاری زیادی شکست خورده است. او هنوز مقداری پول و منابع مالی دارد و بدین ترتیب هنوز تعداد انگشت شماری کشور دوست در کنار او باقی مانده‌اند. ونزوئلا اما برای تحقق وعده‌های خود و جلوگیری از کم آوردن بودجه راهی جز قرض گرفتن از سایر کشورها ندارد.
قیمت پایین نفت در حقیقت اقتصاد این کشور را به شدت متزلزل کرده است. سال 2009 یا سال حفظ پیروزی های اقتصادی گذشته با چنگ و دندان است و یا سال سقوط اقتصاد ونزوئلا به پایین ترین حد . چاوز هم باید مانند تمامی کشورهای درگیر این بحران اقتصادی بپذیرد که تنها راه برای نجات کشور کاهش میزان کمک‌های خارجی است .
محورهای منطقه‌ای کمک به چاوز اندک اندک از اطراف او پراکنده می‌شوند. بولیوی در حال تغییر استراتژی است و سرسختانه برای نزدیکی به ایالات متحده تحت تابعیت باراک اوباما تلاش می‌کند. محبوبیت اوباما در منطقه امریکا لاتین می‌تواند یخ‌های حاکم بر روابط پیشین را باز کند . کوبا هم در این میانه به دنبال فرصتی است برای کنار گذاشتن نیم قرن مخالفت با ایالات متحده.
صبح شانزدهم فوریه که فرا برسد شاید هموطنان چاوز به قول خودش او را غمگین نکنند اما او حتی با این پیروزی هم رهبری ونزوئلا را برای بار دیگر در دست می‌گیرد تا آخرین مرحله از یک انقلاب در حال پایان را تجربه کند .
منبع : فارین پالیسی 12 فوریه 2009 / ترجمه : سارا معصومی
نظر شما