آذر مهاجر: اولین آرت اکسپو یا نمایشگاه فروش آثار هنری، سال گذشته و البته به صورت دولتی برگزار شد.
برای برگزاری این برنامه، دبیرخانه و شورای هنری تشکیل شد و هنرمندانی چون پرویز کلانتری، عبدالمجید حسینی‌راد، حسین خسروجردی، ابراهیم حقیقی و یعقوب امدادیان به عنوان شورای هنری در جلسات دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد حاضر شدند تا آئین نامه و فراخوان این آرت اکسپو تهیه شود. در نهایت با حضور 63 نگارخانه و مؤسسه و قریب به 1500 اثر از 600 هنرمند، اکسپوی 87 به مدت 15 روز در تالار وحدت برگزار شد.
اما برخلاف ادعای برگزارکنندگان مبنی بر غیر دولتی شدن این آرت اکسپو به نظر می رسد، همچنان برگزار کننده، یعنی دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد است که درباره چگونگی آن تصمیم می گیرد و از همه مهمتر اینکه امسال نه تنها فراخوانی در کار نبوده، بلکه دعوت از نگارخانه دارها نیز بر اساس معیارهایی تبیین نشده صورت گرفته است. به نظر می رسد اساس این انتخاب نمی تواند همه گیر و فارغ از دیدگاههای دولتی و سلیقه مدیران دولتی باشد. امیر عبدالحسینی دبیر اکسپوی 88 به چگونگی برگزاری آن پرداخته و درباره ویژگی های این دوره به نکاتی اشاره کرده است:
آیا اکسپوی خانه هنرمندان یا به تعبیری اکسپوی 88 ادامه جریان برگزاری اکسپو توسط دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد است؟
تجربه دوره اول برگزاری در سال 87 سبب شد تا برگزاری سالیانه اکسپو در دستور کار دفتر هنرهای تجسمی قرار بگیرد و مقرر شد تا هر سال اکسپوی تجسمی با مشارکت نگارخانه‌داران برگزار شود. در هر حال اولین گام در برگزاری مستمر آرت‌اکسپوی تهران را باید دوره‌های گذشته آن یکی در سال 83 و دیگری در سال 87 دانست و اکسپوی سال 88 نیز به نوعی ادامه آن‌ها‌ست. با این تفاوت که در هر دوره چگونگی برگزاری با توجه به تجربه‌های گذشته و بر اساس شرایط روز شکل می‌گیرد و ممکن است این رویداد در هر دوره تغییراتی را شاهد باشد.
چرا در اکسپوی 88 فراخوان رسمی نداشتید و فقط از برخی نگارخانه‌ها برای حضور دعوت کردید؟
در حال حاضر بیش از 250 نگارخانه در سراسر کشور از دفتر تجسمی وزارت ارشاد مجوز گرفته‌اند و براساس آمار این دفتر این نگارخانه‌ها به سه دسته فعال، نیمه‌فعال و غیرفعال تقسیم شده‌اند.در اکسپوی گذشته حضور تعداد زیاد نگارخانه‌ها باعث شد که برگزاری اکسپو با مشکلاتی همراه شود. متأسفانه برخی از نگارخانه‌داران به دلیل نگاه غیرحرفه‌ای (یا در مباحث هنری و یا در مباحث فروشگاهی و مارکتینگ) و عدم شناخت از اکسپو نباید وارد این جریان شوند. ارائه آثار ضعیف و بازاری، قیمت‌گذاری غیرکارشناسی، یکدست نبودن آثار و یا فهرست هنرمندان و مواردی از این دست از جمله آسیب‌هایی است که باید از آن‌ها دوری جست.
در اکسپوی 88 از منتخب نگارخانه‌های حاضر در اکسپوی قبلی و همچنین برخی از نگارخانه‌های فعال، براساس فهرست امور نگارخانه‌های مرکز هنرهای تجسمی دعوت به عمل آمد که برخی از نگارخانه‌داران به دلیل عدم تمایل برای حضور و یا مسافرت خارج از کشور دعوت ما را نپذیرفتند. از بین نگارخانه‌های ثبت‌نام شده نیز پس از تأیید آثار و کارشناسی قیمت‌ها، نگارخانه‌های قطعی برای حضور در اکسپو انتخاب و معرفی خواهند شد. به نظر من بهتر است که تعداد نگارخانه‌های حاضر اندک، ولی کیفیت برگزاری بهتر باشد. ضمن آن‌که خانه هنرمندان فضای کافی برای حضور همه نگارخانه‌ها را ندارد.
به یاد دارم که دوره گذشته حرف از دبیرخانه دائمی و برگزاری در تقویم سالیانه یعنی زمان و مکان مشخصی بود. اما در اکسپوی 88، هم زمان به تأخیر افتاده و هم مکان برگزاری عوض شده است!
از همان ابتدای راه هم موافق برگزاری اکسپو در تالار وحدت نبودم، به این دلیل که این مکان ارزشمند هنری با رویکردهای دیگری طراحی شده و جنبه‌های دیگر هنری را پوشش می‌دهد. به عنوان مثال این تالار مناسب‌ترین فضا برای برگزاری کنسرت موسیقی، افتتاحیه و اختتامیه جشنواره‌ها و رویدادهای مهم هنری و مواردی از این قبیل است و به دلیل نداشتن فضاهای نمایشگاهی محل مناسبی برای ارائه آثار هنر تجسمی نیست. ضمن آن‌که نگارخانه‌داران به‌عنوان مهم‌ترین ارکان برگزاری اکسپو تمایلی در برگزاری اکسپو در این مکان نداشتند. گزینه‌های مختلفی نیز تاکنون مورد بررسی قرار گرفته که فعلاً از میان آن‌ها خانه هنرمندان ایران انتخاب شده است.
زمان برگزاری این اکسپو هم دی ماه در نظر گرفته شده بود. اما امسال، زمان برگزاری اکسپو به دلیل تقارن با ماه محرم به تأخیر افتاد. از طرف دیگر بر اساس نظر گروهی از نگارخانه‌ها و تنی چند از صاحب‌نظران، شاید بهمن‌ماه زمان مناسبتری برای برگزاری اکسپو باشد.
تقارن این اکسپو با جشنواره تجسمی فجر به آن لطمه نمی زند بخصوص به این دلیل که ظاهراً قرار است بخشی از آثار جشنواره نیز در خانه هنرمندان برگزار شود؟
در ابتدا قرار بود از 12 بهمن تا 12 اسفندماه، خانه هنرمندان میزبان جشنواره تجسمی فجر باشد، اما پس از تعامل با دفتر هنرهای تجسمی و جلسه با مدیر کل مرکز، ایشان موافقت کردند تا فضای خانه هنرمندان را در اختیار اکسپو قرار دهند. به این ترتیب کل فضای خانه هنرمندان از 18 بهمن تا 10 اسفند در اختیار اکسپو قرار دارد و گالری‌های خانه هنرمندان میزبان آثار نگارخانه‌داران حاضر در اکسپوی 88 خواهد بود. از سوی دیگر تقارن اکسپو با جشن‌ها و جشنواره‌های فجر ممکن است مشارکت بیشتری برای حضور خریداران دولتی را فراهم آورد. همچنین با توجه به پایان سال و عنایت به بودجه مازاد برخی از نهادهای دولتی نیز، در نظر است تا شرایطی فراهم آید که این بودجه‌ها تا حد امکان به تقویت گنجینه هنری بخش دولتی و خرید آثار از اکسپوی تهران تعلق گیرد.
برگزاری این رویداد نیز مانند اکسپوی گذشته، توسط دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ساماندهی شده است. فکر نمیکنید وقت آن شده که دولت تصدیگری در این باره را کنار بگذارد؟!
در اکسپوی گذشته مرکز هنرهای تجسمی برگزارکننده اصلی این رویداد بود و حتی پس از اتمام اکسپو دبیرخانه دائمی را نیز تأسیس کرد. اما براساس اهداف اکسپو و نظرات کارشناسی قرار بر این بود تا اکسپو به سمت خصوصی شدن پیش برود و بخش دولتی به عنوان حمایت‌کننده ایفای نقش کند و از همین رو بود که دبیرخانه دائمی بخش دولتی، شکل نگرفت و مباحث حول محور فعال شدن بخش خصوصی پیش رفت.
از سوی دیگر با مُد شدن برگزاری اکسپوهای متعدد فارغ از مباحث کارشناسی و عدم توجه به جنبه‌های آرتیستیک و مارکتینگ از سوی برگزارکنندگان و همچنین بی‌توجهی به حضور نگارخانه‌داران به عنوان بخش خصوصی پر اهمیت و فعال در اقتصاد هنرهای تجسمی، ضرورت ساماندهی اکسپو بیشتر احساس شد. اکسپوی 88 را باید گام جدی در خصوص غیردولتی شدن اکسپو قلمداد کرد. خانه هنرمندان در این میان نقش مهمی را در تحقق این هدف بر عهده دارد و معاونت هنری و مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری تهران نیز با حمایت جدی بر غنای این رویداد می‌افزایند.
طی روزهای آینده نیز امیدواریم که اتفاق خجسته‌ای در این عرصه روی دهد که خبر آن به زودی منتشر خواهد شد. انشاءا... با حمایت مسئولان و نگارخانه‌داران این امر محقق شود و برگزاری اکسپوی سالیانه به شکل مناسب توسط بخش غیردولتی به انجام رسد. طبیعی است که این رویداد گام‌های اولیه خود را طی می‌کند و در هر دوره با رفع اشکالات و تقویت نکات مثبت دوام و قوام می‌یابد. امیدواریم که طی سالیان آینده شرایط برگزاری مطلوب، ایده‌آل و شایسته آن به شکل بین‌المللی و با حضور خریداران انبوه دولتی و غیردولتی تحقق یابد.
نظر شما