افزایش بودجه فرهنگ؛ رویایی که برباد رفت

در حالی که موضوع افزایش سهم فرهنگ از بودجه فرهنگی کشور به میزان 10 درصد امیدواری بسیاری را ایجاد کرده بود و به نظر می‌رسید که در صورت تحقق این امر، بسیاری از مشکلات اهالی فرهنگ مرتفع شود، بنابر آخرین اخبار سهم فرهنگ در بودجه سال آینده تنها دو دهم درصد افزایش یافته است. با این حساب در سال آینده نه تنها هیچ افزایش بودجه‌ای در زمینه فرهنگ نخواهیم داشت، بلکه با احتساب تورم، میزان آن نسبت به سال جاری کاهش پیدا خواهد کرد.

رویایی دور از دست
از همان روزی که اعلام شد سهم فرهنگ به میزان 10درصد از بودجه کل کشور ارتقا می‌یابد، می‌شد حدس زد که این یک رویای دور دست است، اما همچنان این امیدواری وجود داشت که لااقل بودجه این بخش کمی بیش از سال‌های قبل شده و بسیاری از برنامه‌ها که در گذشته به علت نبود اعتبارات لازم به اجرا در نمی‌آمد، امکان برگزاری بیابد. در آن زمان البته اعضای کمیسیون فرهنگی تبلیغات فراوانی در این خصوص انجام دادند و حتی افزایش بودجه به این میزان را امری منطقی تلقی می‌کردند. استدلالشان نیز این بود که ‌حدود یک سال به پایان برنامه چهارم توسعه باقی مانده و برای برخی دستگاه‌ها و انجام تکالیف مشخص‌شده برای آنها، در بخش فرهنگ اصلا اعتباری قرار داده نشده است. بنابراین توزیع و اختصاص بودجه بین این دستگاه‌های فرهنگی در یک سال باقی‌مانده از برنامه 5 ساله باید در اولویت بودجه بخش فرهنگ باشد. حجت‌الاسلام سیدجلال یحیی‌زاده، نماینده تفت و میبد در مجلس شورای اسلامی ،هنوز هم که هنوز است به مسئله افزایش بودجه صحه می‌گذارد، او می‌گوید‌: «وجود فرهنگ در همه زمینه‌ها ضرورت دارد‌، بنابر این بودجه آن هم باید در همه زمینه‌ها افزایش پیدا کند». او البته می‌گوید که در بخش فرهنگ در چند سال گذشته افزایش خوب بودجه را داشته‌ایم، اما از یک سال و اندی پیش با توجه به جلساتی که کمیسیون فرهنگی مجلس با مسئولان دستگاه‌های فرهنگی و کارشناسان مسلط بر موضوع گذاشت و اطلاعات آن جلسات هم به اطلاع مردم رسید، احساس ما نمایندگان این شد که برای فرهنگ حداقل 10 درصد بودجه لازم است. به نظر وی، نقطه مطلوب، رسیدن به بودجه 10 درصدی بخش فرهنگ است که این سهم زیادی هم نیست.

رویا، رویا ماند
چند روز قبل «غلامعلی حداد عادل»، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، آب پاکی را روی دست بسیاری ریخت. او اعلام کرد که بودجه فرهنگی سال آینده کل کشور نزدیک به سه درصد بودجه کل کشور است. او که در حاشیه بازدید از نمایشگاه فرهنگستان زبان و ادب فارسی با خبرنگاران سخن می‌گفت، البته به این نکته صحه گذاشت که: «بودجه فرهنگی کشور همیشه اندک بوده است و اکنون نیز اندک است، اما وضع اقتصادی و مالی دولت اقتضا نمی‌کند که خواهان جهشی در بودجه فرهنگی کشور باشیم و باید دعا کنیم که بودجه‌هایی که توسط دولت پیشنهاد شده، مشمول تخصیص کمتر از ۱۰۰ درصد نشود و وضع ناخوشایند سال گذشته پیش نیاید». او در خصوص میزان مطلوب این بودجه،اعتقاد داشت که این بودجه هر چه بیشتر باشد بهتر است، ولی باید توان دستگاه‌های فرهنگی در جذب بودجه را نیز در نظر گرفت: «افزودن سالیانه یک درصد به بودجه فرهنگی و رساندن آن به حدود هفت تا هشت درصد برای موسسات فرهنگی مطلوب است، ولی در حال حاضر افق روشنی برای این جهش نیست». این میزان به اندازه‌ای ناکافی است که حتی باعث اعتراض وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز شده است و او هشدار داده است که اگر بهبودی در آن صورت نگیرد، امکان انجام کارهای اساسی در زمینه‌های مختلف به ویژه سینما وجود نخواهد داشت: «حقیقت این است که ما هنوز آن سرمایه‌گذاری که معنایش توجه ویژه به عرصه فرهنگ باشد را شاهد نیستیم، اگرچه در قیاس با گذشته، یک تکانی ایجاد شده و برخی از بخش‌های فرهنگ رونق بیشتری گرفته است».این مبلغ به اندازه‌ای ناچیز است که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای اولین بار اظهار نظرات کم نظیری انجام داد. او به این مسئله صحه گذاشت که بودجه‌ای که دولت برای حوزه دین به ویژه مساجد از طریق سازمان اوقاف، ستادهای دینی، سازمان تبلیغات اسلامی و دیگر نهادها صرف می‌کند، بودجه خوبی است اما دستگاه رسمی فرهنگی کشور یعنی وزارت ارشاد برای سال ۸۸شاهد یک افزایش ۱۱درصدی بودجه نسبت به سال جاری است و این یعنی هیچ. وی از اینکه برخی نمایندگان عضو کمیسیون فرهنگی مجلس علاقه‌مند رونق بودجه فرهنگ هستند، ابراز خرسندی کرد، اما گفت: با وجود این، ما خبرهای بدی می‌شنویم که موید آن است همین ارقامی هم که برای ما در لایحه دولت پیش‌بینی شده، در مجلس بریده شده و آن را به دیگران داده‌اند.

رویایی که از دست رفت
در بودجه سال 88 در مجموع 3490 میلیارد تومان به بخش فرهنگ اختصاص داده شده که این مبلغ نسبت به کل بودجه 79/3 درصد است. تقسیم بودجه وزارت ارشاد در سال آینده تغییری بنیادین نسبت به طبقه‌بندی بودجه در سال جاری ندارد و عملا همان انتخابی که سال ۸۷ وجود داشته، در سال ۸۸ نیز ادامه می‌یابد. در این تقسیم‌بندی «سینما» از اولویت بیشتری برخوردار است. بر همین اساس در بودجه سال آینده به بخش سینما توجه ویژه شده و مبلغ ۴۴میلیارد تومان برای آن در نظر گرفته‌اند که در عمل چیزی شبیه شوخی است. برای مثال وزارت ارشاد یک فیلم به نام
ملک سلیمان را سال گذشته از جانب بنیاد فارابی مورد حمایت قرار داد که پنج میلیارد تومان هزینه داشت و طبیعی است که با این میزان اعتبار و با این ابزار فیلمسازی کشور که مربوط به سال‌ها و دهه‌های قبل است، ما نمی‌توانیم وارد دور رقابت با فیلمسازان کشورهای پیشرفته شویم. این در حالی است که اگر می‌خواهیم سینماها رونق یابد باید خود را به تکنولوژی فیلمسازی و سینمایی مجهز کنیم تا سینما جایگاه خود را به دست آورد و این موضوع خرج دارد یعنی حداقل آن است که دو برابر رقمی را که سال گذشته برای سینما گذاشتیم، امسال بگذاریم.

افسوس برای رویای از دست رفته
در این میان اما تنها چاره‌ای که باقی می‌ماند گله و شکایت است، آنچنان که سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس هشتم تاکید می‌کند که وضعیت بودجه بخش فرهنگ در بودجه سال آینده مطلوب نیست. با این وجود ما بودجه فرهنگ را در بودجه 88 مطلوب نمی‌دانیم و از نظر ما وضعیت مطلوب این است که حداقل 10 درصد بودجه کل کشور به بخش فرهنگ اختصاص داده شود.«غلامعلی حداد عادل» رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس هشتم هم تاکید می‌کند که وضعیت اعتبارات بخش فرهنگ در بودجه سال آینده چندان رضایت‌بخش نیست: «در شرایط فعلی اقتصادی از دولت چندان نمی‌توان انتظار جهش بودجه فرهنگ داشت».

امیدواری در ادامه افسوس
با این حال معاون هنری وزارت ارشاد با ابراز امیدواری نسبت به تصویب نهایی قانون حمایت از آثار هنری در کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: این قانون برای دولت بار مالی ندارد و به همین دلیل به نظر می‌رسد در کمیسیون تلفیق هم به تصویب برسد. طرح اختصاص 2/0 درصد بودجه دستگاه‌های دولتی برای خرید آثار هنری در کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است و هم‌اکنون برای تصویب نهایی به کمیسیون تلفیق ارائه شده است که اگر این طرح به تصویب برسد،‌ اتفاق بسیار خوبی در عرصه هنر کشور خواهد بود. ایمانی با اشاره به تفاوت این قانون با قانون نیم درصدی مصوب سال 83 گفت: تفاوت آن در این است که در قانون قبلی واژه «می‌تواند» اجباری برای اقدام دستگاه‌های دولتی نداشت، اما در قانون کنونی، دستگاه‌های دولتی موظف به خرید آثار هنری شده‌اند و به این ترتیب این یک تکلیف برای آنها خواهد بود. معاون هنری ارشاد همچنین درباره احتمال توفیق تصویب این طرح در کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی هم گفت: چون این طرح برای دولت بار مالی ندارد و اتفاق خاصی هم در جا به جایی بودجه این بخش نخواهد افتاد، به نظر می‌رسد که کمیسیون تلفیق هم با تصویب این قانون موافقت کند. به گفته شالویی، بر اساس این مصوبه، دستگاه‌های مختلف دولتی کشور مکلف می‌شوند تا 2/0درصد از اعتبارات تملک دارایی و سرمایه‌ای خویش را به خرید آثار هنری فاخر شامل تابلوهای نقاشی، خوشنویسی، گرافیک، نگارگری، طراحی، آثار حجمی، یادمان، تندیس، سردیس و صنایع دستی تولید داخل برای استفاده در فضاهای کالبدی دستگاه مربوطه و اهدای جوایز و مناسبت‌های فرهنگی اختصاص دهند. سال 83 نیز طرحی در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید که بر اساس آن، دستگاه‌های دولتی مجاز به خرید آثار هنری از محل بودجه عمرانی خود بودند، اما این قانون به دلیل مکلف نبودن دستگاه‌های دولتی به خرید آثار هنری، موفقیت‌آمیز نبود و پس از مدتی به ورطه فراموشی سپرده شد.