خبرآنلاین خراسان رضوی/ فاطمه آستانی؛ توس و یک مثنوی حاشیه‌ای که در این سال‌ها گریبانگیرش بوده، به این زودی‌ها به مصراع آخر نمی‌رسند. این منطقه تاریخی، این روزها با چند خبر جدید مواجه است.
از سرنوشت طرح احیای بافت تاریخی این محدوده تا خبر ابراز تمایل سرمایه‌گذارانی که وعده فعال‌کردن پتانسیل‌های گردشگری توس را داده‌اند. علاوه بر این‌ها خبر رسیده که بر مشکل دکل‌های برق و ممانعت آن‌ها از ثبت جهانی، وجود معادن شن و ماسه هم افزوده شده‌اند. به مطالب بالا یک «اعلام آمادگی» را هم بیفزایید که از سوی میراث فرهنگی مطرح شده و آن،«سامان‌دهی دروازه شهر تاریخی توس به موازات سامان‌دهی کشف‌رود و محدوده پیرامونی‌اش، درصورت تامین اعتبارات لازم» است.آنچه در ادامه می‌خوانید، جزئیات مطالبی است که یک نفس در بالا به آن اشاره شد.
١) سرمایه‌گذاری برای احیای توس
محور توس از بافت شهری تا تاریخی‌اش، در سال‌های گذشته، به دفعات خطاب علاقه‌مندی سرمایه‌گذاران قرار گرفته است اما با پیگیری جدی‌تر طرح احیای بافت تاریخی توس، نام سرمایه‌گذاران شناخته‌شده‌ای در این رابطه مطرح می‌شود.
یکی از این افراد «حسین ثابت بکتاش» هتل‌دار و هتل‌سازی است که عمدتا با مالکیتش بر هتل داریوش کیش معرفی می‌شود. وی در دوره‌های قبل هم برای سرمایه‌گذاری مبتنی بر پتانسیل‌های گردشگری این منطقه اعلام آمادگی کرده بود.
او اگرچه تنها کسی نیست که حاضر شده، سرمایه‌اش را در این بافت تاریخی نقد کند، اما به نظر می‌رسد در صورت موافقت و رضایت مسئولان به این امر، یکی از محتمل‌ترین گزینه‌ها باشد. در این میان مسئولان و متولیان امر، محتاطانه تاکید دارند که حتی اگر موضوع سرمایه‌گذاری در این بافت تاریخی مورد تایید قرار گیرد، «مشروط» و «مبتنی بر طرح‌های مصوب» خواهد بود. مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی، در این رابطه به می‌گوید: محور توس، مجموعه شهر باستانی و تاریخی آن و همچنین آرامگاه فردوسی دارای یک ظرفیت تاریخی و فرهنگی هستند که قابلیت بهره‌برداری از آن‌ها در چارچوب یک «محور گردشگری» وجود دارد. محمدحسین زارع‌صفت این پتانسیل را برای احیای این محور در قالب جذب سرمایه‌گذار کافی می‌داند و می‌افزاید: چنین سرمایه‌گذاری باعث خواهد شد تا در بافت تاریخی موجود، بستر یک اثرگذاری فرهنگی فراهم آید و این فرصت به یک مکمل برای گردشگری مذهبی مشهد تبدیل شود چراکه گردشگری مذهبی و زیارتی در مشهد، نیازمند ظرفیت‌سازی‌های دیگری است تا ماندگاری زائر افزایش یابد و به‌تبع آن، خاطره‌ای خوش برای آن‌هایی رقم بخورد که چمدانشان را به مقصد زیارت امام رضا(ع) می‌بندند.
زارع‌صفت گوشه چشمی دارد به فعال‌شدن شورای ملی احیای توس بعد از ١۵سال و تصمیمات آن برای این بافت تاریخی و می‌گوید: در جلسات این شورا، موضوع سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نیز مطرح شده بود. شماری از سرمایه‌گذاران هم در این راستا اعلام آمادگی کردند که یکی از آن‌ها آقای ثابت است. وی در دوره‌های گذشته نیز برای این موضوع پیش‌قدم شده بود، البته در این رابطه طرحی ارائه نداده، بلکه اعلام آمادگی کرده تا در چارچوب برنامه‌های ما، به احیای این منطقه و توسعه بسترهای گردشگری آن کمک کند. به نظر می‌رسد، این سرمایه‌گذار که اخیرا با نظر شورا و شهرداری مشهد، در بعضی دیگر از طرح‌های گردشگری این شهر ورود داشته، حالا به موضوع سرمایه‌گذاری در مشهد امیدوارتر شده است. البته تاکید ما فراتر از شخص، بر چارچوب‌های سرمایه‌گذاری است که مبتنی بر طرح‌های بالادستی نظیر احیای بافت تاریخی توس، طرح آمایش این منطقه و طرح تفصیلی بافت پیرامون آن خواهد بود.
این مقام مسئول متذکر می‌شود: طرح تفصیلی منطقه الحاقی توس بر ذمه اداره کل راه وشهرسازی بوده و این مجموعه پیگیر آن است، توامان طرح احیای بافت تاریخی این منطقه هم از سوی ما پیگیری می‌شود که «مشاور آمود» پیش از این، پیشنهاداتی را برای طرح را تهیه کرده بود و مقرر است این موارد منطبق بر ضوابط و مقررات مدنظر ما بازتعریف شده و درمجموع برای محور گردشگری توس، برنامه نوشته شود. یکی از سرفصل‌های این طرح، موضوع «سرمایه‌گذاری» خواهد بود.
زارع صفت ادامه می‌دهد: با تهیه و تصویب این طرح، منطبق بر رویکردها و مقررات تعیین شده با سرمایه‌گذاران به توافق خواهیم رسید و البته که از سرمایه‌گذاری در این حوزه استقبال می‌کنیم.
ضرورت شتاب‌گرفتن تصمیمات در آستانه ٢٠١٧
احسان زهره‌وندی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی توس نیز از بررسی روند جذب سرمایه‌گذاری برای این بافت تاریخی در آخرین جلسه شورای احیا توس می‌گوید و بیان می‌کند: فردی که اشاره کردید، اعلام آمادگی کرده اما طرحش باید در ساختارهای بالادستی سازمان میراث فرهنگی کشور به تصویب برسد.
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر جذب سرمایه‌گذار، دغدغه دیگر ما سرمایه‌گذاری با حفظ جایگاه تاریخی توس است. بنابراین در هر طرح سرمایه‌گذاری نقطه عطف باید نگاه فرهنگی و جایگاه تاریخی باشد. در حال حاضر طرحی در دست تهیه است که اگر تصویب شود، مجوز به سرمایه‌گذاری‌های بعدی، به‌طور مشروط و نظارت شده خواهد داد. وی درخواست می کند: با توجه به نزدیک شدن به سال ٢٠١٧ و انتخاب مشهد به‌عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی، ضرورت دارد تا جلسات مرتبط با احیای توس در فواصل کمتری تشکیل و درخصوص موضوعات مرتبط با آن تصمیم‌گیری‌های لازم انجام پذیرد.
بررسی توامان طرح احیا و تفصیلی توس
اما بهاره بزرگمهر مدیر شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی هم که نهاد متبوعش براساس مصوبه سوم آذرماه٩٣ شورای عالی شهرسازی و معماری مامور به تهیه طرح تفصیلی برای محدوده منفصل توس است و این مهم را در دست پیگیری دارد، درخصوص هماهنگی طرح احیا و تفصیلی با همدیگر می گوید: اداره کل میراث فرهنگی استان، طرحی را برای احیای محوطه تاریخی توس تهیه کرده است که مقرر شده با توجه به شرایط ویژه این منطقه، همراه با طرح محدوده منفصل شهری توس، دوباره مورد بررسی قرار گیرند.وی ادامه می‌دهد: این طرح که مقدمات تهیه آن در دست پیگیری و انجام است؛ نگاه ویژه‌ای به پتانسیل‌های تاریخی و فرهنگی توس خواهد داشت و نقش‌پذیری گردشگری را در کنار ظرفیت زیارتی مشهد مورد تاکید قرار می‌دهد.
بزرگهمر متذکر می‌شود: در شرح خدمات طرح یادشده، توجه ویژه‌ای به مقوله ثبت جهانی توس صورت گرفته و در کنار آن، بر ضرورت در نظر داشتن شیوه‌های سرمایه‌گذاری در راستای تحقق پتانسیل‌های این شهر و آرامگاه فردوسی تاکید شده است. وی می افزاید: نتایج کاوش‌های باستان‌شناسی و نظرات تخصصی اداره کل میراث فرهنگی، نحوه مواجهه با موضوع سرمایه‌گذاری در این محدوده را تعیین خواهد کرد. البته به این الزامات، باید نتایج مطالعات زیست محیطی را هم افزود.
٢) معادن شن و ماسه و گودال‌های زباله در همسایگی یک محوطه تاریخی
مانع جدیدی بر سر راه ثبت جهانی توس
اما مسئولان در حالی مدعی‌اند که در طرح‌های اشاره شده، گوشه چشمی خواهند داشت به موضوع ثبت جهانی توس که بر مانع دکل‌های برق (به عنوان مخدوش‌کننده منظر آرامگاه فردوسی)، وجود معادن ماسه و شن و گودال‌های زباله هم در مجاورت این محدوده تاریخی افزوده شده است.
احسان زهره‌وندی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی توس در این خصوص می گوید: این معادن شن و ماسه در حریم قانونی شهر توس(حدفاصل دروازه مرو به سمت اسفندیان)، قرار گرفته‌اند؛ یعنی همان حریمی که باید به لحاظ حفاظتی، منظری و آسیب‌های فیزیکی؛ مصون بماند. به طور قطع در ثبت جهانی توس، این مسئله به عنوان یک مانع بزرگ مطرح خواهد بود.
او گوشه چشمی دارد به آسیب‌های زیست محیطی این محدوده و تاکید می‌کند: معادن شن و ماسه در طول سال‌هایی که از ایجادشان می‌گذرد، عمیق شده و بعد از اتمام برداشت از آن‌ها، تبدیل به معدنی از زباله و نخاله شده‌اند. روزانه خودروهای زیادی بار زباله خود را به این گودال‌های عمیق و خطرساز، رها می‌کنند.
عبور و مرور روزانه صدها دستگاه خودروی سنگین
زهره‌وندی مشکل مهم دیگر را عبور روزانه چند صد دستگاه خودروی سنگین از نزدیکی محوطه تاریخی توس عنوان می‌کند که مبدا یا مقصدشان همین معادن هستند و در این خصوص می‌گوید: برای حراست از محوطه‌های تاریخی در بعضی کشورها، گردشگران ملزم به تردد از پیاده‌راه‌ها می‌شوند اما در حریم توس شاهد تردد خودروهای سنگین هستیم که بعضا حتی گاهی همین حریم را نقض کرده و به محدوده تاریخی وارد می‌شوند.
وی توضیح می‌دهد: رانندگان این خودروها بعضا از سمت دروازه مرو وارد می‌شوند و برای خروج از دروازه نیشابور، میان‌بُر می‌زنند و وارد محدوده می‌شوند. برای این منظور، آن‌ها دیوار سنگی که در زمان انجمن آثار ملی، به منظور محدودکردن ملک میراث فرهنگی ساخته شده بود را خراب کرده‌اند و در ادامه با تخریب یک دیوار دیگر که در مقابل آن قرار داشته، راهی را گشوده و از آن تردد می‌کنند.
مشکل وجود معادن را به استانداری منتقل کرده‌ایم
این مقام مسئول می‌گوید: علاوه بر تجاوزی که به این حریم صورت گرفته، سرعت این وسایل نقلیه آن قدر زیاد است که خطر تصادف با خودروهای گردشگران در مسیر وجود دارد. مطلعید که به طور متوسط هزار و ۵٠٠نفر روزانه از این محوطه تاریخی بازدید می‌کنند و این خطر‌ی بالقوه برای این گردشگران است.
وی از نهادهای مربوطه می‌خواهد تا در این رابطه اقدامی را صورت دهند. او می گوید:ما نامه‌نگاری‌هایی با دستگاه‌های مختلف داشته‌ایم که از جمله آن‌ها می‌توان به استانداری، معاونت عمرانی آن، شهرداری و... اشاره کرد. مطلعیم که موضوع در شورای هماهنگی ترافیک استان هم مطرح شده اما عملا همه پیگیری‌ها و دستورات بر روی کاغذ باقی‌مانده و در عمل تغییری را شاهد نبوده‌ایم.
«بحث معادن شن و ماسه را به‌عنوان مانعی دیگر بر سر ثبت جهانی توس را به مقامات مسئول در استانداری منتقل کرده‌ایم و منتظر اقدامی عملی در این خصوص هستیم.» این مطلب را محمدحسین زارع‌صفت مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی اعلام می‌کند.
او می‌گوید که نهاد متبوعش پیگیر برخورد با این معادن است و تاکید می‌کند: مشکل اصلی ما محور دسترسی این معادن است که از محدوده تاریخی توس می‌گذرد. البته نمی‌توان بر آلودگی آن‌ها برای محیط زیست این منطقه هم چشم پوشید.
نامه صنعت و معدن به دادستانی درخصوص فعالیت بدون مجوز معادن در توس
اما برای پیگیری مجوز فعالیت معادن ذکر شده با مهدی اعتمادی معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تماس می‌گیریم. وی توضیح می‌دهد: ما اصلا در محدوده توس و آرامگاه فردوسی هیچ معدن شن و ماسه دارای مجوزی نداریم و برای استخراج در این محدوده، به هیچ شخص یا اشخاصی مجوز نداده‌ایم. وی ادامه می‌دهد: به عنوان دستگاه متولی و بر اساس ادعاهای مطرح شده در خصوص استخراج شن و ماسه از معادنی در محدوده آرامگاه فردوسی؛ همه منطقه را پایش کردیم. بررسی‌های ما نشان داد که تمام معادن یادشده بدون مجوز استخراج هستند، براین اساس در دونوبت، در نامه‌های جداگانه‌ای موارد شناسایی شده را به دادستانی معرفی کرده‌ایم.وی متذکر می‌شود: نامه اول را خرداد ارجاع داده و نامه دوم نیز همین امروز(یکشنبه) از طرف سازمان صنعت، معدن و تجارت استان به دادستانی ارسال شد؛ در واقع ما نیز به عنوان سازمان متولی از این فعالیت بدون مجوز شکایت داریم.وی همچنین موضوع ایجاد گودال‌های عمیق در منطقه را به واسطه برداشت شن و ماسه تایید می‌کند.
٣)ورودی‌های تاریخی
آماده‌ایم اگر بودجه برسد، دروازه توس را در مسیر کشف رود سامان‌دهی کنیم.محمدحسین زارع‌صفت مدیرکل میراث فرهنگی استان در گفتگویش با ما یک موضوع دیگر را هم اعلام می‌کند و آن آمادگی نهاد متبوعش برای احیای دروازه‌های توس در ادامه طرح احیای کشف‌رود است. وی می‌گوید: شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی نیز اخیرا موفق به انجام اقدامات مثبتی در راستای احیای کشف‌رود شده است که در این راستا ما هم پیشنهاد دادیم؛ طرفین دروازه شهر تاریخی توس که دروازه رودبار را از پل کشف شامل می‌شود؛ تبدیل به پارک خطی کرده و سامان‌دهی کنیم.
نظر شما