مشکل ما بر خلاف آنچه فرموده‌اند تحلیل فست‌فودی نیست، مشکل سفارش‌پذیری آبگوشتی است.

آقای سعید جعفری متنی نوشته‌اند در مذمت آنچه روزنامه‌نگاران درباره‌ی شهید رکن‌آبادی انجام داده‌اند. البته مذمت جا دارد اما نه از آن نوع که آقای جعفری در «آفت تحلیل‌های فست‌فودی در ماجرای فوت رکن‌آبادی» به آن پرداخته‌اند.

ایشان مستند به نقل قولی از مشاور وزیر امور خارجه گفته‌اند تحلیل‌هایی که تحلیل‌گرانشان حوصله نمی‌کنند و سریع نتیجه می‌گیرند را «می‌گوییم fast food analysis یعنی تحلیل‌های فست‌فودی» و در ادامه «اینجا کلیدواژه‌ی مهم حوصله است».

در برابر این استناد باید به چند نکته اشاره کنیم:

۱. متن گفتاری که این پاراگراف از آن نقل شده به هیچ روی مربوط به موضوع شهید رکن‌آبادی یا موضوع‌هایی نظیر آن نبوده است؛ بلکه مربوط به موضوع مذاکرات هسته‌ای بوده است. تفاوت دو موضوع آشکار است. اگر در موضوع هسته‌ای صحبت از «بی‌حوصلگی» می‌شود به دلیل انبوهی اطلاعات است و کنایه‌ای است به کسانی که حوصله نمی‌کنند همه‌ی اطلاعات موجود را در نظر بگیرند، در حالی که در موضوع شهید رکن‌آبادی صحبت از نبود اطلاعات است و «حوصله» اینجا به معنی دست روی دست گذاشتن و منتظر رسیدن اجل ماندن است.

۲. در ادبیات تحلیل‌های سیاسی، روابط بین‌الملل و نظایر آن به هیچ روی اصطلاح fast food analysis رایج نیست. تنها مفهومی که از این اصطلاح در زبان انگلیسی برداشت می‌شود و بسیار هم رایج است بردن فست فود به آزمایشگاه و ارزیابی و تجزیه و تحلیل ارزش‌های غذایی و سلامت آن است. در واقع مشاور محترم وزیر امور خارجه - اگر چنین چیزی گفته باشند - واژه را خود اختراع کرده اند و آقای جعفری هم بی تحقیق و بی «حوصله» پذیرفته‌اندش.

۳. در روزنامه‌نگاری اصول حرفه‌ای‌‌ای حاکم است که الزاماً خوش‌آیند دولت‌ها و دولت‌مردان نیست. سرعت و دقت (به همین ترتیب) جزو اصول حرفه‌ای روزنامه‌نگاری است؛ وقتی واقعه رخ داد باید بلافاصله خبر، نرم‌خبر، گزارش، و تحلیل برایش فراهم شود. طبیعتا اصل دقت به ما حکم می‌کند آنچه یقینی نیست را به عنوان احتمال طرح کنیم نه این که سکوت و حوصله کنیم.

۴. حتی در مسئولیت‌های روابط بین‌الملل هم نداشتن تحلیل و منتظر نشستن و دست روی دست گذاشتن به امید این که اطلاعات برسد و حوصله بجنباند آخر ریش را، خطایی مهلک است. یک دیپلمات با درایت هر آن تحلیل خود را دارد و در عین حال انعطاف‌پذیری کامل دارد که با دست یافتن به داده‌های نو تحلیل خود را نو کند.

۵. آقای جعفری لحنی تمسخرآمیز و تحقیرکننده برای متن خود برگزیده است. قطعاً می‌شد لحنی گزنده‌تر از آن برای جواب برگزید که من ترجیح دادم چنین نکنم. به موضوع لحن بازخواهم گشت. اما از بین نیش‌ها و متلک‌ها و منم رستم دستان گفتن‌ها که بگذریم، ایشان به «در نظر گرفتن واقعیات روی زمین» توصیه می‌کند. با هم واقعیات روی زمین را در مورد شهادت رکن‌آبادی مرور کنیم:

الف. رکن‌آبادی در حج بوده است.

ب. رکن آبادی در فاجعه‌ی منا آسیب دیده است.

ج. رکن‌آبادی را با آمبولانس از محل حادثه خارج کرده‌اند.

د. شاهدان او را در آمبولانس زنده دیده‌اند.

ه‍. پس از آمبولانس از او اطلاعی در دست نیست.

و. دولت سعودی در یکی از نخستین عکس‌العمل‌هایش به ناپدید شدن او، منکر ورود او به عربستان سعودی شد.

ز. اکنون پس از نه هفته جسد او را به خانواده‌اش تحویل داده‌اند که به نظر می‌رسد در همان روزهای نزدیک به فاجعه دفن شده است.

سوال این است که با این داده‌ها و با «حوصله» و «دانش و حرفه‌ی لازم» که آقای جعفری به نقل از سجادپور بر آن تاکید می‌کند، چه طور می‌توان نتیجه گرفت «با گذشت حدود دو ماه از فاجعه‌ی دردناک منا، بالاخره مشخص شد، دیپلمات فقید کشورمان در همان ابتدا در جریان آن حادثه "فوت کرده" و در رسته‌ی نخستین گروه‌هایی بوده که در عربستان به خاک سپرده شده‌اند.» فوت کرده؟ کدام گزارش پزشکی بی‌طرف و قابل اعتماد موجود است که این «فوت کرده» را تایید کند؟

۶. آقای جعفری بر واقعیات زمینی تاکید می‌کنند، به ما در دانشگاه آموخته‌اند داده‌های عینی بدون داده‌های زمینه‌ای قابل فهم نیستند. داده‌های زمینه‌ای چیستند؟

الف. دشمنی آشکار حاکمان سعودی خصوصا عادل الجبیر وزیر امور خارجه و محمد بن سلمان با ایران.

ب. همکاری آشکار اطلاعاتی و امنیتی عربستان سعودی با اسرائیل.

ج. اعلام آشکار جهت‌گیری این همکاری در مورد دشمنی مشترک با ایران

د. عدم همکاری موثر دولت سعودی در یافتن ردی از شهید رکن‌آبادی تا امروز

ه‍. اهمیت رکن‌آبادی به عنوان یک دیپلمات شناخته‌شده

و. اهمیت رکن آبادی به عنوان یک چهره‌ی تاثیرگذار در مهم‌ترین عرصه‌ی حضور بین‌المللی ایران یعنی خاورمیانه

ز. نفرت شخصی عادل الجبیر و محمد بن سلمان از او در مورد درگیری‌های سوریه

اگر خبرنگاری این داده‌های زمینه‌ای را نادیده نگیرد و بگوید یکی از سناریوهای محتمل در مورد ناپدید شدن رکن‌آبادی این است که دو سرویس اطلاعاتی با همکاری هم او را ربوده‌اند حرف گزافی زده است؟ از نظر آقای جعفری این تحلیل فست‌فودی است. خب تحلیل آقای جعفری چیست؟ رکن‌آبادی فوت شده است؟ چرا؟ چون عربستان می‌گوید فوت شده است. چرا باید حرف عربستان را بپذیریم؟ این نکته‌ی کلیدی کل متنی است که او نوشته است. به آن خواهیم پرداخت.

۷. آقای جعفری می‌گوید کلیدواژه‌ی حوصله «در صورت عدم رعایت می‌تواند عواقب خطرناکی برای منافع ملی کشور به ویژه در روابط منطقه‌ای با دیگر کشورها و مناسبات دوجانبه به همراه داشته باشد.»

تمام حرف آقای جعفری همین جا است. او از دریچه‌ی نگاه کسانی می‌نگرد که گمان می‌کنند یک مطلب علیه عربستان سعودی در نشریات کشور می‌تواند باعث فاصله گرفتن سعودی از ایران شود. این دورترین فاصله‌ای است که یک روزنامه نگار فعال در امور بین‌الملل می‌تواند از واقعیت‌ها بگیرد. چه واقعیت‌هایی؟

الف. ایران یک کشور آزاد است. مطبوعات تابع حکم وزارت امور خارجه نیستند. هر روزنامه‌نگاری اجازه دارد تحلیل‌های خود را منتشر کند. اگر دولتمردان سعودی گمان می‌کنند ایران نیز کشوری عقب افتاده است که رسانه‌هایش به فرموده سکوت می‌کنند و به فرموده مطلب می‌زنند این مشکل دیدگاه متحجر عربستان است نه ما.

ب. در زمانی که وزیر امور خارجه‌ی عربستان سعودی علی‌رغم حلم و بزرگمنشی دستگاه وزارت خارجه و وزیر امور خارجه‌ی ما و علی‌رغم جنایاتی که هر روزه این کشور در سوریه و یمن مرتکب می‌شود مصاحبه می‌کند و کشور ما را به گسترش تروریزم و صدور آن در منطقه متهم می‌کند چه جای سکوت و نگرانی برای روابط حسنه‌ی دو کشور است؟

ج. اعتبار در عرصه‌ی روابط بین‌الملل از آن کشورهایی است که برای جان هر شهروندشان ارزشی غیر قابل معامله قائل باشند، کشورهایی که با معامله بر سر جان شهروندانشان به رابطه‌هایی با کشورهای جانی دست می‌یابند، به شدت افت اعتبار پیدا می‌کنند.

۸. در جایی از متن آقای جعفری به تمسخر خبرنگاران را از دیدن فیلم‌های مافیایی و جیمزباندی پرهیز داده‌اند. واقعیت این است که اولا فیلم دیدن سرگرمی‌ای است که ضررش از شنیدن دو کلمه‌ی انگلیسی در معنایی که ندارد و باور کردنش بسیار کمتر است. دوم این که موضوعی در عرصه‌ی کار امنیت و اطلاعات هست به نام تاریخ امنیتی (intelligence history) که این یکی من عندی نیست و سوابقی دارد. در تاریخ‌نگاری اطلاعاتی (و به تبع آن خبرنگاری امنیت و اطلاعات) مهم‌ترین بزنگاه کم‌بود داده‌ها و نیاز به سناریوهای نظیر است. بنا بر این اتفاقا در چنین حوزه‌ای (که شهادت رکن‌آبادی نیز می‌تواند در این حوزه بررسی شود) سناریوپردازی نه تنها هنر که از لوازم مهم کار است. خواندن کتاب‌هایی مثل شناسایی و شکار جاسوس پیتر رایت و پنج دوست کمبریجی من نوشته‌ی یوری مودین و دیدن سریال‌هایی مانند آمریکایی‌ها (the Americans) و عموره (Gomorra) و هتوفیم (Hatufim) از بایسته‌های کار چنین خبرنگاری است. ممکن است آقای جعفری این سریال‌ها را نپسندد و از آن کتاب‌ها خوشش نیاید. ایرادی ندارد. هر کس با سلیقه‌ی خود سریال می‌بیند و کتاب می‌خواند. اما کسی که چنین داده‌هایی را مرور نکرده در بسیاری موارد جز سکوت کاری نمی‌تواند کند. برای مثال در مورد ربودن مردخای ونونو از ایتالیا باید سکوت کرد. در مورد ترور دکتر علیمحمدی و دکتر رضایی‌نژاد باید سکوت کرد. در مورد ترور کاسی مانلان باید سکوت کرد. در مورد ترور کومبو آیوبا باید سکوت کرد، در برابر ترور آنژل باندو چیزی برای گفتن نخواهیم داشت، در ترور لورن دزیره کابیلا رئیس جمهور کنگو باید تنها ابراز تعجب کرد، در مورد کشته شدن امیل بوگا دودو عضو کابینه‌ی ساحل عاج ابراز بی‌اطلاعی بهترین راه است، دیدا هیدارا روزنامه‌نگار گامبیایی احتمالا بر اثر میگرن مرده، سران گینه‌ی بیسائو را در سال ۲۰۰۹ پشه زده که از دنیا رفته‌اند، کینگارا و اولو فعالان حقوق بشر کنیایی بر اثر بی احتیاطی از دنیا رفته‌اند و چند صد مورد دیگر که با ذکرشان کسی را خسته نباید کرد.

۹. اما در مورد لحن متن آقای جعفری بعد از گفتن این که بسیار خویشتن‌داری کردم که مانند خودشان یا تندتر ننویسم، به اشاره‌ی سعدی بسنده می‌کنم و می‌گذرم که گفت:

هندوئی نفط اندازی همی آموخت. حکیمی گفت: ترا که خانه نئین است بازی نه اینست. 

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 482635

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
3 + 11 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 8
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • علیرضا A1 ۱۲:۴۷ - ۱۳۹۴/۰۹/۰۵
    2 11
    عموی من هم در آمبولانسی در تهران وقتی تصادف کرده بود و به بیمارتسان میبردنش زنده بود ولی بعد از شدت جراحات فوت کرد یعنی چی این توهم توطیه
  • شمس تبریزی 1 IR ۱۶:۴۷ - ۱۳۹۴/۰۹/۰۵
    7 3
    سلام. یادداشت خوبی بود اما چند نکته که به نظرم می رسد را عرض می کنم. من برام هضم نمی شه که بعداز اینکه از آقای قشقاوی می شنوم که حدود 2 هفته پیش می گویند « به یقین رسیدیم که رکن آبادی زنده است» و حالا بعد یک مدت کوتاه، صحبت از شناسایی جنازه آقای رکن آبادی می شود. صحبتهای مشابه آقای قشقاوی را از برخی افراد دیگر نیز خوانده ام. آقای قشقاوی کم کسی نیست. ایشان معاون کنسولی وزیر خارجه است و حتما بر پایه اطلاعاتی فرمودند که « به یقین رسیدیم». چگونه است که آن اطلاعاتی که 2 هفته پیش موجب یقین شما شد، حالا ثابت شده که غلط بوده؟ مواردی را که آقای علیانی درباره واقعیت های میدانی قضیه نوشتند به نظرم درست هستند. ببخشید ممکنه من آدم بدبینی باشم....ادامه...
  • شمس تبریزی 2 IR ۱۶:۵۴ - ۱۳۹۴/۰۹/۰۵
    4 6
    ... اسراییل آمده گفته ما گنج با ارزش ایرانی در اختیار داریم. از کدوم گنج حرف زده؟ عملیات انتحاری سال گذشته جلوی سفارت ایران در بیروت، هدف اصلیش کشتن رکن آبادی بوده. اینها برای من معلومه و ضمنا می گویند موقع سوار کردن رکن آبادی به آمبولانس ایشان زنده بوده. من مشکل ایشان را در حد بی حال شدن در اثر فشار جمعیت می دانم و اگر می خواست بمیره در همان زمانی که فشار بهش میاد می مرد. اینکه تا زمان سوارشدن بر آمبولانس نمرده یعنی تونسته تاب بیاره....ادامه...
  • شمس تبریزی 3 IR ۱۶:۵۹ - ۱۳۹۴/۰۹/۰۵
    0 5
    خب از کجا معلوم که ترتیب قتلش را در بیمارستان نداده باشند؟ این هم یک فرضه. هر چند که احتمالش کمتر از احتمال فرض ربوده شدنش است زیرا زنده رکن آبادی خیلی براشون مهمتر بود تا مرده اش. اما اینکه برخی ها آمدند گفتند که عربستان حادثه منا را برای ربودن رکن آبادی درست کرد به نظر من مزخرف است چرا که رکن آبادی اونقدر برای طرف مقابل اهمیت نداره که بخواد یک همچین آبروریزی و رسوایی برای خودش درست کنه خصوصا اینکه رکن آبادی دیگر در مصدر کار هم نبوده. من به دلایلی که گفتم و به دلایلی که علیانی هم در مقاله اش آورده نمی تونم باور کنم که این جنازه ای که ازش صحبت میشه متعلق به رکن آبادی هست لذا نه لفظ مرحوم را استفاده می کنم و نه شهیدرا. ....ادامه...
  • شمس تبریزی 4 IR ۱۷:۰۶ - ۱۳۹۴/۰۹/۰۵
    5 2
    چند نظر هم درباره الفاظ و عبارات خود مقاله دارم. اولا آقای علیانی لفظ « شهید» را به کار برده اند. به چه دلیل؟ آیا منطورتان این است که هر کس در حال احرام از دنیا برود شهید است؟ برای این باید روایت مستند ارایه کنید. اگر روایتی می شناسید به من هم بگویید. آیا منظورتان این بوده که رکن آبادی را به قتل رسانده اند؟ اگر اینطور باشد من هم درباره شهادت با شما هم عقیده هستم. اما اول باید ثابت کنید که به قتلش رساندند . یعنی ثابت کنید نه زنده است و نه مثل بقیه در اثر فشار جمعیت از دنیا رفته. اما در مورد تحلیل فست فودی به نظرم می رسد که منظور آقای سجادی تحلیل سرهم بندی شده بود و این را شاید در انگلیسی بتوان گفت « چیپ انالیسیس» یا از آن بهتر بتوان گفت «جِری بیلت انالیسیس». ...ادامه...
  • شمس تبریزی 5 IR ۱۷:۱۴ - ۱۳۹۴/۰۹/۰۵
    5 2
    و من این را درباره اصلاحات شنیدم که می گویند جری بیلت ریفورم یعنی اصلاحات سر همبندی شده. ببخشید که نمی توانم لاتین آن را بنویسم. خب سجادی معادل آن را استفاده کرده. حالا مگه باید عین حرفی که ایشان زده لغت به لغت در اصطلاحات روابط بین الملل باشه و ما از آنها تقلید کنیم. می دانم که جان فاستر دالس و چرچیل هم از این اصطلاحات ابداعی داشتند که از آن جمله می توان به «برینک مَن شیپ» و «توآی لایت وار» اشاره کرد. چطور چرچیل می تونه واژه ابداع کنه و سجادی پور نمی تونه؟ در متن آمده «در نظر گرفتن واقعیات روی زمین». به نظرم این ترجمه تحت اللفظی « فَکتس آن دِ گراوند» است که من فکر میکنم به « واقعیت های میدانی» یا عمومی برگردانیم بهتر باشه. واقعیات روی زمین برای من نامانوسه. یا حق
  • مهدوی A1 ۲۰:۲۲ - ۱۳۹۴/۰۹/۰۶
    2 7
    چه متن سرشار از توهینی. من مطلب آقای جعفری رو هم خوندم نه نیش و کنایه ای داشت و نه مثل شما توهین کرده بود. اتفاقا متین هم نوشته بودن. کاش میتونستیم از این فضای توهین به همدیگه فاصله بگیریم.
  • علی مراد EU ۱۷:۳۵ - ۱۳۹۴/۰۹/۰۷
    0 0
    لینک نوشته آقای جعفری و تحلیل آن روزنامه نگار را می گذاشتید برای من خواننده بهتر بود.