سعید جعفری - سفر پر سر و صدای پادشاه سالمند عربستان سعودی به مصر در صدر اخبار منطقه قرار گرفته و تحلیلگران خاورمیانه در پی تحلیل دلایل و پیامدهای این سفر هستند. ملک سلمان که کمتر از عربستان خارج می شود با تشریفات فراوان وارد قاهره شد، اخبار بسیاری از قراردادهای کلان اقتصادی میان دو کشور هم منتشر شده که شاید نشان از آغاز فصل نوینی در مناسبات قاهره - ریاض به شمار آید. برای تحلیل ابعاد این سفر به سراغ قاسم محبعلی رفتیم تا با او اثرات حضور ملک سلمان در مصر را مورد بررسی قرار دهیم. مدیر کل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در گفتگو با خبرآنلاین می گوید: هرچند قراردادهای تجاری قابل توجهی میان دو طرف به امضا رسیده است اما در عین حال، اختلاف نظرها هم میان مصر و عربستان در مسائل منطقه ای بی اهمیت نیستند. مشروح گفتگوی خبرآنلاین با قاسم محبعلی را در ادامه می خوانید.
ملک سلمان با توجه به سن و سال بالایش کمتر به مسافرت می رود و بر همین اساس سفر او به مصر بسیار مورد توجه قرار گرفت. اولویت های حضور پادشاه عربستان در مصر را چه می دانید؟
همانطور که اشاره کردید سلمان هم سنش بالا رفته و هم اخبار زیادی مبنی بر بیماری اش منتشر می شود و در نتیجه این سفر بیش از یک سفر عادی مورد توجه قرار می گیرد. اما باید به خاطر داشته باشید مصر جایگاه فوق العاده ای برای سعودی دارد و روابط با این کشور آن هم در شرایطی که عربستان مشکلاتی در یمن و سوریه دارد و با ایران هم در این وضعیت قرار دارد، بسیار می تواند برایش حائز اهمیت باشد. چرا که مصر از نظر قدرت نظامی و همچنین پشتوانه در جامعه عربی در جایگاه قابل توجهی قرار دارد و طبیعتا عربستان تلاش می کند این بازیگر را بیش از گذشته در کنار خود داشته باشد.
در شرایطی که اخباری مبنی بر مشکلات اقتصادی و کسری بودجه عربستان منتشر شده، از قراردادهای کلان میان دو کشور خبر رسیده و موضوع احداث پلی روی دریای سرخ که مصر و عربستان را به یکدیگر وصل می کند، بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
البته این قراردادها در گذشته هم بوده و اتفاق تازه ای نیست ولی موضوع خاص مورد اشاره شما حائز اهمیت است چرا که می تواند قاره آسیا را به آفریقا روی زمین وصل کند. همانطور که می دانید قبلا این ارتباط برقرار بوده ولی از صحرای سینا و مناطق اشغالی می گذرد اما اگر این پل که ملک سلمان و سیسی بر سر احداثش با یکدیگر به توافق رسیدند، ساخته شود تحول مهمی در روابط آسیا و آفریقا پدید می آید. در خصوص بخش های دیگر قراردادهای طرفین باید اشاره کنم که مراودات دو طرف بده و بستانی بوده که همیشه برقرار است. سیسی فراموش نکرده که حکومتی کودتایی است و در این کودتا عربستان یکی از حامیان اصلی اش بوده است. در مقابل آنچه عربستان از مصر انتظار دارد همکاری امنیتی بیشتر است.
اما عربستان و مصر در برخی حوزه ها با یکدیگر اختلافاتی هم دارند. به عنوان مثال موضوع یمن، از مواردی است که سیسی آنطور که عربستان انتظار داشت در کنار سعودی قرار نگرفت.
بله همینطور است. به هر حال روابط خوب دو طرف به این معنا نیست که در همه زمینه ها با یکدیگر هم نظر و هم رای باشند. در خصوص یمن باید اشاره کنم که در دهه ۷۰ میلادی و زمان جمال عبدالناصر همین مصر به گروه علی عبدالله صالح کمک کرد تا علیه گروه زیدی ها و حوثی ها که آن زمان مورد حمایت عربستان سعودی بودند اقدام نظامی انجام دهند. در نتیجه طبیعی است که مصری ها به طور کلی سیاست های نسبتا متفاوتی با عربستان در مورد یمن داشته باشند. اما عربستان تلاش می کند این اختلاف نظرها را کاهش دهد و فضا را به سمت همگرایی فزونتر دو طرف در فضای معادلات منطقه ای سوق دهد.
روابط عربستان و ایران هم می تواند یکی دیگر از محورهای مذاکرات سیسی و سلمان باشد. به نظر شما با توجه به شرایط خاصی که میان مصر و ایران وجود دارد، عربستان از مصر خواسته تدبیری در این موضوع اتخاذ کند؟
اساسا مصری ها همیشه نشان داده اند حاضر نیستند همه تخم مرغ های خود را در سبد عربستان بگذارند تا از این طریق بتوانند از کشورهای منطقه خلیج فارس و به ویژه عربستان امتیازاتی بگیرند. در رابطه با ایران هم موضوع همین است. با توجه به اینکه مصر و ایران رابطه ای با هم ندارند، طبیعی است سیسی بخواهد در مقابل ادامه این وضعیت از عربستان امتیازات خاصی را دریافت کند. ضمن اینکه همانطور که شما اشاره کردید عربستان حتما از مصر می خواهد این رویه خود را در قبال ایران استمرار ببخشد. منتهی موضوع این است سعودی حاضر است چه امتیازاتی برای این هدف بپردازد.
موضوع سوریه هم دیگر اختلاف نظر میان ریاض و قاهره به شماره می رود. آقای سیسی به صراحت از بشار اسد حمایت کرده در حالی که عربستان اصلی ترین مخالف و دشمن نظام فعلی سوریه به شمار می رود. در این رابطه فکر می کنید مناسبات قاهره و ریاض چگونه رقم خواهد خورد؟
به هر حال شباهت هایی میان سیسی و اسد بسیار است و هر دو از تحولات موسوم به بهار عربی لطمه دیدند و در نتیجه طبیعی است که سیسی از استمرار حکومت اسد حمایت کند. ضمن اینکه همان توضیحی که در مورد سوال شما در خصوص یمن دادم را باز هم باید تکرار کنم که اولا مصر همه تخم مرغ های خود را در سبد عربستان نمی چیند و دوم اینکه طبیعی است دو کشور بر سر برخی موضوعات با یکدیگر تفاوت نظر داشته باشند.
با این وضعیت چه چشم اندازی در انتظار روابط دوجانبه مصر و سوریه متصور هستید؟
ببینید در این رابطه باید توجه داشته باشیم که دنیای روابط در جهان عرب همیشه سیال و متحرک بوده و در حال تغییر و تحول دائمی است و هیچ روند ثابتی وجود ندارد. اینکه امروز مصر و عربستان با یکدیگر قراردادهای کلان می بندند هیچ تضمینی ایجاد نمی کند که همین روند همچنان در سالهای آتی ادامه داشته باشد. از سوی دیگر سیسی که می داند در زمینه مسائل سیاسی نمی تواند فضا را تغییر دهد و نارضایتی ها نسبت به عملکرد او جدی است، دست کم می خواهد در فضای اقتصادی تغییراتی را در کشور ایجاد کند و ابزار بهبود اوضاع اقتصادی می تواند عربستان باشد. از سوی دیگر عربستان هم انتظاراتی از مصر دارد که به آن اشاره کردم. در نتیجه خیلی نمی توان چشم انداز بلند مدتی برای دو کشور متصور شد. منافع مشترک حتما وجود دارد اما اختلاف نظرها هم قابل چشم پوشی نیستند.
نظر شما