«عبدالباری عطوان» در یادداشتی درباره روابط ترکیه و روسیه نوشت: روابط ترکیه و روسیه در مسیر عادی‌سازی کامل روابط سیاسی، نظامی و اقتصادی شاهد تحولات شتابنده است و این البته در چارچوب تفاهم‌هایی است که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، در دیدار با ولادیمیر پوتین، همتا و «دوست» روسی اش به آن ها رسید. پیش‌بینی می شود که این تفاهم‌ها به نوعی سبب ساز گشایش در بحران سوریه و ائتلاف ها در مناطق دیگر، به ویژه در منطقه قفقاز شود.
بر اساس گزارش های دیپلماتیک منابع روسی و ترکیه ای که به رسانه ها درز کرد، در جلسه دو طرف در پشت درهای بسته، معامله [بده‌بستان] بزرگی صورت گرفته است که می توان آن را اینگونه شرح داد: خواست مسکو از اردوغان این است که آنکارا مانع از هرگونه کمک های انسانی، تسلیحاتی یا مالی به گروه های مسلح در خاک سوریه که به تروریسم متهم هستند، شود و هیچ گونه اقدام و تلاشی برای تغییر نظام سوریه انجام ندهد و نیز «انقلابیون» چچنی و قفقازی را که در خاک ترکیه هستند، اخراج کند.
در مقابل، آنکارا از روسیه می خواهد که روسیه به صراحت تعهد کند که هیچ گونه کمکی به کردها برای ایجاد حکومت خودگردان یا هر رژیمی مستقل در طول مرزهای شمالی سوریه و عراق یا جدایی منطقه کردنشین در جنوب شرق ترکیه نکند و هر نوع محدودیت اقتصادی و تحریم علیه ترکیه را بردارد و در ساخت خط لوله انتقال گاز شتاب کند.
دشوار است که ببینیم بندهای این معامله از سوی دو طرف به زودی اجرایی خواهد شد، اما می توان گفت که چرخهای آن و با سرعت قابل توجهی به حرکت در آمده است و چهار نشانه و شاخص بسیار مهم در این خصوص وجود دارد که عبارتند از: نخست، بینعالی ییلدریم نخست وزیر ترکیه تاکید کرد که سوریه و دیگر کشورهای منطقه شاهد تحولات خوبی خواهند بود. دوم، مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه با اصرار از روسیه خواست در عملیات مشترک علیه «دولت اسلامی» [گروه تکفیری- صهیونیستی داعش] به عنوان دشمن مشترک دو طرف و جلوگیری از گسترش دامنه نفوذ آن در سوریه شرکت کند.
سوم، اردوغان در مصاحبه طولانی خود با خبرگزاری رسمی «تاس» گفت نمی خواهد سوریه تجزیه شود، اما دشوار است که در سایه حکومت رئیس جمهور بشار اسد یکپارچه بماند. چهارم، روز پنج شنبه سه تن از مسئولان ارتش، اطلاعات و وزارت امور خارجه ترکیه عازم مسکو شدند تا با همتایان روس خود درباره اوضاع سوریه گفتگو کنند. چنین چرخش زیاد اردوغان به طرف مسکو به این علت است که می خواهد واکنش عملی به انتقادها و اهانت های اروپایی ها و آمریکایی ها نشان دهد. آنها، او را به سرکوبگری، نقض کردن حقوق بشر متهم و تهدید کردند که درهای اتحادیه اروپا را به روی او خواهند بست و توافقنامه امضاشده درباره آوارگان را لغو خواهند کرد. اردوغان از موضع غرب که بیشتر درها را به روی او بست، احساس ناخرسندی می کند.
سران غرب از دیدار با او خودداری می کنند و از زمان کودتای نافرجام، هیچ کدام از آنها با وی تماس نگرفته اند یا تماس های او را نپذیرفته اند و علت اینکه او در مصاحبه طولانی اش هر چهار دقیقه درباره پوتین از واژه دوست استفاده می کرد، نیز همین است. غافلگیر کننده بود که او در مصاحبه خود، به اتحادیه اروپا درباره ضرورت اجرایی کردن توافقنامه درباره آوارگان هشدار داد و به آنها تا نیمه ماه اکتبر فرصت داد؛ در غیر این صورت، این توافقنامه را باطل قلمداد خواهد کرد. او در این مصاحبه برای نخستین بار اذعان کرد که هواپیمای روسی در خاک سوریه و نه در خاک ترکیه سرنگون شد و خلبان آن نیز در بازداشت و در حال محاکمه است.
درخواست ترکیه برای اجرای عملیات مشترک با روسیه علیه «دولت اسلامی» (داعش) و مواضع این گروه در سوریه به معنای این است که اردوغان درباره سوریه تصمیم نهایی خود را گرفته و به تدریج در حال گرایش به سیاست روسیه است که بر ضرورت اولویت قرار دادن مبارزه با تروریسم و نابود کردن آن تاکید می کند. البته، چنین اقدام ماجراجویانه ترکیه چه بسا واکنش انتقام جویانه تروریست ها را در داخل ترکیه در پی داشته باشد، مانند انفجارهای آنکارا و استانبول که اهداف حیاتی ترکیه را هدف قرار دادند. البته، چنین احتمالی نمی تواند از ذهن مسئولان ترکیه دور باشد. در این باره، واکنش رسمی سوریه به دیدار آشتی‌جویانه روسیه و ترکیه تاکنون در هاله ابهام است. این پرسش مطرح است که آیا مقامات سوریه از این دیدار و نتایج آن نگران انند یا منتظر این هستند که پیش از هرگونه موضعگیری خوب یا بد، نماینده روسیه آنها را در جریان جزئیات کامل امر قرار دهد؟
به نظر می رسد که پایان جنگ حلب نزدیک است و هر دو طرف برای کارزار بزرگ تمام ظرفیت خود را به کار گرفته اند و اگر به سرانجامی چون سرانجام شهر «منبج» برسد، بیانگر تفاهم های ترکیه و روسیه باشد و در این خصوص باید منتظر ماند و تحرکات میدانی ترکیه را رصد کرد. بی هیچ گمانی، دیدار روسای جمهور ترکیه و روسیه معادلات منطقه را به طور چشمگیر تغییر خواهد داد و آرایش جدیدی در مواضع و ائتلاف ها ایجاد خواهد کرد و روزهای آینده، بسیاری از مسائل در این خصوص روشن خواهد شد.
52261
نظر شما