زنجان؛ پیله‌های کرم ابریشم به مقصد ریسندگی می‌رسند

تنها زحمت این کار به چیدن برگ درختان توت خلاصه می‌شود اما با تمام سادگی می‌تواند سود‌آوری خوبی را برای شهرستان، استان و در نهایت کشور داشته باشد.

تاریخچه
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی استان با اشاره به این‌که نوغانداری به دلیل نیاز به هزینه سرمایه‌گذاری اندک مورد توجه خانواده‌های روستایی قرار دارد، به همشهری می‌گوید: نگهداری و پرورش کرم ابریشم کم زحمت است و سرمایه زیادی نمی‌خواهد. از طرفی نیز چون برای تغذیه کرم ابریشم به برگ توت نیاز است با ایجاد توتستان‌ها و گسترش فضای سبز کمک بزرگی به سرسبزی روستا و محیط زیست می‌شود.
«رحمان رستمخانی» با اشاره به این‌که پرورش کرم ابریشم حرفه‌ای با پیشینه 4500 ساله در جهان شناخته می‌شود، می‌افزاید: بدون شک پرورش کرم ابریشم در چین آغاز شد و ابریشم و منسوجات ابریشمی از طریق جاده‌ای به نام جاده ابریشم به سایر نقاط حمل شد و به ترکستان ‌رسید. در این میان کشور هند که توانسته پس از چین مقام دوم در تولید ابریشم را حفظ کند مانند ایران از قدیمی‌ترین کشورهایی است که پرورش کرم ابریشم در آن رواج دارد.
وی با بیان این‌که ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی که دارد مهم ترین کشور در مسیر جاده ابرییشم بوده و از زمان شروع پرورش کرم ابریشم در ایران اطلاع دقیقی در دسترس نیست، اظهار می‌کند: با این حال گفته می‌شود که از قرن ششم تا دهم میلادی این حرفه از مرو و گرگان به سرزمین‌های کرانه دریای خزر گسترش یافته است و دوره توسعه و رشد این صنعت در زمان صفویه است. در این دوره ایران سومین تولید کننده جهانی ابریشم و منسوجات ابریشمی بوده است است. پرورش کرم ابریشم عمدتا در استان‌های گیلان، مازندران، خراسان، اصفهان، یزد و کرمان انجام می‌شد. رستمخانی ادامه می‌دهد: پس از پیروزی انقلاب و تشکیل شرکت‌های سهامی پرورش کرم ابریشم ایران در قالب صنعت جان تازه‌ای گرفت و تحقیقات لازم در احیای این صنعت به ویژه برای تولید نژاد خالص کرم ابریشم و تولید تخم نوغان هیبرید مورد نیاز کشاورزان شروع شد.

وضعیت استان
رستمخانی با بیان این‌که در استان نیز صنعت نوغانداری دارای سابقه طولانی است و در سال‌های دور تقریبا در اکثر مناطق استان نوغانداری رونق داشته است، می‌گوید: به دلایل مختلف چون توجیه پذیر نبودن این فعالیت توقف چند ساله‌ای در استان به وجود آمد. تا این‌که از سال 1392 با توجه به رویکرد منطقی و علمی، این صنعت مجددا راه‌اندازی و احیا شد و با حمایت‌های مرکز توسعه نوغانداری کشور در طی 3 سال پیشرفت قابل قبولی داشته است. به صورتی که در سال 1395 حدود 41 جعبه تخم نوغان بین 11 نفر از متقاضیان این صنعت در طارم توزیع شده است.

11 بهره‌بردار
مسئول امور دام جهاد کشاورزی طارم با بیان این‌که در استان فعلا طارم سکاندار صنعت پرورش کرم ابریشم است، می‌گوید: مدتی است که در نظر داریم با ارائه آموزش‌های لازم به دیگر افراد در سایر شهرستان‌ها زمینه تولید پیله و پرورش کرم ابریشم را گسترش دهیم. تاکنون این عمل در دیگر شهرستان‌ها عملیاتی نشده اما در برنامه‌های آینده گنجانده شده است.
«مهرداد بدقی» با بیان این‌که 11 بهره‌بردار در استان و در اصل در شهرستان با داشتن توتستان‌ها اقدام به پرورش کرم ابریشم کرده و سود مناسبی را به دست آورده‌اند، اضافه می‌کند: این افراد توتستان‌هایی در نزدیکی سالن‌های پرورش کرم ابریشم دارند و امسال نیز با توزیع رایگان هزار اصله نهال اصلاح شده به این افراد در راستای پرورش کرم ابریشم و تولید پیله از آنان حمایت کرده‌ایم. وی ادامه می‌دهد: با این‌که نهال توت در استان نیز وجود دارد اما نهال‌های توزیع شده که توسط ژاپنی‌ها اصلاح شده‌اند با نهال‌های معمول موجود در استان تفاوت عمده‌ای دارند، چرا که این نهال‌های صرفا برای پرورش کرم ابریشم به گونه‌ای اصلاح شده‌اند که میوه اندک و کوچکی ثمر می‌دهند و به جای آن برگ‌های نرم و بسیاری دارند که برای تغذیه کرم‌های ابریشم بسیار مناسب است.

هدف
مسئول امور دام جهاد کشاورزی می‌گوید: یکی از هدف‌هایی برای گسترش پرورش کرم ابریشم در استان داریم فعالیت همه اعضای خانواده برای پرورش کرم ابریشم است. بدقی اضافه می‌کند: با توجه به این‌که این فعالیب بسیار کم زحمت است و جز چیدن برگ‌ها از نهال‌ها سختی دیگری ندارد همه اعضای خانواده و حتی کودکان می‌توانند در پیشرفت آن نقش داشته باشند در نتیجه همه خانواده مشغول فعالیت و کار می‌شوند.

خدمات
تجهیزات و اقلام مورد نیاز برای پرورش کرم ابریشم نیز اهمیت زیادی در رغبت افراد برای فعالیت در این عرصه دارد که بدقی در این باره اظهار می‌کند: تمام مواردی که افراد برای پرورش کرم ابریشم نیاز دارند از جمله قفس، دماسنج، تخم لارو به جز مکان پرورش و باغ نهال‌ها توسط جهاد کشاورزی به صورت رایگان تامین می‌شود و از این نظر بهره‌برداران در بهترین شرایط قرار دارند. تخم کرم‌های ابریشم یا تخم لارو‌ها از مرکز توسعه نوعانداری کشور که در گیلان مستقر است تامین می‌شود. این مسئول با بیان این جمله می‌گوید: با این‌که هزینه‌های بالایی برای نگهداری و حفظ تخم‌های کرم ابریشم می‌شود اما جهاد کشاورزی برای حمایت از تولید آنها را به صورت رایگان در اختیار بهره‌برداران قرار می‌دهد.

نوغانداری در طارم
بدقی با اشاره به این‌که نوغانداری در طارم از سال 94 با جدیت بیشتری شروع شد، می‌افزاید: با این‌که پرورش کرم ابریشم از سال 77 به صورت پراکنده در طارم شروع شده است اما از سال 94 به صورت متمرکز و کاملا اصولی با ارائه آموزش‌های لازم به بهره‌برداران دنبال می‌شود. از این‌رو اصلی ترین هدف در شرایط کنونی افزایش کیفیت پیله تولید شده و ترویج پرورش کرم ابریشم است.

وضعیت تولید در استان
بدقی با بیان این‌که برنامه تولیدی امسال 1/5تن برای برداشت پیله در نظر گرفته شده بود، اظهار می‌کند: این میزان با توجه به سرمای چند ماه گذشته، رشد گیاهان و تولید را با موانعی رو‌به‌رو کرد. به طوری که برای هر جعبه با 22 هزار تخم 35 کیلوگرم پیله تولیدی در نظر گرفته شده بود که این رقم به 28 تا 30 کیلوگرم کاهش پیدا کرد.

شرایط لازم
دو موضوع مهم برای آغاز فعالیت نوغانداری باید مدنظر علاقه‌مندان باشد. مسئول امور دام جهاد کشاورزی با اشاره به این مطلب می‌گوید: در ابتدا که افراد باید برای اخذ مجوز به جهاد کشاورزی مراجعه کنند که در کمترین زمان ممکن بین 1 تا 2 روز و با حداقل مراحل اداری و با استعلامات مورد نیاز موفق به اخد مجوز لازم خواهند شد. از طرفی نیز کار باید خانوادگی انجام شود. مکان پرورش حداقل 40 متر مربع فضا داشته باشد و نزدیک بودن توتستان و مکان پرورش، نزدیک محل سکونت شخص متقاضی باشد تا مشکلی برای کرم‌‌ها به وجود نیاید.

زمان فعالیت
بدقی با بیان این‌که از اواسط فروردین‌ تا اوایل اردیبهشت ماه تخم کرم ابریشم به بهره‌برداران تحویل داده می‌شود، بیان می‌کند: دو دسته پرورش دهنده کرم ابریشم وجود دارد. دسته نخست افرادی هستند که در این حرفه مبتدی و تازه‌کارند. مرکز توسعه نوغانداری برای این دسته از افراد با هماهنگی لازم تخم‌های لارو در نظر می‌گیرد. تخم‌هایی که 10 روز زودتر از تخم کرم ابریشم نتیجه داده و تبدیل به کرم بالغ می‌شوند. در نتیجه فرد استرس و زحمت کمتری می‌کشد. دسته بعدی نیز افرادی هستند که حرفه‌ای‌تر هستند و تخم ابریشم را دریافت می‌کنند. برای پرورش تخم کرم ابریشم 42 تا 45 روز زمان نیاز است تا کرم بالغ ایجاد و پیله مورد نیاز را تحویل دهد.

سرنوشت بهره‌برداران
مسئول امور دام جهاد کشاورزی درباره سرنوشت بهره‌بردارن پس از 3 ماه کار می‌گوید: طبق اقدامی جدید که در کشور بی‌سابقه است این بهره‌برداران پس از اتمام پرورش کرم ابریشم تا اسفند به پرورش قارچ مشغول می‌شوند و به این شکل تقریبا در تمام طول سال با استفاده از مکان و تجهیزات موجود صاحب اشتغال بوده و درآمد کسب می‌کنند. وی با اشاره به این‌که پیله‌های تولیدی در رشت، فومن و آستانه اشرفیه به فروش می‌رسند، اضافه می‌کند: پس از این‌که شفیره پیله را به دور خود پیچید، اندک زمانی در حدود 10 روز برای بهره‌بردار وجود دارد تا پیله را به عنوان پیله‌تر به فروش درآورد. چرا که اگر شفیره پیله را شکافته و تبدیل به پروانه شود پیله دیگر قابل استفاده نخواهد بود. وی ادامه می‌دهد: پیله‌های تولیدی استان که در طارم مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد از کیفیت لازم برخوردارند و از وجود لکه که در کاهش قیمت آنها تاثیر دارد مبرا هستند. با توجه به استقبال طبق آخرین آمار، پیله‌های مرغوب و درشت تولیدی استان در هر کیلو 28 هزار تومان خریداری می‌شود. افراد شخصا با هماهنگی‌هایی که جهاد کشاورزی انجام می‌دهد به فروش پیله‌های خود در شهرهای مذکور می‌پردازند.

در آینده
فعلا پرورش در حد تولید پیله است. مسئول امور دام جهاد کشاورزی طارم با بیان این موضوع می‌گوید: با توجه به این‌که تجهیزات مورد نیاز برای ادامه کار وجود ندارد فعلا 2 تا 3 سال آینده صرفا به تولید پیله‌ تر متمرکز خواهیم بود.
«مهرداد بدقی» ادامه می‌دهد: پس از آن با راه‌اندازی کارگاه کوچکی وارد عرصه ریسندگی می‌شویم تا محصول تولیدی در سایر استان‌ها سود دهی نداشته باشد و تولیدکنندگان داخلی از ثمره آن بهره ببرد.

46