محبوبه قاسم‌زاده -آسیب‌های اجتماعی همواره به عنوان تهدیدی برای جوامع بشری محسوب می‌شوند.
حاشیهنشینی در شهرها یکی از آسیب‌های اجتماعی است که امروزه تقریباً در تمامی شهرها دیده می‌شود و در تنها کلان‌شهرها خلاصه نیست.
عوامل متعددی در به وجود آمدن جوامع حاشیهنشین دخیل هستند، مهاجرت مهم‌ترین دلیل حاشیهنشینی است که در این راستا فقر، بیکاری، نبود امکانات، پایین بودن شاخص‌های زندگی، توزیع ناعادلانه و نامتوازن سرمایه و ثروت و بسیاری مسائل دیگر سبب می‌شود تا مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به سوی شهرهای بزرگ و کلان در جریان باشد.
مهاجرت بی‌رویه و جابجایی افراد به شهرهای بزرگ‌تر صرفاً برای کسب درآمد بیشتر خانوار، خود مشکلات عدیده‌ای را به دنبال دارد؛ وقتی فرد در کلان‌شهرها اشتغال موردنظر خود را نمی‌یابد، به دلیل نداشتن تخصص، دانش و مهارت لازم، به شغل‌های کاذب روی می‌آورد.
شغل کاذب و نداشتن سرپناهی مناسب سبب می‌شود تا زخم چرکین آسیب‌های اجتماعی سر باز کرده و جامعه را آلوده کند.
دزدی، تغییر الگوی شخصیتی، از دست دادن هویت شخصی، فساد و فحشا، روسپی‌گری و در نهایت گذران زندگی به هر شکل، از جمله پیامدها و آسیب‌هایی است که به دنبال مهاجرت بی‌برنامه افراد به کلان‌شهرها بروز و ظهور می‌یابد.
آسیب‌های اجتماعی سیکل چرخشی مداومی را دور می‌زند و هر آسیب سبب بروز آسیب دیگر می‌شود و به نظر می‌رسد نقطه آغاز و آخر این سیکل را فقر باشد.
حاشیهنشینی انواعی مانند کپرنشینی، زاغه‌نشینی، زباله‌نشینی و یا حلبی‌آبادها را شامل می‌شود که البته برخی از کارشناسان و جامعه‌شناسان نوع دیگری از آن به نام گودال‌های آسیب را به این مجموعه اضافه کرده‌اند.
همایش هم‌افزایی سازمان‌های مردم نهاد کشور طی سه روز گذشته با موضوع حاشیهنشینی و مشارکت اجتماعی جوانان و با حضور سمن‌های فعال در این زمینه، در بیرجند برگزار شد.
مشاور و راهبر اجتماعی سازمان مشاوره فنی و مهندسی شهر تهران در حاشیه این همایش در گفت‌وگو با خبرنگار خبرآنلاین، به بیان نظریات و تجربیات خود در زمینه حاشیهنشینی پرداخت.
فهیمه حسین‌زاده معتقد بود: پدیده حاشیهنشینی در جوامع امروزی شکل‌های مختلفی دارد، به عنوان مثال حاشیهنشینی امروزه در داخل شهرها و حتی در مناطق ثروتمند نیز دیده می‌شود.
مشاور و راهبر اجتماعی سازمان مشاوره فنی و مهندسی شهر تهران، محلات حاشیهنشین را به زخمی تشبیه کرد که عفونت آن از نظر سطح و عمق روز به روز بیشتر می‌شود.
حسین‌زاده اظهار داشت: مناطق حاشیهنشین امروز شامل سکونت‌های غیر رسمی است که شاید در داخل شهرها هم دیده شوند، به طوری که این مناطق دارای منازل بدون سند بوده و در طرح‌های تفضیلی شهرها گنجانده نشده‌اند.
وی محلات حاشیهنشین را گودال‌های آسیب نامید و گفت: مناطق حاشیهنشین دارای اقتصادی غیر رسمی هستند چراکه افراد مهارت و تخصصی ندارند و تن به هر شغلی می‌دهند.
مشاور و راهبر اجتماعی سازمان مشاوره فنی و مهندسی شهر تهران گفت: در مناطق حاشیهنشین خانه‌ها معمولا تیمی و مجردی است که شاید در قالب خانه و یا حتی در کارگاه‌های تولیدی شکل بگیرد.
حسین‌زاده بیان داشت: این خانه‌ها با اجاره‌بهای بسیار ناچیز به تعداد بسیاری از افراد که معمولا مردان جوان هستند، اجاره داده می‌شود بنابراین هرگونه فساد در این مراکز بروز می‌کند.
اما خراسان جنوبی از جمله استان‌هایی است که با وجود داشتن پهنا و وسعت فراوان، جمعیت کمی دارد.
این استان هنوز درگیر چهره‌های زشت و کثیف حاشیهنشینی نیست و شاید به گفته این کارشناس گودال‌های آسیب در برخی نواحی شهر ایجاد شده است.
حاشیهنشینی در خراسان جنوبی رو به افزایش است اما چهره این جوامع هنوز زیر کپرها و یا حلب‌ها نرفته است بلکه حاشیهنشینی در شهرهای استان به مناطقی فقیرنشین و صرفاً در حاشیه اطلاق می‌شود.
مسؤولان امر در خراسان جنوبی از روند رو به افزایش حاشیهنشینی ابراز نگرانی می‌کنند به طوری که
برخی از مسؤولان استان از رشد 400 تا 500 درصدی جمعیت برخی از روستاهای اطراف شهر بیرجند خبر می‌دهند.
نماینده مردم بیرجند، خوسف و درمیان در مجلس شورای اسلامی نیز در دیدار روز گذشته وزیر بهداشت با نماینده ولی فقیه در خراسان جنوبی، از خالی شدن 50 درصدی روستاها به ویژه در مناطق مرزی خبر داده است.
در حالی پدیده مهاجرت، حاشیهنشینی و افزایش جمعیت کلان‌شهرها تبعات بسیار خود را به دنبال دارد که از سوی دیگر باید به دنبال چاره‌ای برای تبعات خالی شدن روستاها بود که این خود آسیب‌های فراوان را به دنبال دارد.
اما مهم‌ترین راهکاری که در جلوگیری از مهاجرت و بروز پدیده حاشیهنشینی و افزایش آسیب‌های اجتماعی باید مورد توجه قرار گیرد؛ توسعه متوازن و توزیع عادلانه ثروت و خدمات در سطح تمامی شهرها و روستاها است؛ اقدامی که اگر دست‌های پشت پرده برداشته شود سبب آبادانی و سلامت بیش از پیش جامعه اسلامی ایران خواهد شد.
46
نظر شما