اغلب هنرمندانی که در حوزه هنرهای تجسمی، نقاشی و عکاسی کار می کنند در این اندیشه اند که آثار خود را بر دیوار نگارخانه های شهر بیاویزند به این امید که بتوانند از محل فروش آثار خود چرخ زندگی شان را بچرخانند و البته به مرور جایگاهی را به دست بیاورند که هنرمندان بزرگ در اختیار دارند؛ نگارخانه ها البته محل نمایش آثار هنرمندان بزرگ هم هستند ولی در سالهای اخیر تنها در مواردی کم شمار، تابلوهای هنرمندان بزرگ روی دیوار نگارخانههای شیراز به نمایش در آمده است. این است که بسیاری می گویند، اقتصاد نگارخانه داری، آن طور که باید در ایران و به ویژه در شیراز پدید نیامده است؛ حال آنکه این شهر، نقاشان، عکاسان و هنرمندان نامدار بسیاری دارد.
چرا نگارخانه داران ،اتحادیه ندارند
در یکی دو سال اخیر، رونق بیشتری در حوزه نگارخانه داری در شیراز پدید آمده است؛ چه اینکه در این سال ها 5 نگارخانه تازه در فارس راه اندازی شده كه آخرینش نگارخانه ای در خیابان قصردشت است. شیراز نگارخانههایی هم دارد که ساختمانشان نيز دارای ارزش هنری است؛ مانند نگارخانه تار و پود که تلفیقی است از ساختمانی قدیمی و نگاه پست مدرن امیر عباس کاشف به پدیده نساجی. اما مردم بیش از اینکه برای تماشای ساختمان نگارخانه ها به این نگارخانهها بروند، می خواهند اثر هنری ببینند و «بخرند». اما در شیراز نگارخانه ها مشکل بسیار دارند؛ مدیرنگارخانه تار و پود که در مجموعه کتابخانه ملی و مرکز اسناد فارس قرار دارد به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید کار نگارخانه داری در فارش جدی گرفته نمی شود: «برخی نگارخانه ها، ساختمان را به هنرمندان اجاره می دهند چون روی فروش کار هنری جدی نیستند.
البته این بیزینس شخصی صاحبان نگارخانه هاست اما اگر قرار باشد این مشکل حل شود، باید اتحادیه نگارخانه داران در فارس شکل بگیرد تا آن وقت تمرکز بر کیفیت کار باشد اما راه اندازی اتحادیه هم جدی گرفته نشده است.»
16 نگارخانه در فارس فعالیت می کنند که مجوز خود را از اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس گرفته اند؛ شهرداری هم 2 نگارخانه دارد و حوزه هنری یک نگارخانه. اما اگر قرار باشد اتحادیه نگارخانهداران فارس شکل بگیرد، به باور معاون هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، باید شمار نگارخانهها به 40 عدد برسد. مهدی امید بخش به «خبرجنوب» میگوید: «اکنون شمار لازم برای راهاندازی اتحاديه نگارخانهداران در شیراز درست نصف است». این رقم یعنی، در برابر هر 85 هزار شیرازی یک نگارخانه در این شهر فعالیت می کند. اما چرا در شهری که به لحاظ هنری، پیشینه ای دیرینه دارد شمار نگارخانه ها اين چنین کم است که حتی نمی توانند اتحادیه راه اندازی کنند.
کامبیز سوداگر، مدیر نگارخانه نارنج است؛ نگارخانهای در مجتمع آفتاب شیراز که عمده تمرکز خود را بر نمایش آثار هنرمندان تازه کار اما «آینده دار» گذاشته است. آن طور که سوداگر به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید، تا زمانی که کارشناسان مطمئن نباشند یک هنرمند جوان، هنرمندی آینده دار خواهد بود، آثار او در نمایشگاه به نمایش در نمی آید.
اما نظر او درباره چرایی اقتصادی نبودن نگارخانه ها چیست؛ به عبارت دیگر«چرا نگارخانه داری آن قدر درآمدزا نشده که افراد بیشتری به راهاندازی نگارخانه ها بپردازند»؟ سوداگر دو عامل را دخیل می داند؛ یکی خود هنرمندان و دیگر مردم. او میگوید: «در زمان فروش آثار هنری، باید آثاری با درجه هاي مختلف در دسترس باشد و البته آثار اصیل، قیمت گرانتری داشته باشند، اما اگر یک نگارخانه آثار هنرمندان تازه کار را نمایش دهد، دیگر هنرمندان بزرگ چنین تصور می کنند که جایشان در آن نگارخانه نیست و اگر در آنجا نمایشگاه برپا کنند، جایگاه خود را تضعیف کرده اند.»
اما به باور سوداگر، تنوع هنرمندان در یک نگارخانه، به مردم کمک می کند که متناسب با درآمد خود و البته با قیمت های مختلف بتوانند یک اثر هنری را خریداری کنند؛ به باور او هنرمندان بزرگ بايد از هنرمندان تازه كار حمايت كنند تا به مرور پاي مردم به نگارخانه ها باز شود.
با اين حال، انگار این دسته از هنرمندان نه به فروش، بلکه تنها به جایگاه خود تکیه میکنند حال آنکه حتی در حراجیهای بزرگ جهان همه نوع آثاری ارایه می شود؛ سوداگر میگوید: «نگاه کنونی به اقتصاد نگارخانهداری آسیب می زند.»
سوداگر، دیگر عامل دخیل در این حوزه را «فرهنگ مردم» می داند. به عبارت دیگر مردم هنوز از زیباشناختی اثر هنری به خوبی برخوردار نیستند؛ این نگارخانه دار اما از تغییر نگرش مردم هم خبر می دهد؛ چه اینکه او همه آثاری که در سال 95 به فروش رسانده را به شیرازیها فروخته است: «من خوشحالم که هنر دارد به زندگی مردم ما وارد می شود. هم اکنون نسل تازه ای از هنرمندان و معماران توانسته اند به فرهنگ شهرنشینی ما نفوذ کرده و مردم را قانع کنند که از زیباسازی در نمای دورنی آپارتمان های خود استفاده کنند.»
سوداگر، این وضع را نشانه شمار بالای معماران می داند و می گوید که افزایش تعداد هنرمندان و توجه به هنرمندان تازه کار می تواند شرایط مشابهی پدید بیاورد که مردم تابلوهای هنری را خریده و روی دیوار خانه هایشان نصب کنند.
آثار هنری، ارزش افزوده پیدا می کنند
مدیر نگارخانه نارنج یک بار می گفت علت استقبال نکردن مردم از نگارخانه ها، مشکل اقتصادی نیست؛ چه اینکه بسیاری از مهمانی های خانوادگی بیش از 10 میلیون تومان هزینه دارد؛ اما به راستی باید پرسید چرا خرید اثر هنری اهمیت دارد؟ آخر اگر تابلو در خانه کسی نصب نباشد، برایش مشکلی پیش نمی آید. سوداگر به این پرسش چنین پاسخ میدهد: «خب، اگر لباس زشتی بپوشیم هم اتفاقی نمی افتد و اگر غذایمان هم زیبا نباشد مشکلی پیش نمی آید. اما اگر اعتقادی بر خلاف این داریم، باید ابعاد دیگر زیبا شناختی را هم بپذیریم. البته این را بگویم که شیرازی ها طرفدار زیبایی هستند و برای زیبا شدن محیط زندگی شان تلاش می کنند. چه اینکه در 6 ماهه اول امسال همه آثار نگارخانه را به شیرازی ها فروخته ام و این نشانه ای است دلگرم کننده برای من.»
اما شیما سهرابی، مدیرنگارخانه جم ،اهمیت خرید تابلوها و آثار هنری را با استدلالی پذیرفتنی تر بیان میکند؛ اینکه آثار هنری بعد از مدتی ارزش افزوده قابل توجهی پیدا می کنند. او به یاد می آورد که در سال 91، سه تابلو از رضا کیانیان در شیراز به قیمت هر کدام 4 میلیون تومان فروخت ولی بعد از مدتی رضا کیانیان حاضر شد دوباره آن آثار را بخرد اما خریداران نپذیرفتند. سهرابی، این را نشانه ایجاد ارزش افزوده در آثار هنری
می داند؛ چه اینکه برخی کسانی که او می شناسد، از سود پولی که در بانک سرمایه گذاری کرده اند تابلو می خرند.
نگارخانه جم که در میدان اطلسی قرار دارد، یکی از نگارخانه هایی است که در اقتصاد نگارخانه داری بسیار موفق بوده و به باور سهرابی هنوز باید برای فرهنگ سازی در زمینه جلب توجه مردم به آثار هنری کار کرد. او میگوید: «نمی توانم بگویم که در شیراز همه آثار نگارخانه را فروخته ام ولی گاهی پیش آمده که اگر 10 اثر به نمایش در آمده بود، 9 اثر در شب نخست به فروش رفته است. در عین حال در شیراز هنوز این فرهنگ جا نیفتاده است. یعنی آن قدر که خرید تابلو فرش طرفدار دارد، تابلو خریدار ندارد.»
سهرابی این سخن خود را چنین معنا می کند که هنوز باید برای شناساندن هنرهای تجسمی کار کرد تا مردم نسبت به داشتن تابلویی که امضای هنرمند صاحب اثر را پای خود دارد، دغدغه داشته باشند. او بار دیگر به بحث ارزش افزوده آثار اشاره می کند و می افزاید: «اکنون کارهای استاد شیوایی به قیمت 6 میلیون تومان فروش می رود و این ارزش افزوده ای است که بر کارهای ایشان ایجاد شده است. ضمن اینکه امروز در تهران چنین مد شده که مردم به جای اینکه زمین بخرند، تابلو می خرند. در شیراز هم باید شروع کنیم و این فرهنگ را جا بیندازیم که البته این کار زمان می برد.»
طبقه متوسط و آثار هنری
در این میان، مهدی امیدبخش، معاون هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس آینده ای روشن را پیش روی اقتصاد نگارخانه ها می بیند. نگاه او به شرایط یکی دو سال اخیر است که فروش آثار به شکل قابل توجهی افزایش پیدا کرده است؛ امید بخش به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید: «میتوانیم اقتصاد نگارخانه ها را نهادینه کنیم؛ باید به کسانی مجوز دهیم که شم اقتصادی داشته باشند چرا که نگارخانهداری یک کار تخصصی است و هنرمند به صرف هنرمند بودن نمیتواند در این زمینه کاری کند. به نظر من این اتفاق در سال های اخیر در شیراز رخ داده است.»معاون هنری ارشاد فارس، از این ابراز تاسف میکند که مصوبه مجلس در دولت های نهم و دهم اجرا نشد؛ این مصوبه دولت را موظف می کرد که یک دهم درصد از بودجه خود را صرف خرید آثار هنری کنند. ولی این روند در دولت احمدی نژاد متوقف شد و دستگاه ها دیگر علاقه ای به خرید آثار هنری نشان نمی دهند.
اگرچه روح رونق به اقتصاد نگارخانه های فارس در سالهای اخیر دمیده شده است، اما این رونق می تواند شکننده هم باشد. اقتصاد کلی کشور این روزها اگرچه در رکود
به سر می برد ولی به هر روی دارای ثبات است و همین باعث شده خانواده های علاقه مند بتوانند بخشی از درآمد خود را صرف خرید اثر هنری کنند ولی باید به یاد داشته باشیم که خریداران آثار هنری
طبقه متوسط و بالای جامعه هستند؛ اگر اقتصاد به شرایط سال های 91 و 92 برگردد کسی نمی آید به جای دلار و سکه، تابلو هنری که شناختی از آن ندارد بخرد و در خانه انبار کند. این است که هر تلاشی برای تضعیف طبقه متوسط اقتصاد نگارخانه ها را تضعیف می کند.
46
نظر شما