چندی پیش "حمد بن عیسی آل خلیفه" پادشاه بحرین برای دومین بار در سال جاری به روسیه سفر کرد تا با همتای خود به دیدار و گفتگو بنشیند. پیشتر نیز روزنامه روسی کامرسانت از تلاش دولت منامه برای خرید سامانه روسی اس-400 خبر داده بود. دکتر "افشار سلیمانی" دیپلمات با سابقه کشورمان در تبیین این موضوع به دیدبان روسیه گفت: "شاید این موضوع در راستای بالانس کردن روابط روسیه با کشورهای خلیج فارس و ایران صورت می‌گیرد و منافع اقتصادی خوبي برای روسیه داشته باشد، اما به نظر نمی‌رسد که همکاری دو طرف تعمیق یابد."
سفر اخير پادشاه بحرين به روسيه و ديدارهاي وي با مقامات روسيه در حالي است كه کاخ ریاست جمهوری روسیه تاکید کرد همكاري نظامی و فنی مبنای مذاکرات شاه بحرین با مقامات روسی بوده است. در اين ميان روزنامه روسی کامرسانت پیش از این، از تلاش دولت منامه برای خرید سامانه روسی اس-400 خبر داده بود و "احمد ساعاتی" سفیر بحرین در مسکو نیز پیش از سفر شاه این کشور به روسیه، اعلام کرده بود منامه به نوسازی سامانه‌های ضدهوایی خود توجه ویژه دارد. از همین رو دیدبان روسیه به گفتگو با دکتر "افشار سلیمانی" سفیر اسبق ایران در جمهوری آذربایجان و کارشناس ارشد معاونت آسیا و اقیانوسیه پرداخته تا روابط دوسویه بحرین و روسیه را بررسی کند.
► در چند سال گذشته جایگاه شورای همکاری خلیج فارس در سیاست خاورمیانه‌ای روسیه چه بوده است؟
شوروی در زمان جنگ سرد نیز در این منطقه حضور داشته و پایگاه‌هایی داشته است، اما بعد از فروپاشی شوروی اینگونه نبوده است. اعضای این شورا عمدتاً گرایش‌های غربی دارند، یعنی به نظر من بیشتر با غرب هماهنگ شده‌اند تا با روسیه. به عنوان مثال در اکثر کشورهای این شورا آمریکا دارای پایگاه نظامی می‌باشد؛ لذا نمی‌توان گفت شورای همکاری خلیج فارس با روسیه همکاری جدی‌تری داشته است. همچنين تا جایی که بنده اطلاع دارم روسیه چندان همکاری گسترده‌ای با این شورا نداشته است. شاید روس‌ها نیز سعی کرده‌اند در سال‌هاي گذشته از اعضای شورای همکاری خلیج فارس به منظور امتیاز گرفتن از آمریکا استفاده‌هایی کنند، ولی به نظر نمی‌رسد دو طرف در این مورد چندان موفق بوده باشند، چراکه در نهایت این کشورها همسویی بیشتری با آمریکا داشته‌اند.
► با توجه به سفر پادشاه بحرین به روسیه و بازدید وی از نمایشگاه نظامی این کشور، نگاه بحرین به روسیه در ماه‌های گذشته چگونه بوده است؟
به نظر من بحرین در منطقه و در شورای همکاری خلیج فارس بازیگر چندان مستقلی به حساب نمی‌آید و بیشتر تحت تأثیر عربستان قرار دارد. احتمالاً این سفر نیز با تشویق عربستان صورت پذیرفته است. يعني عربستان در منطقه در راستای ایجاد توازن در سیاست خارجی خود و احتمالاً گرفتن امتیازات از غرب سعی کرده با روسیه روابطی داشته باشد. به علاوه به طور کلی شورای همکاری خلیج فارس از ارتباط با روسیه بیشتر به عنوان وسیله‌ای برای امتیاز گرفتن از غرب استفاده کرده است. البته در این زمینه چندان موفق نبوده است. گذشته از اين در شرایطي كه مناسبات ایران با بحرین بسیار شکننده شده و مواضع طرفین در قبال یکدیگر نامناسب است، به نظر می‌رسد بحرین با چنین اقداماتی قصد استفاده از روسیه جهت تأثیر گذاری بر روابط روسيه با ایران را دارد. به علاوه در واقع با توجه به همکاری نظامی روسیه با ایران در یک سطح خاص، شاید چنين همکاری و تقویت سیستم دفاعی ایران، نگرانی بحرین را به همراه داشته است. به همین دلیل با ترغیب عربستان با روس‌ها همکاری مي كند.
در بعد ديگري موضع روس‌ها در مورد حوادث داخلی بحرین نیز چندان به زیان حکومت بحرین نبود. حتی حضور نظامی عربستان در بحرین و دخالت این کشور در امور داخلی بحرین واکنش جدی روس‌ها را در پی نداشت. مجموع این دلایل سبب سفر اخیر پادشاه بحرین گردیده است و تلاش کرده با انعقاد قراردادهای اقتصادی و نظامی روسیه را به نوعی از ایران دورتر کند. به ویژه اینکه اخیراً در خبری آمده روس‌ها قصد فروش سیستم دفاعی اس 400 را به بحرین دارند.
► با توجه به اخبار ضد و نقیض پیرامون فروش سیستم s300 یا s400 به بحرین ، به نظر شما در شرایط فعلی انگیزه بحرین از خرید این سامانه‌ها از روسیه چیست؟
بحرین و اعضای شورای همکاری خلیج فارس و در رأس آن عربستان نگران تقویت بنیه‌ی نظامی ایران هستند. به ویژه این که ایران بیشتر در تقویت سیستم دفاعی خود تلاش‌هایی کرده و در داخل دستاوردهایی داشته و هم اینکه بعد از گذشت هشت سال سامانه s300 را از روسیه تحویل گرفته است. لذا عربستان و شورای همکاری خلیج فارس نگران تقویت توان نظامی ایران و آینده خود می‌باشند؛ اين امر بیشتر از بُعد ایران هراسی است. حتی اگر چنین هراسی هم نباشد آن‌ها از بُعد ایران هراسی وارد این مراودات و به ویژه همکاری‌های نظامی می‌شوند.
► به نظر شما با توجه به مسائل خاورمیانه و نوع نگاه‌های بحرین و روسیه به بحران‌های منطقه‌ی خاورمیانه از جمله بحران‌های یمن، بحرین، عراق، سوریه و ... چه پتانسیل‌ها و بسترهایی برای افزایش روابط روسیه و بحرین وجود داشته و تا چه حد این امر امکان‌پذیر می‌باشد؟
بنده بحرین را وزنه سنگینی در شورای همکاری خلیج فارس نمی‌دانم. چرا که سرنوشت خود را بیشتر به عربستان گره زده و هرگونه همکاری بحرین با مسكو از این دریچه بایستی مورد بررسی قرار گیرد. پشت صحنه این مسائل عربستان است و بحرین نه توان و نه امکاناتي دارد و با توجه به وابستگی به برخی اعضای شورای همکاری خلیج فارس به ویژه عربستان بازیگر مستقلی نمی‌باشد. لذا باید به این موضوع از جانب روس‌ها نگاه کرد که از فرصت‌های ایجاد شده در حال استفاده می‌باشند. يعني هم با ایران وارد مبادلات و مراودات شده و هم با این کشورها ارتباط داشته و سعی می‌کنند تا حدودی خود را به این کشورها نزدیک‌تر کرده تا هم بر روی روابط روسیه با ایران تأثیر گذار باشد و هم در روابط روسیه با غرب مؤثرتر باشد.
► آيا در حوزه اقتصادی، سیاسی امنیتی و ... بسترهایی برای همکاری طرفین وجود دارد؟
بحرین به عنوان کوچکترین عضو شورای همکاری خلیج فارس نیازهایی دارد که قادر به تأمین آن‌ها از طریق روسیه می‌باشد، ولی به هر حال در این روابط بحرين نان موقعیت ژئوپلیتیک خود را می‌خورد و الا در زمینه‌های دیگر پتانسیل چندانی ندارد تا بتواند در سایر ابعاد استفاده کند. بنابراين حتی با در نظر گرفتن ابعاد نظامی و اقتصادی روابط چندان گسترده‌ای نخواهند داشت و بعید به نظر می‌رسد که روسیه با بحرین همکاری‌های نظامی عمیقی برقرار نماید. همچنین بعید به نظر می‌رسد که غرب و آمریکا چنین اجازه‌ای را به بحرین دهند که به سمت روسیه رفته و با این کشور پیوند نظامی پیدا کند. لذا در حد معقول امکان برقراری روابط اقتصادی را خواهد داشت و حق همکاری نظامی در موارد غیر تهاجمی یعنی موارد تدافعی را خواهد داشت. البته در این موضوع فاکتور ایران هم دخیل می‌باشد و ایران نیز نسبت به تعمیق همکاری‌ها حساس خواهد بود.
► فروش s300 یا s400 چه پیامدهایی در نوع همکاری روسیه با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، عربستان و منطقه خواهد داشت؟
شاید این موضوع در راستای بالانس کردن روابط روسیه با کشورهای خلیج فارس و ایران صورت می‌گیرد و منافع اقتصادی خوبي برای روسیه داشته باشد. لذا به نظر نمی‌رسد که همکاری دو طرف تعمیق یابد. نخست تعمیق روابط روسیه با بحرین منجر به افت و خیز روابط روسیه با ایران می‌شود. هر چند همواره این افت و خیز وجود داشته ولي تعمیق روابط بحرین با روسیه افت و خیز روابط ایران و روسیه را به همراه خواهد داشت. به علاوه به نظر می‌رسد این تعمیق روابط چالش‌هایی را هم بین بحرین و غرب ایجاد خواهد کرد.
► جدای از آنچه اشاره کردید چه چالش‌های دیگری در سطح منطقه و بین المللی در مورد افزایش همکاری طرفین وجود دارد؟
منطقه آبستن حوادث است و پیچیدگی‌هایی در آن وجود دارد. مذاکرات آمریکا و روسیه در موضوع سوریه و سایر مسائل خاورمیانه که روسیه به عنوان یک پای قضیه است مانند مسأله فلسطین و ... حاکی از آن است که دو کشور بازی‌های شبه جنگ سردی را دنبال می کنند. اما روسیه پتانسیل شوروی سابق را ندارد و نظام بین الملل نیز متحول گردیده و نظام بین الملل سابق نیست و با توجه به پیچیدگی‌های مسائل منطقه جبهه متحدین و متفقین موجود در منطقه در کلان قضیه از این فاکتورها تأثیر می‌گیرند. (جبهه متفقین را ائتلاف غرب در سوریه و جبهه متحدین را ایرانٌ، سوریه، روسیه و حزب الله و تا حدودی عراق در نظر می‌گیرم). لذا هرگونه تحرکی در منطقه که منجر به تأثیر بر این شکل از اتفاق و اتحاد شود حساسیت‌زا بوده و چالش‌های پنهانی را در پی خواهد داشت که می‌تواند به صورت عینی‌تر در بیاید.
منتشر شده در سایت دیدبان روسیه
نظر شما