محمد اکبری: افراط گرایی در خاورمیانه و حضور داعش در سرزمینهای عراق و شام باعث شده تا این منطقه در کانون توجهات جهانی قرار گیرد. گذشته از تفکرات سردمداران داعش، در مورد رفتارشناسی مردم تحت سلطه داعش کمتر سخن گفته شده که نیازمند بررسی های مختلف میدانی و غیر میدانی است. در این باره با دکتر احمد بخشایش اردستانی، مدرس دانشگاه در حوزۀ جامعه شناسی سیاسی و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی گفتگو کردیم که در ادامه می خوانید:
در مورد رفتار شناسی مذهبی و سیاسی مردم تحت سلطه داعش چه نظری دارید؟ آیا این حکومتی که شکل گرفته و مردم این مناطق را زیر سلطه گرفته منویات خودش را بر مردم این سرزمین تحمیل کرده یا مردم هم گرایش های افراطی گری دارند و از رهبران و تفکرات این گروه حمایت می کنند؟
داعش تفکر و مرامی سیاسی مذهبی دارد که تفکر مذهبی آن بر تفکر سیاسی آن می چربد. ما در کل خاورمیانه دو تفکر داریم که یکی تفکر مقاومت با رهبری ایران و حضور حزب الله و عراق و سوریه و حوثی های یمن هست و تفکر مقابل تفکر سازش با رهبری عربستان، قطر و امارات است. جبهه سازش از دریچه آمریکا به جبهه مقاومت نگاه می کند. آمریکایی ها از زمان انقلاب نگران این بوده اند که کشوری مثل ایران از حوزه نفوذ ایشان بیرون آمده است و تحمیل جنگ هشت ساله نیز باعث نشد ایران در مسیری که ایالات متحده می خواهد قرار بگیرد. به همین خاطر یک جنگ اقتصادی را در مورد ایران شروع کردند. آمریکا در نظر دارد که یک جنگ بیست، سی ساله در منطقه تحت عنوان جنگ شیعه و سنی پیش برود که از این طریق بتواند به اهداف و منافع خود برسد. یعنی همان تجربه ای که در اروپا در نهایت جنگهای چهارصد ساله وجود داشت و دین کاتولیک مسیحی به دین دنیایی شده(پروتستان) تبدیل شد، همان تجربه در این منطقه دنبال می کنند. از این رو برای تعادل بین جبهه سازش و مقاومت جنگی چندین ساله پیش بینی شد.
.JPG)
بازوی ایران در منطقه حزب الله است و بازوی عربستان هم در منطقه داعش و النصره و گروههای دیگر شد. اما تفکرات و نگرش ها با هم فرق می کند. داعش زاییده تفکر وهابیت است. درست است که متفکرین و روشنفکران سنی مذهب به دنبال این هستند که داعش را از دایره تفکر خود جدا بدانند ولی به هر حال داعش بر این سرزمینها تسلط پیدا کرده است. داعش جناح رادیکال وهابیت است و عملکرد و شیوه ای تکفیری دارد. عمل و شیوه وهابیت اخذ سرزمین با ترور بود. دقیقا همین تفکر در داعش وجود دارد و آنها با ترور و ایجاد وحشت اخذ سرزمین می کنند. اما این را باید در نظر گرفت که داعش گروهی مذهبی است و کارهایی هم که در این سرزمین انجام می دهد تحت اسم مذهب قرار دارد و از طریق مذهب در ذهن مردم سنی مذهب عراق و سوریه رسوخ کرده اند.
- به جز مسائل مذهبی چیز دیگری هم وجود دارد که در رسوخ فکری داعش بر مردم این منطقه تاثیرگذار بوده است؟
داعش نهادهایی حمایتی بوجود آورده است که عملکرد حمایتی مالی از فقرا را در آنجا انجام می دهند و برنامه های خاصی را پیش می برند که در ذهن مردم این سرزمین بیشتر بنشینند. داعش با پایه قرار دادن مذهب ودرآمدهایی که از فروش نفت و کمک های مالی عربستان و قطر و دیگر کشورها دارد نهادهای حمایتی ایجاد کرده و به نوعی مردم را راضی نگه داشته اند و از این رو جایگاهی که داعش در ذهن ما دارد با جایگاهی که در ذهن مردم آن منطقه دارد تفاوت دارد. نقطه جالبی که وجود دارد و از لحاظ رفتار شناسی مردم این منطقه مهم است این است که داعش هر چقدر رفتارهای مذهبی و حرکات مذهبی از خود نشان میدهد مردم را خوشحال تر و راضی تر می کند. به عنوان مثال مانند موضوع حجاب می ماند که هر چقدر حکومت روی بحث حجاب و رعایت آن دست می گذارد مردم می پذیرند و دوست دارند که این موضوع بیشتر گفته شود و جدی تر پیگیری شود.
- پس مردم این منطقه داعش را به گونه ای پذیرفته و آن را بیگانه نمی داند؟
بله باید گفت داعش در این منطقه و بین مردم، نیرویی بیگانه محسوب نمی شود و با اینکه از سوی بعضی از کشورها حمایت می شود ولی در بین مردم پذیرفته شده اند و مردم به این فکر نمی کنند که آنها را مثل بیگانگان بیرون کنند. داعش توانسته است یک رابطه دو طرفه بین خود و مردم ایجادکند و مردم را تحت سلطه قرار داده است. ادعای داعش بر این مبنا قرار دارد که قصد پیاده کردن مذهب اسلامی را دارد و از این رو وقتی ترور و وحشت و کشتار هم راه می اندازد با نام اسلام و الله اکبر انجام می دهد و عملکرد دیگرش هم با نام اسلام انجام می گیرد. از این رو این موضوع در ذهن مردم این منطقه می نشیند که این گروه، گروهی مذهبی هستند.
به نظرتان چشم اندازی وجود دارد که در درون این سرزمین تحت سلطه داعش، جنبش و حرکتی شکل بگیرد تا باعث انزوا و کاهش قدرت داعش گردد؟ به هر حال تفکرات و جریاناتی که این گروه دنبال می کند از لحاظ انسانی واقع بینانه نیست.
باید گفت که این چشم انداز وجود ندارد و نمی توان متصور بود داعش از درون بپاشد. فوکو می گوید هر جا قدرت شکل بگیرد، ضد قدرت هم شکل می گیرد ولی قدرت داعش از ضد قدرت بیشتر است. چون داعش حکومتی از نوع ترس و وحشت است. به هرحال باید گفت داعش فقط می تواند از طریق بسیج مردم این کشور علیه آن به گسست برسد. به شرطی که حمایت قدرتهای بزرگ از آن ادامه نداشته باشد. قدرتهای بزرگ مثل آمریکا نظرشان این است که شکلی از میانه روی داعش وجود داشته باشد و سران افراطی آنها از بین برود. در حالی که این را باید در نظر بگیرد که تروریسم خوب و بد وجود ندارد. در رابطه با مبارزه مردم عراق با داعش طریقه مبارزه الحشد الشعبي بسیج مردمی عراق مورد توجه است که به نوعی شکلی از بسیج مردمی ایران است می تواند در آینده تحولات عراق کارگر باشد.
نسبت داعش و متفکران دیگر اهل سنت در چیست؟ میتوان داعش را نماینده آنها دانست؟
داعش خود را نماینده اهل سنت می داند. ولی به نوعی متفکران اهل سنت متوجه شده اند که داعش از جرگه آنان نیست و این جنگ هم جنگ شیعه و سنی نیست و مسائل دیگری بجز این موضوعات وجود دارد. به هر حال داعش با اینکه به ظاهر عربستان را قبول ندارد ولی از شیوه وهابیت استفاده می کند. شیوه و عملکرد تکفیر. اگر کسی به کفر یا اتهام دیگری مثل جاسوسی متهم شود گردن زده می شود. دوم اینکه آنها از مباحث مذهبی استفاده می کنند، از سخنان و احادیث پیامبر استفاده می کنند و مردم رو جذب می کنند. از این رو شیوه آنها شیوه ای مذهبی و تبلیغی ست ولی از مباحث اعتدالی و رحمانی اسلام فاصله زیادی دارد.
52261
نظر شما