تردیدهای ترکیه از معاهده لوزان

تنش در روابط آتن و آنکارا این بار پس از سخنان اخیر اردوغان رئیس جمهوری ترکیه آغاز شد. وی طی سخنانی در کاخ ریاست جمهوری این کشور به انتقاد از معاهده لوزان که در سال 1923 میلادی به امضا رسیده و در آن مرزهای کنونی ترکیه مشخص شده است پرداخت و آنرا برای منافع ملی ترکیه مضر توصیف کرد. به باور او «عده ای تلاش کردند معاهده لوزان را بعنوان پیروزی معرفی کنند. با معاهده لوزان ما جزایر را به یونان دادیم در حالیکه اگر ما از سواحل خود فریاد بزنیم صدایمان در این جزایر شنیده می شود. آیا این پیروزی است؟ کسانی در میز مذاکرات نشستند خوب عمل نکردند و به این جهت امروزه ما با مشکل مواجه شدیم!

معاهده لوزان پیمان صلحی بود که در تاریخ 24 ژوئیه 1923 در شهر لوزان (سوئیس) برای حل و فصل مناقشه ای که از جنگ جهانی اول بین نیروهای متفقین و متحدین آغاز شده بود به توافق رسیدند. پیمان صلح بین جمهوری سوم فرانسه، امپراتوری بریتانیا، امپراتور ژاپن، پادشاه ایتالیا، پادشاه وقت یونان، پادشاه رومانی و پادشاه یوگسلاوی به امضاء رسید. متن اصلی این پیمان به زبان فرانسه و از تاریخ 23 آگوست سال 1923 اجرائی شد و تا 6 اوت 1924 میلادی، تمامی شرایط صلح توسط کشورها به اجرا درآمد و اسناد به طور رسمی در پاریس، به فرانسه سپرده شد. در نوامبر سال 1922 در لوزان-سوئیس کنفرانس صلح گشایش یافت. این معاهده رسماً به تنش های منطقه خاور نزدیک در سال های 1919-1921 به خصوص به جنگ ترکیه و یونان خاتمه داد. اگرچه این معاهده مبنای روابط دو کشور قرار گرفت اما مناسبات یونان و ترکیه سالهاست که به دلیل بحث و تنش بر سر مرزهای دریایی دو کشور و تقسیم قومی قبرس براساس جمعیت های ترک و یونانی تبار دچار تنش شده است. حتی آتن و آنکارا در سال 1996 به دلیل اختلاف شدید بر سر یک جزیره کوچک و صخره ای به نام «ایمیا» در دریای اژه تا آستانه جنگ پیش رفتند. اما این تنش ها بویژه در سال 1999 پس از کمک دو کشور به یکدیگر به دنبال وقوع زلزله تا حد زیادی کاهش یافت.

بلافاصله پس سخنان اردوغان دفتر نخست وزیر یونان در بیانیه ای اعلام داشت زیر سئوال بردن پیمان لوزان که براساس آن روابط یونان و ترکیه بر آن استوار شده است برای روابط دو کشور و منطقه فراتر از آن، خطرناک خواهد بود. یونان رویه مشابهی در پاسخ به ترکیه درپیش نخواهد گرفت. آقای پاولوپولوس رئیس جمهور یونان نیز که عمدتا در موضوعات ملی موضع گیری می کند نیز در مورد معاهده لوزان هشدار داد زیر سئوال بردن معاهده لوزان بمعنای زیر سئوال بردن مرز و خاک اروپا است و نقض حقوق بین المللی بمعنای نقض صلح است. به اعتقاد او در ساعات دشواری که اخیرا دولت ترکیه پس از وقوع کودتا سپری کرد، یونان دست دوستی دراز کرد. اما ترکیه باید بداند در دریای اژه مناطق مبهم وجود ندارد و چنین تصوری فقط در خیالات مقامات آن کشور است. نطق رئیس جمهور ترکیه، حتی در خوشبینانه ترین تعریف آن، معاهده لوزان و همچنین روابط دوجانبه و روابط اتحادیه اروپا با ترکیه را بطور مستقیم یا غیر مستقیم تضعیف می کند. به باور رئیس جمهوری یونان، ما کسانی بودیم که از حفظ قانون اساسی ترکیه حمایت کرده و حمایت می کنیم. ما خواستار روابط حسن همجواری با ترکیه هستیم. یونان در ورود ترکیه به اتحادیه اروپا است. اما ترکیه نیز باید حقوق بین المللی را رعایت کند. برای همگان شناخته شده است که معاهده لوزان مرزهای یونان با ترکیه را بصورت قطعی و تغییر ناپذیر تعیین کرده است و با توجه به عضویت یونان در اتحادیه اروپا مرز یونان مرز اتحادیه اروپا است.

وزارت خارجه یونان نیز در واکنش به سخنان رئیس جمهور ترکیه در مورد معاهده لوزان تاکید نمود معاهده لوزان و حقوق بین المللی واقعیتی در جهان متمدن بوده و هیچ کشوری از جمله ترکیه نمی تواند آنرا نادیده بگیرد و همگی موظف به احترام به آن هستند. آتن مدعی است در ترکیه دولت و اپوزیسیون در مورد موضوعی که به آنان مربوط نمی شود سر و کله می زنند. عده ای در داخل ترکیه منطق بازنگری و رفتار متضاد با حقوق بین المللی پیش گرفته اند. تنها موضوع مورد بررسی در گفتگوهای تحقیقی میان طرفین ترسیم فلات قاره بر اساس مقررات حقوق بین المللی است. آقای کوجیاس وزیر خارجه یونان نیز در ادامه موضع گیری علیه ترکیه طی مصاحبه ای با شبکه رادیویی «آلفا» این کشور معتقد است سخنان اردوغان مصرف داخلی داشته و در چارچوب مناقشه اردوغان با کمالیست ها بیان شده است. ترکیه قدرت عصبی است و این عصبانیت در کودتا ابراز شد. ترکیه تا حدودی منزوی شده است. با همسایگان خود مشکل دارد، با روسیه مشکلات جدی دارد، با ارمنستان، سوریه و عراق نیز مشکل دارد.
در واقع در حال حاضر یونان بهترین همسایه برای ترکیه است. تمامی احزاب پارلمانی این کشور هر یک جداگانه اظهارات رئیس جمهور ترکیه را محکوم کردند حزب محافظه کار (مخالف دولت) تاکید کرده است مواضع طرف ترک فضای دشوار روابط یونان و ترکیه را وخیم تر می کند.

تنها چند روز پس از سخنان اردوغان وی در موضع گیری جدیدتری و در راستای توجیه مداخله نظامی ترکیه در عراق و سوریه مدعی شد مرزهای جغرافیایی این کشور با مرزهای قبلی آن متفاوت است و ترکیه در تمامی سرزمین های امپراتوری عثمانی از حق تاریخی برخوردار است! اردوغان علاقه ویژه این کشور به تمامی شهرهای تحت سلطه امپراتوری عثمانی از جمله شهر تسالونیکی یونان (دومین شهر بزرگ یونان) را ابراز و مدعی شد ترکیه نمی تواند برادران خود تراس غربی (واقع در شمال شرقی یونان)، قبرس، کریمه و دیگر نقاط جهان را نادیده بگیرد!

اردوغان از جوانان ترکیه خواست معاهده لوزان را مطالعه کرده چرا که باید اشتباهات گذشته را بدانند. به اعتقاد او در سال 2016 نمی توانیم بر مبنای منطق 1923 حرکت کنیم. این ناعادلانه است و نمی توانیم آنرا بپذیریم. وقتی همه چیز در جهان عوض شده ما نمی توانیم در موقعیتی که آن زمان قرار گرفتیم باقی بمانیم!. اردوغان که مساحت امپراتوری عثمانی را با ترکیه فعلی مقایسه می کند، مدعی است «از دو میلیون متر مربع در سال 1914 در عرض 9 سال تا معاهده لوزان به 780 هزار کیلومتر مربع رسیدیم. متاسفانه در مرزهای غربی و شرقیمان از سرزمین های خود دفاع نکردیم. وضعیتی به اجبار ایجاد شد و آنرا پذیرفته و در آن گرفتار شدیم. معاهده لوزان برای ترکیه زمان 1923 بود و کسانی که کشورمان را گرفتارش کردند قصد داشتند گذشته هزار ساله امپراتوری عثمانی و سلجوقیان به فراموشی سپرده شود!

طرح موضوعات تاریخی و بخصوص مرزی که توسط معاهده لوزان بطور قطعی و تغییر ناپذیر حل و فصل شده و برای تمامی طرفین تعهد آور است، اقدامی تحریک آمیز بوده و ثبات منطقه ای را تضعیف می کند، بنابر این رعایت حقوق بین‌المللی و معاهدات بین المللی بیان مواضع مسئولانه را ایجاب می کند. این منطقه (تراس غربی) یونانی، دمکراتیک و اروپایی است و هر فکر دیگر غیر قابل تصور و خطرناک است. مسئول بخش سیاست خارجی حزب نئودمکراسی که در ماههای اخیر سیاست خارجی دولت چپگرا را مورد انتقاد قرار می دهد سخنان اردوغان را تحریک آمیز، غیر قابل قبول وعامل بی ثباتی در منطقه خوانده و رئیس جمهور ترکیه را به رعایت حقوق بین المللی فرا خواند.

49310