ابوالفضل خدایی: رحمن قهرمان پور کارشناس روابط بین الملل، در گفتگویی با خبرگزاری خبرآنلاین متعاقب سفر رئیس جمهور به کشورهای آسیای میانه ضمن برشمردن دلایل اهمیت این سفر گفت: توجه اتحادیه اروپا به قزاقستان، این کشور را به یکی از برجسته ترین کشورهای آسیای میانه و قفقاز تبدیل کرده است.
مشروح گفتگوی ما با قهرمانپور را در ادامه بخوانید:
سفر ریاست جمهوری به کشورهای آسیای میانه و قفقاز دارایی چه نکات مهمی است؟
این سفر از چند جنبه برای ایران مهم به شمار می رود. اول اینکه بعد از توافق برجام دولت توجه بیشتری به تعاملات منطقه ای کرد. همانطور که مستحضرید قبل تر و در سند چشم انداز بیست ساله، تأکید ویژهای روی گسترش روابط با کشورهای همسایه شده بود و هنوز هم پابرجاست. طبق این سند انتظار می رفت که ایران حضور منطقه ای خود را افزایش دهد و در راستای تبدیل شدن به یک قدرت منطقه ای حرکت کند. اما اتفاقاتی که افتاد در این مسیر اخلال ایجاد کرد و آن سرعت لازمی را که انتظار می رفت، ایجاد نشد. زمانی که دولت یازدهم روی کار آمد این انگیزه به وجود آمد تا وقت بیشتری در مورد دیپلماسی در سطح منطقه ای نشان داده شود. با وجود بحران هسته ای دولت احساس می کرد که روابط خارجی به توافق هسته ای گره خورده است.
در شرایط کنونی به نظر می رسد که دولت پس از توافق هسته ای در پی گسترش روابط منطقه ای است. سفر ریاست جمهوری به کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز نیز در راستای همین موضوع است. البته آسیای مرکزی و قفقاز محلی برای بازی قدرتهای بزرگ است. بعد از استقلال این کشورها آمریکا، روسیه و اخیرآ چین به دنبال این هستند تا نفوذ خود را در این مناطق افزایش دهند. البته منطقه قفقاز بیشتر تحت نفوذ روسیه است. لذا ایجاد روابط گسترده در این کشورها به دلیل حضورقدرتهای بزرگ دشوارتر است.
اما توجه ایران به این مناطق شاید به این دلیل باشد که پس از توافق هسته ای روابط ایران و روسیه و همچنین ایران و چین نزدیکتر از گذشته شده و فعالیتهای ایران در مناطق با مخالفت چین و روسیه مواجه نخواهد شد. در ضمن نفوذ روسیه در آسیای مرکزی نسبت به سالهای قبل بیشتر و از نفوذ آمریکا کاسته شده است. به عقیده من دست ایران در این مناطق بسته است و ایران تنها می تواند در زمینه های اقتصادی و تجاری موفق عمل کند و در مسایل استراتژیک آسیای مرکزی و قفقاز هنوز جایگاهی برای ایران تعریف نشده و روسیه نیز چراغ سبزی به هیچ کشوری نشان نمی دهد. کشور قزاقستان علاقه مند به گسترش روابط با اتحادیه اروپاست اما به خاطر مخالفت های روسیه، با احتیاط گام بر می دارد.
قرقیزستان نیز به خاطر اینکه از چند سال پیش گامهای لرزانی به سمت دموکراسی برداشته، برای ایران اهمیت پیدا کرده اما وضع اقتصادی این کشور مساعد نیست و بی ثباتی سیاسی در این کشور استمرار دارد. بنابراین روسیه اجازه نقش آفرینی به کشورهای دیگر برای وارد شدن به مناطق را خواستار نیست و این اجازه را هم نخواهد داد. اما در قسمتهایی که ایران توانایی مانور دارد نکات مثبتی دیده می شود و موجب گسترش روابط خواهد شد.
به نظر شما وجود همکاری های سیاسی و اقتصادی ایران و روسیه در گسترش روابط ایران میان کشورهای قفقاز و آسیای مرکزی موثر است؟
روسیه مخالفت جدی برای حضور ایران نخواهد کرد و باید توجه کرد که همه فضاهای اقتصادی این مناطق تحت کنترل روسیه نیست و تلاش روسیه این است که این کشورها را به هر لحاظ به خود وابسته کند. اما در نظر داشته باشید که کشوری مانند ازبکستان خیلی مستقل تر از کشورهای دیگر آسیای مرکزی در قبال روسیه عمل می کند. قزاقستان نیز به دلیل اینکه وسیع ترین و قدرتمندترین کشور از لحاظ اقتصادی در آسیای مرکزی است، درجه ای از استقلال عمل را برای خود قائل است. بنابراین با توجه به این موارد تمایل روسیه در این نقش اساسی دارد و ایران در این میان احساس می کند که با وجود اتفاق نظر با روسیه می تواند در این دو مناطق وارد شود، اما در کنار این مسأله اراده کشورهایی مانند قزاقستان و ازبکستان نیز مهم است. البته قرقیزستان نیز چون در مسیر دموکراسی گام بر می دارد قاعدتاً استقلال عملش در تصمیم گیری ها طی سالهای آینده بیشتر خواهد شد. بنابراین نمی توان استقلال این کشورها نادیده گرفت و خواستار این موضوع نیستند که براساس قاعده برادر بزرگتر با روسیه رفتار کنند.
در مورد پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا نظرتان چیست؟
در چند دهه اخیر ایران مشکلی اساسی با سازمانهای بین المللی مبنی بر تحت نفوذ بودن قدرتهای بزرگ داشته است و طبق این موضوع ایران می پندارد که این سازمانها عادلانه رفتار نمی کنند. اما واقعیت بدین گونه است که هیچ یک از سازمانهای بین المللی به دنبال اجرای عدالت در نظام بین الملل نیست وطبیعتاً با تشکیل اتحادیه اوراسیا قدرتهای بزرگی مانند چین و روسیه هستند که دست برتر را در این اتحادیه دارند و ایران بایستی با این واقعیت کنار بیاید. پیوستن ایران به این اتحادیه فعلاً در مرحله تصمیم گیری و گمانه زنی قرار دارد و مانند پیمان شانگهای حضور جدی اقتصادی و سیاسی از اتحادیه اوراسیا شاهد نبودیم. شاید حضور در این اتحادیه موثر باشد اما در حال حاضر این اتحادیه از انسجام و یکپارچگی قوی برخوردار نیست.
کدامیک از این سه کشور برای ایران از اهمیت بیشتری برخوردار است؟
به طور مشخص نمی توان نام برد. برای مثال ایران روابط خوبی با ارمنستان داشته و همواره سعی کرده توازنی میان این کشور و آذربایجان به مانند هند و پاکستان برقرار کند. به دلیل روابط خوب ارمنستان و روسیه این کشور حلقه اتصال روسیه و ایران بود. اما از طرفی کشوری مانند قزاقستان دارای سرزمینی وسیع و پنج برابر ایران و با جمعیتی کم است و می تواند فرصتهای تجاری زیادی با ایران فراهم کند. اتحادیه اروپا نیز اهمیت ویژه ای برای این کشور قائل است و همانطور که عرض کردم خواهان اقدام مستقل از روسیه است. بنابراین هر کشوری که خواستار حضور گسترده در آسیای مرکزی و قفقاز است، قزاقستان گزینه اصلی در این بین محسوب می شود. اگر بنا بر رده بندی باشد ارمنستان از لحاظ سیاسی و امنیتی دارای اولویت است. قزاقستان کشور بعدی است که از لحاظ اقتصادی و تجاری بدون شک مهمترین کشور به شمار می آید و در قیاس با بقیه کشورها از ثبات سیاسی بالاتری برخوردار می باشد.
49311
نظر شما