گوشه کارگاه یک فرشبافی، رو به رویم نشسته و منتظر صحبت هایش هستم که صدایش می‌کنند. همه او را با این نام می‌شناسند، «مادرِ علی!».
صحبت خود را با این جمله که « شوهرم مرد و من و 3 فرزندم را تنها گذاشت» آغاز می‌کند. از ورود خود به دنیای کارگری می‌گوید. از روزی که مجبور شد برای تأمین هزینه‌های زندگی و تامین مخارج فرزندانش کار کند و روزی حالا به دست بیاورند.
وی می‌گوید تاکنون هر جا کار کرده بیشتر از 600 یا 700 هزار تومان دستمزد نگرفته است. هر دو سه سال یک بار مجبور است شغل خود را تغییر دهد، چون کارفرمایان معمولا پس از مدتی نیروها را تعدیل می‌کنند و افراد جدید می‌آورند!
حمایت از زنان سرپرست خانوار
سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی(ره) 2 نهاد ویژه هستند که برای حمایت و توانمند سازی اقشار مستضعف جامعه همچون زنان سرپرست خانوار پیش‌بینی شده اند. در این خصوص مدیرکل کمیته امداد امام خمینی(ره) استان به همشهری می‌گوید: هدف‌گذاری ما در اینگونه موارد، انسان‌پروری در مقابل فقیر پروری است.
«هدایت صفری» می‌افزاید: توانمندسازی از نظر ما علاوه بر استقلال مالی زن سرپرست خانواده، آرامش روحی، روانی و عاطفی را نیز شامل میشود.
وی تصریح می‌کند: بخش اول این برنامه‌ها کارهای فکری، مشاوره ای و ارتقای عقل معاش زنان تحت پوشش کمیته امداد بوده که با اقدامات فرهنگی برای جامعه هدف انجام میشود. صفری با بیان این‌که ما معتقدیم زنی که در حالت فقر و نداری به سر می‌برد زندگی‌اش سرشار از اضطراب و استرس است، ادامه می‌دهد: برای این‌که او به حالت عادی برگردد، می‌بایست نخست بحث‌های فکری، فرهنگی و مشاوره‌های فردی و گروهی با وی انجام بگیرد.
صفری با تأکید بر این‌که 14 هزار زن سرپرست خانوار در استان وجود دارد که تحت پوشش کمیته امداد قرار دارند، توضیح می‌دهد: بخش زیادی از این تعداد زنان بالای 60 سال یک نفره هستند که از آنها انتظار توانمندسازی نمی‌رود. وی تصریح می‌کند: در بحث توانمندسازی در 2 حوزه آموزش و اشتغال برای 3000 نفر جلسات پرشمار آموزشی برگزار کرده‌ایم و در حوزه اشتغال نیز متعهد شده‌ایم 1970 شغل در استان ایجاد کنیم.
بهزیستی
معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان در گفت وگو با خبرنگار همشهری با اشاره به این‌که بهزیستی بر پایه عدالت و رفاه اجتماعی و برای حفظ کیان خانواده به عنوان مهم‌ترین نهاد اجتماعی پیگیر استقلال اقتصادی، فرهنگی و بازتوانی و توانمند سازی زنان سرپرست خانوار است، می‌گوید: زنان نقش مهم و بسزایی در خانواده دارند؛ به ویژه زمانی که یک زن به عنوان سرپرست خانواده قرار بگیرد نقشش پر رنگ‌تر نیز میشود. «سلمان حسینی» می‌افزاید: از این رو برای کاستن مشکلات زنانی که به هر علتی سرپرست خانواده خود شده‌اند، خدماتی از سوی دفتر توانمندسازی خانواده و زنان بهزیستی در نظر گرفته شده است. وی از جمله این خدمات به اجرای طرح همیار زنان خود سرپرست، پرداخت وام خود اشتغالی، پرداخت وام تحصیلی برای فرزندان این خانواده‌ها و بیمه خدمات درمانی اشاره می‌کند. حسینی ادامه می‌دهد: همین که زنان سرپرست خانوار به علت فعالیت خود در جامعه حرفی برای گفتن داشته باشند یعنی ما در زمینه توانمند سازی این قشر از جامعه به اهداف اصلی خود رسیده‌ایم. وی با تأکید بر این‌که این هدف تنها با بهبود وضعیت اشتغال محقق خواهد شد، می‌افزاید: در این خصوص بسته گروه‌های همیار پیش بینی شده که مددکاران بهزیستی زنان سرپرست خانوار را شناسایی کرده و با توجه مهارت‌هایشان مثل آشپزی یا خیاطی آنها را به صورت تعاونی وارد حوزه اشتغال می‌کنند. حسینی با تأکید بر این‌که 2400 خانوار در حوزه زنان تحت پوشش دفتر توانمندسازی خانواده و زنان قرار دارند، می‌گوید: خدمات بهزیستی به این افراد از سوی 9 کلینیک شهری، 2 مؤسسه، 6 مجتمع و 22 گروه همیار ارائه میشود.
توانمندسازی و بهبود وضعیت مالی
زن سرپرست خانوار بودن با توجه به کوران آسیب‌های اجتماعی در جامعه امروز و از طرفی صدمه‌پذیری شدید این دسته از زنان در مقابل آسیب‌ها مسئله بسیار مهمی است که می‌بایست با برنامه‌ریزی عمیقی مورد ارزیابی قرار بگیرد.
در این خصوص یک جامعه شناس در گفت وگو با همشهری بر این باور است که زن سرپرست یک خانواده بودن به خودی خود یک آسیب اجتماعی نیست، اما این موضوع نشأت گرفته از آسیب‌های اجتماعی مختلف است.
دکتر «نسرین میرمعزی» می‌گوید: زنی سرپرست خانواده خود میشود که یا طلاق گرفته یا شوهری معتاد داردیا بیوه شده است البته موارد استثنا هم وجود دارد مثلا تجرد قطعی زن یا بیمار بودن شوهر که مجبور میشود هزینه‌های معیشت خود را به‌تنهایی تأمین کند.
وی با بیان این‌که زن سرپرست خانوار واقعیتی است که از گذشته تا به حال بوده و در آینده هم خواهد بود، می‌افزاید: بهترین راه کاهش آسیب‌ها برای بهتر شدن وضیعت زنان سرپرست خانوار، بهبود وضعیت درآمدی و توانمندسازی اقتصادی آنهاست.
میرمعزی با اشاره به این‌که فرهنگسازی در جامعه یک اصل اساسی محسوب میشود که نباید آن را فراموش کرد، ادامه می‌دهد: این‌که عموم جامعه چگونه با این دسته از زنان برخورد کنند موضوعی بسیار جدی است.
وی می‌افزاید: زنی که به هر شکل سرپرست خانواده خود شده باید درآمد مکفی برای او در نظر گرفته شود تا توانمندی اداره زندگی خود را داشته باشد.
این جامعه شناس با تأکید بر این‌که زن تنها با این همه مشکلات در کنار کمبود درآمد با آسیب‌های زیادی رو به رو خواهد شد، اظهار می‌کند: دم دست‌ترین برنامه‌ها برای بهبود وضعیت مالی زنان سرپرست خانوار، کمک‌های دولتی یا نهادهای خیریه به آنهاست که می‌بایست برنامه‌ای ویژه برای این دسته از زنان داشته باشد تا آنها را به سمت مشاغل مناسب با در نظر گرفتن حقوق کامل سوق دهد.
آمار استانی زنان سرپرست خانوار پنهان است
زنان سرپرست خانوار در 4 دسته مجردان قطعی یا خود سرپرست‌ها، زنان مطلقه، بیوه‌ها و بانوان بدسرپرست خلاصه می‌شوند.
در این خصوص متأسفانه تلاش‌های خبرنگار همشهری برای دریافت آمارهای مربوط از سوی مسئولین استانی بی‌پاسخ ماند.
با این حال چندی پیش رئیس ستاد توانمندسازی کشور اعلام کرده بود میانگین سنی زنان سرپرست خانوار در 10 سال گذشته از 50 سال به 40 سال رسیده است. از طرفی مسئله رو به رشد در این خصوص افزایش آمار دختران مجرد قطعی است. به طوری که آخرین گزارش سازمان آمار کشور نشان‌دهنده آن است که تعداد زنان خود‌سرپرست که تنها زندگی می‌کنند 40/8درصد کل خانوارهای دارای سرپرست زن را به خود اختصاص داده است. در این گزارش آمده است که تمایل به زندگی انفرادی و سرپرستی با جمعیت کمتر در سال‌های اخیر بین زنان افزایش یافته است.
اشتغالزایی زنان سرپرست خانوار
یکی از فعالان مدنی در گفت وگو با خبرنگار همشهری توضیح می‌دهد: یکی از بدترین کارهایی که برای اشتغالزایی زنان سرپرست خانوار یا بدسرپرست انجام شد، تفکیک آنها از دیگر شاغلان است. «نازخند صبحی» جداسازی تاکسی‌های سبز را که برای حمل و نقل مخصوص زنان پیش بینی شده به نوعی تفکیک شغل آنان از سایر مشاغل می‌داند. وی می‌افزاید: به کار گماری زنان بدسرپرست یا سرپرست خانوار از سوی برخی از انجمن‌های خیریه باعث میشود بسیاری از حقوق آنها در نظر گرفته نشود.
46
نظر شما