خاطرات پهلوانی در زنگ‌های مرشد عباس

نوایی به گوش می‌رسید كه در مقام مولای متقیان علی(ع) به شكلی حماسی می‌خواند: «آن قلعه گشایی که در قلعه خیبر/ برکند به یک حمله و بگشود علی بود». کنجکاوانه با دنبال این صوت به زورخانه‌ای رسیدم كه حیدریان نام داشت. زورخانه ای که منسوب به «پهلوان عباس حیدریان» بود و نوای مرشدی كه صدای ضربش از دور و از نزدیك خوش است. مرشد پسر پهلوان بود و اکنون مدیریت و مرشدی قدیمی‌ترین زورخانه فعال زنجان بر عهده اوست. وارد زورخانه‌اش كه می‌شوی، باید به تواضع سر خم کنی، اما مشخصا نخستین منظره‌ای که توجه هر کسی را به خود جلب می‌کند؛ تابلویی است كه شعری به دست خط خود پهلوان‌ حیدریان نوشته شده است: «برو قوی شو اگر راحت جهان طلبی / که در نظام طبیعت ضعیف پامال است» و چقدر این تقابل تواضع و قدرت جالب است! صندلی‌های قدیمی این زورخانه که برای مهمانان و تماشاگران مهیا شده، یادآور روزگاران قدیم و زندگی مردان و پهلوانان قدیمی است.
در ادامه گفت و گوی مدیر و مرشد زورخانه حیدریان را می‌خوانید:
چگونه شد که ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای را شناختید؟
پدر و پدربزرگم از پهلوانان قدیمی زنجان بودند و هر کدام هم زورخانه‌ای تأسیس کردند. این ورزش در خانواده ما موروثی بود. از این رو زمانی که 12 ساله بودم قدم به زورخانه گذاشتم. آن زمان پدرم پهلوان و مورد احترام و شناخت همه بود که مرا هم با خودش به زورخانه می‌آورد.
چگونه شد که روی به مرشدی و ضرب‌نوازی در زورخانه آوردید؟
همان سال‌ها بود که به سبب ویالونیست بودن دایی‌ام با مقدمات موسیقی آشنا شدم. اما تلفیق موسیقی و عشقی که به ورزش‌پهوانی داشتم، دلیلی شد تا از همان سال ضرب را به دست گیرم و مرشدی را آغاز كنم. آنچنان عاشق این ورزش و آیین‌های آن بودم كه از درس و مدرسه فرار می‌كردم و به زورخانه می‌آمدم و تا کنون که 42 از آن دوران می‌گذرد، تمام لحظات زندگی‌ام با ورزش زورخانه‌ای و پهلوانی گذشته است.
در مورد این زورخانه و تاریخچه زورخانه در زنجان بگویید. این زورخانه چگونه ساخته شد؟
زورخانه حیدریان در سال 1327 به وسیله پدر مرحومم «پهلوان عباس حیدریان» با هزینه‌های شخصی احداث شد. این زورخانه جزو قدیمی‌ترین زورخانه‌های شهر است. البته پدربزرگم «حاج ستار حیدریان» كه خود از پهلوانان قدیمی شهر بود در كوچه رنگرزها نخستین زورخانه شهر را راه اندازی كرد. البته الان اثری از آن زورخانه باقی نمانده است!
در خصوص ورزش زورخانه‌ای بگویید. مطمئنا صحبت‌های یک مرشد در مورد این ورزش جالب خواهد بود.
ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای با سنت و زندگی تاریخی ما ایرانیان عجین شده است، چراکه كشش به سمت پهلوان بودن و پهلوانی در ذات تمام ایرانیان وجود دارد. از دیرباز گودهای زورخانه محل تمرین دلاوران و جنگاوران نیكو سرشت ایرانی بوده و اگر دقت كنید، می‌بینید هر یك از وسائل و لوازم ورزشی زورخانه نشان از یك آلت جنگی دارد. مانند میل كه شبیه گرز و شمشیر یا سنگ گیری که مانند سپرگرفتن است. البته در آیین پهلوانی و زورخانه‌ای توجه‌ها بیشتر به خصایص مثبت اخلاقی است و معیار سنجش، ارزش‌های پهلوانی است.
از سنت‌ها و رفتارهای پهلوانی در زورخانه بگویید.
از همان ابتدا که وارد زورخانه می‌شوید، در ورودی كوچك و کوتاه است. این موضوع به این دلیل است كه هركسی وارد می‌شود، حاكم، پهلوان، بزرگزاده و یا مردم عادی باید سرش را به معنای افتادگی خم كند. البته ترتیب ورود نیز وجود دارد. برای مثال اول بزرگان و پهلوانان وارد زورخانه و گود می‌شوند و این حتی در جایگاه تماشاگران نیز وجود دارد. ابتدا در بالادست سادات، سپس پهلوانان و بزرگان و در نهایت مردم عادی می‌نشینند. در حالی كه همه برای یكدیگر احترام و ارزش قائل‌اند.
آداب شروع این ورزش چیست؟
ورزشکاران برای شروع ورزش و ورود به گود زورخانه وضو می‌گرفتند و از مرشد و بزرگان و سادات رخصت و اجازه می‌گرفتند و پس از بوسیدن زمین زورخانه وارد گود می‌شدند. با نوای مرشد و یاد مولا علی(ع) ورزش را آغاز می‌كردند. در ضمن لازم است بگویم ورزش زورخانه‌ای تنها ورزشی است كه در آن احترام به بزرگان و پیشكسوتان مثل گذشته است و آدابش مانند قدیم بدون کمی و کاستی باقی مانده است و گذر زمان تأثیری در از بین رفتن آن نداشته است.
از گذشتگان و بزرگان ورزش پهلوانی در زنجان بگویید. آنهایی که عمر خود را در ترویج روح پهلوانی گذراندند.
در دهه‌هایی که گذشت زنجان از استان‌های قدر ورزش باستانی بود و اكثر اوقات مقام‌های نخست را كسب می‌كرد. این استان در عرصه ورزش‌های باستانی پهلوانان و قهرمانان بزرگی همچون سید«كریم ابولقاسمیان»، «یدالله خالقی»، حاج «احمد نیكوسرشت» و دیگر بزرگان را تحویل جامعه پهلوانی داده است.
وضعیت و جایگاه كنونی ورزش‌های باستانی در استان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
قبلا وضعیت خیلی بهتر بود، اما اكنون استقبال عمومی مردم کمتر شده است. مهم‌ترین دلیل این موضوع هم افزایش مشغله‌های روزمره مردم است. اکنون قدیمی‌های این ورزش هم فوت كرده‌اند. با این حال جوانان باید تلاش و اراده کنند تا جای بزرگان این ورزش را پر کنند. با این همه به لحاظ فنی در شرایط مناسبی به سر می‌بریم. در همین باشگاه 5 کلاس آموزشی برگزار می‌شود که هر کلاس یک تیم دارد. مربیان این کلاس‌ها از جان و دل برای پیشرفت شاگردانشان مایه می‌گذارند.
این روزها بسیاری از ورزشکاران به لحاظ حمایت‌های مادی از مسئولان ورزشی گلایه دارند. این وضعیت در ورزش پهلوانی چگونه است؟
مسئولان بارها برای تبلیغات خود به زورخانه آمده‌اند و قول‌ها و وعده‌های مختلف داده‌اند، اما خبری از تحقق آنها نیست. سقف زورخانه بارها ریزش كرده و سالن عقبی زورخانه كه محل برگزاری كشتی پهلوانی بود، كلا به مخروبه‌ای تبدیل شده است. زنجان تنها 2 زورخانه دارد و این مکان قدیمی‌ترین زورخانه فعال این استان محسوب می‌شود. اما به طور کلی این ورزش و زورخانه در زنجان نادیده گرفته شده است.
از نظر حمایت‌های معنوی در چه شرایطی به سر می‌برید؟
اداره کل ورزش و جوانان و هیات باستانی ما را از لحاظ مالی حمایت نمی‌كنند و در مسائل معنوی هم همینطور است. به هر حال برای جذب نوجوانان به این ورزش نیاز به تبلیغات داریم. از طرفی زمان مسابقات را اصلا به ما خبر نمی‌دهد. این موضوع نشان اهمیت ندادن به ماست و برای اینكه عریضه خالی نماند از تیم كشتی آزاد برای مسابقات پهلوانی استفاده می‌كنند!
کسب افتخار در ورزش‌های پهلوانی جنبه مادی ندارد. پهلوانان می‌گویند مدال خود را از مردم دریافت کرده‌اند.
بزرگ‌ترین افتخار خود را در راه مرشدی چه می‌دانید؟
توانستم 7 سری مقام نخست مرشدی را در كشور بدست آورم، اما بزرگترین افتخار من در مدح و رسای پهلوان نخست و مولا و الگوی تمام ورزشكاران و پهلوانان حضرت علی (ع) و پس از آن همنشینی با پهلوانان روشن ضمیر و نیكو سرشت این دیار است.

46