هر چند در اين تحولات استثناهايي مانند كرهشمالي هم وجود دارند، اما دولت ايالات متحده امريكا از زمان روي كار آمدن دونالد ترامپ در زمينه سختگيري و ايجاد مانع براي ورود مسلمانان به خاك امريكا، يك سياست مشخص را پيگرفته است.
جديدترين نمونه اين سياستها اقدام ديروز دولت ايالات متحده امريكا براي ممنوعيت صدور ويزا براي شهروندان تركيه بود كه بلافاصله با واكنش دولت آنكارا و ممنوعيت صدور ويزاي تركيه براي شهروندان امريكايي مواجه شد. هر چند بهانه درگيري جديد ميان واشنگتن و آنكارا، دستگيري يك كارمند محلي كنسولگري ايالات متحده امريكا در تركيه بود، اما در مجموع روند نزولي روابط ميان تركيه و ايالات متحده امريكا از 4 سال پيش و از وقايع دسامبر 2013 شروع شده است.
روابط تركيه و امريكا از زمان اوباما هم بنا بر دلايلي كه وجود داشت، شكراب بود. دو طرف انگيزههاي مختلفي براي حمله به يكديگر داشتند، از يك سو ايالات متحده امريكا مسائل حقوقبشري را بهانه حمله به سياستهاي دولت تركيه قرار ميداد و از سوي ديگر آنكارا مسائل و بهانههاي متعددي براي حمله به سياستهاي واشنگتن داشت؛ عدم استرداد فتحالله گولن براي محاكمه، مسلح كردن گروههاي كرد سوريه در مرز تركيه، واكنش ناكافي در برابر كودتاي ژوئن 2016 و برخي درگيريهاي حقوقي و قضايي دوجانبه از جمله نارضايتيهاي دولت تركيه از ايالات متحده امريكا بود. تقريبا همه مسائل ميان دو كشور از سال 2013 به اين سو، حل نشده باقي مانده است و روند روابط به سرعت در سرازيري حركت ميكند.
ناهماهنگي سياستهاي ايالات متحده امريكا در سوريه با آنكارا، باعث شده است در شرايطي كه پيشبيني ميشد تركيه در مساله سوريه متحد امريكا باشد، اين كشور به سمت ايران و روسيه ميل كند. نهايتا روند نگاه تركيه به شرق تا حدي پيش رفت كه سه كشور موفق شدند در يك اتحاد بيسابقه روند آستانه را براي آتشبس سوريه پايهگذاري كنند. در مجموع روابط دولت رجب طيب اردوغان با دولتهاي غربي شرايط خوبي ندارد، به خصوص بعد از وقوع كودتا در تركيه و پس از آن برگزاري همهپرسي قانون اساسي روابط تركيه با كشورهاي اروپايي هم در شرايط مبهمي قرار گرفته است. اما گروهي از اين اختلافات قابل حل و قابل مذاكره هستند، آن چيزي كه در رويداد اخير بيسابقه و عجيب به نظر ميرسد، واكنش تند و غيرعادي دولت ايالات متحده امريكا به رهبري دونالد ترامپ است. واكنش دولت ترامپ براي قطع صدور ويزاي شهروندان تركيه، واكنشي بيسابقه است، آن هم در شرايطي كه تركيه رسما عضو ناتو است و متحد هميشگي امريكا محسوب ميشود.
عضويت تركيه در گروه 20، پيمان آتلانتيك شمالي و ميزباني اين كشور از پايگاههاي ناتو، تاكنون باعث ميشد اختلافات اينچنيني به نوعي تناقض طبيعي سياستها ميان دولتها به نظر برسد، اما واكنش بيسابقه ايالات متحده امريكا باعث ايجاد ابهامهاي جدي در آينده روابط دوجانبه شده است. اگر چنين اتفاقاتي ادامه پيدا بكند و اقدامات غيرمنطقي از سوي امريكا عليه تركيه انجام شود، قطعا شكاف ميان آنكارا و واشنگتن بيش از هر زمان ديگري تعميق ميشود. موضوعي كه بيش از هر چيز به نفع كشورهاي منطقه است. روسيه شايد در اين خوشحالترين كشور باشد و در عين حال منافع ايران هم تامين ميشود، چرا كه تركيه بيش از پيش به تمايل به سمت ايران هدايت خواهد شد.
در اين ميان نبايد فراموش كرد كه ماه گذشته يك دادگاه امريكا حكم بازداشت وزير اقتصاد پيشين تركيه را در پرونده رضا ضراب، بانكدار ايراني-تركيهاي صادر كرد كه ميتواند در بالا گرفتن تنشها ميان دولت اردوغان و ترامپ هم موثرباشد. هر چند ادعا ميشود كه قوه قضاييه امريكا مستقل است و تحت تاثير سياستهاي كاخ سفيد قرار نميگيرد، ولي هيچ بعيد نيست كه رد و بدل كردن اتهامات و دستگيريهاي اخير شهروندان مرتبط با امريكا در تركيه با احكام احتمالا سياسي قوه قضاييه امريكا بيارتباط نباشد.
فراموش نكنيم كه پرونده مربوط به حمايت فتحالله گولن از براندازي دولت در تركيه، به 4 سال پيش و زماني برميگردد كه اعتراضات در تركيه در مورد همين وزير اقتصاد و برخي ديگر از مقامات دولت اردوغان آغاز شدهبود و تركيه از همان زمان اتهامهايش را عليه فتحالله گولن و حمايت دولت امريكا از مخالفان سياسي دولت اردوغان مطرح كردهبود. نكته عجيب در تحولات اخير، همزماني آن با اختلافات واشنگتن با روسيه و افزايش تنشهاي ديپلماتيك با مسكو است.
در شرايطي كه واشنگتن، در پروندههاي متعددي در سراسر دنيا درگير است از جمله مساله كرهشمالي، سرنوشت توافق هستهاي با ايران، تنش ديپلماتيك با روسيه و دعواهاي تجاري با چين، رفتار دولت امريكا در رويارويي با دولت تركيه كه كشوري در جبهه «خودي» محسوب ميشود، اقدامي غيرمعقول به نظر ميرسد. قطعا بيش از هر چيز آثار و تبعات منفي اين رفتار متوجه امريكا ميشود. چنين رفتاري از سوي دولت امريكا يك نوع سردرگمي و هرج و مرج در سياست خارجي اين كشور را نشان ميدهد كه بدون هيچگونه دورانديشي در حال ايجاد جبهههاي سخت و جديد در سياست خارجي است. اين اقدامات بيش از پيش دولت امريكا را در شرايط سخت انزوا قرار ميدهد كه ميتواند در دراز مدت آثار بسيار منفي و حتي غيرقابل جبران سياسي و اقتصادي براي اين كشور در پي داشته باشد.
منبع: روزنامه اعتماد
نظر شما