مینا علی اسلام
«ما از اظهارات اوباما استقبال می‌کنیم؛ اما دولتی که تا دیروز می‌گفت من می‌خواهم تو را بکشم و امروز می‌گوید نمی‌خواهم این کار را انجام بدهم، آیا این کافی است؟ »
این جملات را محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری ایران روز یکشنبه، ششم اردیبهشت ماه، در گفت‌وگو با خبرنگار شبکه تلویزیونی ای‌بی‌سی آمریکا بیان کرد. وی در سخنانش علائم ارسالی از سوی ایالات متحده را برای بهبود روابط تهران و واشنگتن ناکافی دانسته است.
باراک اوباما از زمان در دست گرفتن قدرت در آمریکا، بارها از تمایل این کشور برای گفت‌وگو با ایران و در پیش گرفتن دیپلماسی مستقیم در قبال برنامه هسته‌ای تهران سخن گفته است.
با این حال تهران عکس‌العمل‌های متفاوتی در برابر چراغ سبز واشنگتن برای گفت‌وگوی مستقیم از خود نشان داده است. برخى تحلیلگران بر این باورند که تهران هنوز به رویکرد تازه واشنگتن درباره ایران اعتماد چندانی ندارد و تصمیم نگرفته چگونه به این رویکرد واکنش نشان دهد.
در سایه تمایل واشنگتن به اعمال راهکارهای دیپلماتیک در برابر تهران، امروز تأکید بر مؤثر بودن بازی ایران در صحنه منطقه و به ویژه افغانستان و عراق در اولویت جدی دولت آمریکا قرار گرفته است، همان فاکتوری که در ایران با دیده تردید به آن نگریسته می‌شود. بر‌اساس همین تردیدها و واکنش‌های بعضاً ضدونقیض، بسیاری چشم‌انداز موفقی را در انتظار روابط احتمالی ایران و آمریکا نمی‌بینند و در واقع تیرهای ارسالی کاخ سفید برای مشارکت دادن ایران در معاملات درون منطقه‌ای را به سنگ خورده ارزیابی می‌کنند.
هرچند هنوز برای این‌گونه نتیجه‌گیری‌ها زود است، اما سخنان احمدی‌نژاد در خصوص ناکافی بودن علائم ارسالی آمریکا برای گفت‌وگو، زمان رسیدن به چنین نتیجه‌گیری‌هایی را بسیار نزدیک می‌کند.
آنچه باید در میانه کشمکش‌های سیاسی تهران و واشنگتن بر سر تعامل دیپلماتیک دو کشور به آن توجه کرد دولت تندرویی است که در اسرائیل چشم انتظار ناامیدی ایالات متحده آمریکا از تعامل و گفت‌وگو با ایران است، کشوری که از ابتدای دراز شدن دست دوستی واشنگتن به سوی تهران، ناخرسندی‌اش مشهود بود و دریافت چراغ سبز آمریکا برای برخورد با ایران را در دوران دموکرات‌ها سخت ارزیابی می‌کرد. اما اوباما تأکید بر گفت‌وگوی مستقیم با تهران را با آمدن دولت نتانیاهو همچنان ادامه داد و از قوت این تأکید نکاست. رئیس‌جمهور آمریکا بیش از هر زمان دیگری و حتی بیش از متحدان غربی خود نگران تبعات وقوع بحرانی ناگهانی و دامنه‌دار در خاورمیانه است و به همین دلیل برای برچیدن زمینه‌های بحران در منطقه تلاش می‌کند.
با این وجود در ایران جریان تحولات در مسیری دیگر است. علائم مختلفی در یک ماه اخیر دیده می‌شود که با استناد به آنها می‌توان بر بی‌میلی تهران برای گفت‌وگویی مستقیم با آمریکا و استقبال از رویکرد جدید این کشور در عرصه جهانی صحه گذاشت. ممکن است برخی، اقدامات ایران را دلیلی بر بی‌میلی برای گفت‌وگو تعبیر نکنند اما لااقل می‌توان فقدان عزمی راسخ را در میان مسئولان ایرانی در این رابطه شاهد بود.
تلاش تهران برای کم رنگ جلوه دادن مذاکره و برخورد نمایندگان ایران و آمریکا در اجلاس مربوط به اوضاع افغانستان، پرونده قضایی رکسانا صابری (روزنامه نگار ایرانی - آمریکایی)، سخنان محمود احمدی‌نژاد در نشست ژنو علیه اسرائیل که در جریان آن این کشور را «جعلی و نژادپرست» توصیف کرد، از علائمی است که تأثیر مثبتی بر تلاش‌های دیپلماتیک برای گفت‌وگوی مستقیم تهران و واشنگتن ندارد. به ویژه ترور وحشیانه زائران ایرانی در عراق در سایه حضور نیروهای آمریکایی نگرانی تهران را تشدید کرده است.
هفته گذشته، هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا، اعلام کرد که اگر ایران به ابتکارهای تازه دولت این کشور پاسخ ندهد با «تحریم‌های شدیدتری» روبه‌رو خواهد شد، حال باید در انتظار ابتکارهای تازه ایران بود.
نظر شما