مجازات در کمین دانشجویان معتاد

سابقه مصرف مواد مخدر در دانشگاه‌ها به دوره تأسیس دارالفنون توسط وزیر مقتدر دربار ناصرالدین شاه یعنی امیرکبیر بازمی‌گردد. نشریه ماهانه دارالفنون که توسط مدرسان و دانشجویان نخستین مرکز آموزش دانشگاهی ایران منتشر می‌شد، در آخرین صفحه خود ستونی ثابت در توصیف تریاک داشت. از نظر گردانندگان این نشریه تریاک به عنوان دارویی مؤثر در کاهش دردها، برای اغلب بیماری‌ها توصیه می‌شد. البته این نگرش غیرعلمی بعدها با پیشرفت‌های علمی در کشورمان کنار گذاشته شد و دانشگاه‌ها نقش کلیدی در تبیین مضرات مواد مخدر برعهده گرفتند. با این حال بخش اندکی از دانشگاهیان به رغم اطلاع از زیان مصرف مواد مخدر، همچنان مصرف‌کننده آن هستند.

برخورد انضباطی با اعتیاد
شیوه‌نامه جدید انضباطی دانشجویان به همراه مجازات‌های شدید برای دانشجویان معتاد تدوین و ابلاغ شد. هرچند هنوز متن کامل این شیوه‌نامه منتشر نشده است ولی دبیر شورای انضباطی وزارت بهداشت در گفت و گو با مهر، بخش‌هایی از آن را بیان کرده است که حکایت از شدت یافتن مجازات اعتیاد برای دانشجویان دارد. در این شیوه‌نامه مجازات‌هایی همچون یک تا چهار ترم تعلیق از تحصیل، محرومیت از تسهیلات رفاهی دانشگاه و تبدیل دوره تحصیلی از روزانه به شبانه و در مواردی نیز اخراج در نظر گرفته شده است. هرچند سیدمهدی طیبی‌تفرشی دبیر شورای انضباطی وزارت بهداشت تأکید دارد مصرف مواد اعتیادآور باتوجه به آمارهای موجود در قشر دانشجو عمومیت ندارد و همه‌گیر نیست، با این حال به نظر می‌رسد تشدید مجازات‌ها، از گسترش مواد مخدر و مشروبات الکلی در میان دانشجویان حکایت می‌کند. او تأکید دارد که گزارش‌ها در مورد مصرف مواد مخدر اعتیادآور از سوی دانشجویان پسر است و گزارش‌ها در مورد دانشجویان دختر در این حوزه، تنها به تعداد کمتر از 10 نفر است. البته برخی منابع خبری آماری متفاوت از این مقام وزارت بهداشت را نقل می‌کنند و پدیده اعتیاد در میان دختران دانشجو را نیز جدی می‌دانند. به عنوان نمونه می‌توان به مصاحبه مرضیه وحیددستجردی با برنا اشاره کرد که نسبت به گسترش داروی تخدیرآور رتالین در میان دانشجویان دختر و پسر هشدار داده بود.

تغییر رویکردها
دبیر شورای انضباطی وزارت بهداشت با اتکا به شیوه‌نامه جدید، مجازات‌های سنگین را به عنوان مهم‌ترین سیاست بازدارنده در مقابل گسترش مواد مخدر و نوشیدنی‌‌های الکلی در دانشگاه‌ها مورد تأکید قرار می‌دهد؛ در حالی که بسیاری از مسئولان وزارتخانه‌های متولی آموزش عالی، نگاهی متفاوت به این قضیه دارند. به عنوان مثال چندی پیش علیرضا ‌نژادصاحبی مدیرکل کوی دانشگاه تهران گفته بود: اولویت در برخورد با دانشجویان معتاد، مشاوره است اما اگر مشاوره مانع ادامه اعتیاد دانشجو نشد و نقش‌دار بودن او در اعتیاد سایر دانشجویان محرز شد، از راهکارهای دیگری مانند کمیته انضباطی استفاده می‌شود.

علی صحراییان رئیس اداره مشاوره دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز معتقد است: زندگی جمعی و خوابگاهی از جمله عوامل مهم در اعتیاد دانشجویان است. باتوجه به این شیوه زیست دانشجویان، توانمند کردن آنها از طریق اطلاع‌رسانی از خطرات مواد مخدر، نقش بسزایی در کاهش مشکلات ناشی از آن دارد.

افزایش یا کاهش اعتیاد
هرچند مقایسه آمارهای متفاوت و گاه متعارضی که از سهم دانشجویان معتاد در کل خانواده دانشجویی ارائه می‌شود، نمی‌تواند آمار معتبری از تحولات اعتیاد در دانشگاه‌ها به دست دهد ولی در میان اظهارات مسئولان، کمابیش می‌توان نشانه‌هایی از افزایش نگران‌کننده آمار دانشجویان معتاد به دست آورد. اسدالله عباسی نایب رئیس کمیسیون آموزش مجلس در این خصوص به خبر می‌گوید: افزایش مقررات بازدارنده درخصوص اعتیاد در دانشگاه‌ها، اقدام لازمی است چون دامنه مصرف موادمخدر در میان دانشجویان در صورت عدم تصویب چنین مقرراتی، روبه افزایش بود. البته این مقررات را سختگیری نمی‌دانیم چون دانشجویان خودشان از مؤثرترین عناصر جامعه در زمینه کاهش اعتیاد هستند. آنها برای حفظ فضای علمی و فرهنگی حاکم بر دانشگاه‌ها خواهان کنترل افرادی هستند که با مصرف سیگار، مواد مخدر یا مشروبات الکلی، چهره دانشگاه را خدشه‌دار می‌کنند. این نماینده مجلس می‌افزاید: اعتیاد در دانشگاه به مراتب بدتر از اعتیاد در سایر بخش‌های جامعه است چون دانشگاهیان الگوی رفتاری بقیه جامعه هستند. لازم است چارچوب و مقررات لازم تدوین شود تا حقوق دانشگاهیان رعایت شود و گروهی کوچک، نتوانند با اعتبار دانشگاه بازی کنند.

او ادامه می‌دهد: دانشجویان به دلیل آگاهی‌های فردی، به خوبی از عوارض موادمخدر آگاه هستند و نیازی به فعالیت‌های گسترده فرهنگی  در این زمینه وجود ندارد. به همین دلیل درصد اعتیاد در دانشگاه‌ها به مراتب کمتر از میانگین جامعه است ولی در عین حال  باید مقررات بازدارنده وجود داشته باشد تا رفتارهای ناهنجار و غیرفرهنگی چند دانشجو، اثر منفی روی جامعه نگذارد. افزایش مواد مخدر در دانشگاه‌ها نگران‌کننده است. براساس آسیب‌شناسی صورت گرفته اگر این مقررات وضع نمی‌شد، احتمال گسترده شدن استعمال مواد مخدر  در دانشگاه‌ها وجود داشت.

دکتر محسن اسلامی نماینده وزارت علوم در کمیته فرهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز وضع اعتیاد در دانشگاه‌ها را چندان نگران‌کننده نمی‌داند. او معتقد است اگر دانشجویی به مواد مخدر آلوده بود و در خوابگاه به هم‌اتاقی‌ها مواد تعارف کرد، ممکن است دانشجو جامعه‌پذیری کند و در برابر تعارف برای مصرف مواد امتناع نکند و به عنوان تست، یک بار مصرف کند؛ این را نباید اعتیاد در نظر بگیریم. برآورد ما از مجموعه دانشگاه‌های تحت پوشش وزارت علوم این است که مصرف موادمخدر بالا نیست.

مجازات سنگین برای دانشجویان سیگاری
اسدالله  عباسی نایب رئیس کمیسیون  آموزش مجلس  در بخشی از گفت‌وگوی خود با خبر تأکید می‌کند: از چند سال پیش که کشیدن  سیگار در اداره‌های دولتی و مراکز اجتماع مردم مانند اتوبوس، قطار، مسجد و مدرسه ممنوع شد، انتظار می‌رفت که سیگار کشیدن در دانشگاه‌ها هم ممنوع شود که خوشبختانه دو هفته پیش این اتفاق افتاد. اکنون دانشجویان می‌توانند با استناد به مقررات وضع شده به کسانی که در  محیط دانشگاه سیگار می‌کشند اعتراض و یادآوری کنند.

براساس شیوه‌نامه اجرایی انضباطی دانشجویان که مدت زمان کوتاهی از ابلاغ آن می‌گذرد، استعمال دخانیات در دانشگاه و اماکن وابسته به آن تخلف محسوب می‌شود و مجازات‌هایی همچون تذکر شفاهی، درج در پرونده و در نهایت دو ترم تعلیق از تحصیل را به همراه خواهد داشت.

هرچند ابهام‌های حقوقی درخصوص این شیوه‌نامه وجود دارد و برخی معتقدند که این مجازات‌ها مداخله آشکار وزارت علوم در اختیارات قوه قضائیه است، با این حال می‌تواند تأثیر خوبی بر افزایش شاخص سلامت در میان دانشجویان بر جای ‌‌گذارد. همچنان که تصویب آئین‌نامه ممنوعیت استعمال و عرضه سیگار و دیگر مواد دخانی در اماکن عمومی در سال 76 توسط هیأت دولت، بیماری‌های ناشی از سیگار را به شدت کاهش داد.

مجازات‌های جدید برای مصرف یا تجارت موادمخدر، مشروبات الکلی و سیگار در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی