تلاش مستمر برای عبور از گلوگاه های تولید

به گزارش خبرآنلاین و به نقل از روابط عمومی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، آنچه مي‌خوانيد خلاصه اي از گفت و گوي ما با "مهندس بيژن عالي پور مديرعامل بزرگترين توليدكننده نفت خام ايران است:

در ابتدا، وضعيت كلي شركت را از حيث اجرا و تكميل طرح‌هاي مرتبط با توليد چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟

چهار دهه پس از پيروزي انقلاب اسلامي ، شرکت ملی مناطق نفت­خیز جنوب همچنان به عنوان قطب اصلي توليد نفت ايران، در زمينه تداوم توليد و پايداري تأمين انرژي و ارز كشور مسئوليت سنگيني به عهده دارد؛  اين شركت به تناسب اين مسئوليت، صدها پروژه صنعتی در زمینه نگهداشت و افزایش تولید نفت و گاز و به همین نسبت پروژه­های پشتیبانی از تولید را به صورت همزمان پيش مي‌برد؛ و از اين حيث یکی از سازمان­های پروژه محور در کشور محسوب می‌شود.

پيشبرد اين طرح‌ها با استفاده از يك ساختار مهندسی دقیق و کارشناسي و متناسب با چشم- اندازهاي ترسيم شده از سوي شركت ملي نفت ايران، بايد در يك بازه زماني مشخص انجام و به اتمام برسد اما از آنجا كه صنعت نفت مثل هر وزارتخانه ديگري براي مصارف جاري و توسعه‌اي خود نيازمند اختصاص بودجه است و بودجه نيز محدود به سقف 14.5 درصد درآمدهاي حاصل از فروش نفت است، در فراز و نشيب بازار و قيمت نفت، گردش مالي و نقدينگي وزارت نفت و شركت‌هاي تابع نيز دچار نوسان مي‌شود بر اين اساس مشكلات ناشي از كمبود نقدينگي از يك سو و چالش تأمين كالاهاي اساسي از سوي ديگر مهمترين مشكل فراروي تكميل بهنگام پروژه هاست.

براي برون رفت از اين مشكلات چه راهكارهاي در پيش گرفته ايد؟

مشكلات نقدينگي با تدبير وزير محترم نفت و مديرعامل محترم شركت ملي نفت ايران تا حدي برطرف شده و بتدريج بخش از بدهي‌هاي شركت به پيمانكاران و سازندگان پرداخت شده و اميدواريم در سال آينده وضعيت نقدينگي بهبود بيشتري پيدا كند.

از حيث تأمين كالاي عمده، اتكاي ما از زمان شدت گرفتن تحريم‌ها روي سازندگان داخلي بوده است اما به هر روي بخشي از تجهيزات مورد نياز صنعت بويژه در بخش كالاهاي تك همچنان از خارج وارد مي شود.

در دو سه سال اخير گشايشي نسبي در اين زمينه به وجود آمده و به تناسب آن پروژه ها نيز در مسير تكميل و راه اندازي قرار گرفته‌اند.

مناطق نفت­خیز جنوب از سه سال پیش به این سو رکوردهای تازه­ای در زمینه بازگشت به سقف تولید قبل از تحریم­ها، تکمیل و راه­اندازی پروژه­های معوق و یا اخیراً در زمینه فراهم نمودن مقدمات مهار چاه حد نصاب­های تازه­ای خلق نموده است؛ مجموعه این اقدامات را با توجه به مشکلات نقدینگی و باقی ماندن آثار تحریم­ها چگونه اتفاق می­افتند؟

پس از برداشتن تحريم، شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب 3 راهبرد كوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت را در دستور كار خود قرار داده که به ترتيب شامل افزايش سريع توليد نفت خام و گاز   و رسيدن به سقف پيش از تحريم‌ها، تضمين پايداري توليد از طريق تكميل طرح‌هاي معوق و ناتمام با اولويت پروژه‌هاي كليدي سطح الارضي بويژه تأسيسات مرتبط با فرآورش نفت نمكي و تسهيل در انتقال ايمن نفت و گاز با لحاظ الزامات   زيست محيطي و توسعه 4 ميدان و 9 مخزن بوده است.

نتيجه اين اقدامات در کوتاه مدت تحقق توليد در مرز 3 ميليون بشکه در سال 94 و رسيدن به سطح پيش از تحريم‌ها بود و در ميان مدت تثبيت اين سقف توليد را به همراه داشت. در بلند مدت نيز طرح توسعه ميادين در دست اجراست.

در ارتباط با پروژه هاي آماده افتتاح در دهه فجر امسال توضيحاتي ارائه فرماييد؛ چند پروژه و در كجا به بهره برداري مي رسد؟ تاثير آنها بر توليد را چگونه ارزيابي مي كنيد؟

بر اساس برنامه زمانبندی شده، 10 پروژه بزرگ صنعتی آماده افتتاح در دهه فجر است. این پروژه­ها که در ارتباط با احداث و توسعه واحدهای فرآورشی هستند و توسط مدیریت مهندسی و ساختمان این شرکت اجرا شده­اند و راه­اندازی آن­ها نقش مهمی در نگهداشت و افزایش تولید نفت و گاز دارد.

اين پروژه ها ، احداث واحدهاي جديد نمكزدايي "اهواز متمرکز"، "بی­بی حکیمه "1، "گچساران 3"، "رگ سفيد 1"، "اهواز 2 بنگستان" ، "هفتكل و نفت سفيد"، و توسعه و تجهیز واحدهای نمکزدایی اهواز 2، 3، 4،  و "مارون 1" ، احداث سیستم جديد فرآورشي میدان نفتی هفتکل و نوسازی توربوپمپ شماره 7 بوستر اهواز را شامل مي شوند.

از اين ميان واحد نمکزدایی اهواز متمرکز بزرگ­ترین مجتمع و تأسیسات نمکزدایی کشور است که با ظرفیت فرآورش روزانه بیش از 220 هزار بشکه نفت نمکی در محدوده شركت بهره برداري نفت و گاز كارون احداث شده است.

با راه­اندازی فاز اول این واحد به ميزان 110 هزار بشكه در روز ، بخش مهمي از ظرفیت لازم برای استمرار تولید نفت با کیفیت از میدان اهواز آسماری فراهم می شود.

کارخانه نمکزدایی بی­بی حکیمه 1 نيز با هدف فراهم آوردن امکانات و تسهیلات مورد نیاز فرآورش نفت نمکی میادین اقماری بی­بی حکیمه شامل سولابدر، چلینگر، گرنکان کیلورکریم و چهار بیشه، نرگسی و نیز مازاد نفت نمکی بی­بی حکیمه در حوزه عمليات شركت بهره برداري نفت و گاز گچساران احداث شده است.

از آنجا كه براي توليد نفت نمکی این میادین، ظرفیت بیشتری نسبت به ظرفیت موجود جهت فرآورش نفت نمکی چاه­ها مورد نیاز می­باشد. لذا به منظور نگهداری سقف تولید، یک واحد نمکزدایی به ظرفیت 55 هزار بشکه در روز در جوار واحد بهره­برداری بی­بی حکیمه1 احداث شد.

در هفتكل، قدمت و فرسودگي تأسیسات بهره­برداری واقع بر میدان هفتکل که پس از مسجدسلیمان به عنوان دومین ميدان كشف شده خاورمیانه محسوب می­شود، سبب شد تا سيستم جديد فرآورشي با ظرفيت روزانه 45 هزار بشكه احداث و يك واحد جمع آوري و تقویت فشار گاز نيز در جوار آن ايجاد شود.

 جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه به عنوان سرمایه­های ملی و همچنین کاهش آلایندگی و رعایت جنبه‌های محیط زیستی، تزریق گازهاي همراه جداسازی شده به میدان نفتی هفتکل به منظور صیانت از میدان و نگهداشت ظرفیت تولید، ارتقاي کیفیت نفت تولیدی در حد استانداردهای جهانی و پیاده­سازی تکنولوژی­های جدید صنایع نفتی به ویژه اجرای سیستم­های کنترل و پایش تولید از ویژگی­های این طرح است.

همچنين یک واحد نمکزدایی با ظرفیت 45 هزار بشکه در روز در جوار واحد بهره­برداری نوتأسيس هفتکل به منظور فرآورش نفت نمکی میادین نفتی هفتکل و نفت سفید و تثبیت دبی تولیدی آن­ها احداث شده كه هم‌اكنون آماده بهره برداري است.

از دیگر پروژه­های مهم آماده افتتاح، توسعه و تجهیز واحدهای نمکزدایی اهواز 2 و 3 و 4، احداث نمکزدایی مارون 1، احداث واحد نمکزدایی رگ سفید 1و احداث واحد نمکزدایی اهواز 2 بنگستان است که به منظور بهبود کیفیت فرآورش نفت نمکی و جلوگیری از کاهش تولید نفت میدان­های اهواز، مارون و رگ سفید اجرا شده­اند.

واحد نمکزدایی شماره 3 گچساران با ظرفیت 110 هزار بشکه در روز برای فرآورش نفت نمکی واحد بهره‌برداری شماره 3 و نیز بخشی از نفت نمکی واحد بهره­برداری شماره 4 گچساران طراحی و احداث گردیده است.

رديف هفتم توریوپمپ هاي بوستر اهواز در حوزه عملیاتی شرکت بهره­­برداری نفت و گاز کارون قرار دارد که با هدف افزایش قابلیت پمپاژ و استمرار انتقال روزانه نفت خام صادراتی نوسازی، بازسازي، تعمير اساسي و براي نخستين بار پس از 4 دهه به علت نياز عملياتي راه اندازي شده است.

گفته مي شود پروژه هاي نمکزدايي يكي از گلوگاه هاي اصلي توليد در جنوب است؛ آيا رفع كامل نيازهاي مرتبط با فرآورش نفت نمكي، در ميان مدت امكان پذير است؟

با توجه به این که میدان‌های نفتی ما در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و تولید نفت نمکی رو به فزونی است، متناسب با برنامه توسعه کشور برای ظرفیت سازی تولید نفت خام، یکی از محوری ترین هدف گذاری‌های مناطق نفت‌خیز جنوب احداث و توسعه واحدهای نمکزدایی است.

به این منظور طرح جامع توسعه واحدهاي نمكزدايي در مناطق نفتخيز جنوب اجرايي شده است؛ ظرفیت سازی فرآورش نفت نمکی، بالا بردن کیفیت نفت تولیدی، صیانت از ذخایر نفتی با جلوگیری از حفر چاه های جدید، جلوگیری از کاهش خوراک پالایشگاه ها و رفع مشکلات زیست محیطی با تزریق پساب واحدهای نمکزدایی به چاه های دفعی از اهداف و منافع حاصل از اجرای پروژه های نمکزدایی است؛ با اجرای این پروژه‌ها به میزان ظرفیت تولید، ظرفیت نمکزدایی خواهیم داشت و یکی از محدودیت‌های کلیدی افزایش تولید به شكل اساسي مرتفع خواهد شد.

پروژه احداث تأسیسات هفتکل اخیراً به سرانجام رسیده است، آيا مي توان ادعا كرد كه با راه- اندازي اين واحد عملاً تمام تاسيسات قديمي واقع در حوزه مسجدسليمان نوسازي شده اند؟

بله همينگونه است. پروژه احداث تأسیسات فرآورشی میدان نفتی هفتکل يكي از آخرين تأسيساتي است كه در حوزه عمليات و محدوده توليد مسجدسليمان و با هدف جایگزینی تأسیسات موجود با قدمت حدود 90 سال و بکارگیری تکنولوژی روز اجرا  شده و شامل يك واحد بهره‌برداری با ظرفیت 45 هزار بشکه و ایستگاه جدید تقویت فشار گاز با ظرفیت 12 میلیون فوت مکعب می باشد .

میدان نفتی هفتکل در سال 1307 به عنوان دومین میدان نفتی خاورمیانه بعد از میدان مسجدسلیمان کشف گردید و باعث پیدایش تجمعات شهری در آن منطقه شد ولی اکتشاف میادیني با ظرفیت‌های بالاتر در كنار اهداف سودجويانه و چپاولگرانه شركت نفت انگليس و ايران و پس از آن كنسرسيوم، موجب شد تا ميدان‌هاي واقع در منطقه توليدي قديم به سرعت تخليه شده و به عنوان منطقه مرده نفتی اعلام شوند.

هفتكل در اين ميان  رو به تعطیلی نهاده و عملاً مناطق شرکتی آن نیز متروکه و عمدتاً تحویل ارتش شد.

اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برنامه هاي ازدیاد برداشت و بهره برداری صیانتی از مخازن نفت و گاز و با هدف کاهش آسیب های اقتصادی و اجتماعی ناشی از تعطیلی تاسیسات نفتی، در دستور کار مناطق نفت خیز جنوب قرار گرفت و هم اکنون میادین هفتکل و نفت سفید به عنوان یکی از مناطق تحت مدیریت شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجدسلیمان در مجموع 45 هزار بشکه در روز تولید نفت و افزون بر 12 میلیون فوت مکعب تولید گاز دارند .

با هدف جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه که علاوه بر جلوگیری از اتلاف سرمایه ملی از جنبه محیط زیستی در سطح ملی نیز حائز اهمیت می باشد، با انجام مقدمات راه اندازی سیستم تقویت فشار گاز که برای اولین بار در قالب این پروژه احداث گردیده، با فشار افزایی گازهای همراه جدا سازی شده تا فشار 100 بار و تزریق آن به میدان هفتکل، از گاز سوزی 12 ميليون فوت مكعب در روز گاز جلوگیری خواهد شد .

مهم­ترین رویداد مناطق نفت­خیز جنوب در سه ماهه پایانی سال مهار فوران چاه 147 رگ سفید بوده است، در مجموع این تجربه را چگونه ارزیابی می­کنید؟

عملیات مهار چاه ۱۴۷ رگ سفید که در مدت ۵۸ روز با همت کارشناسان شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و شرکت ملی حفاری ایران محقق شد رکوردهای بی سابقه‌ای در تاریخ صنعت نفت به جا گذاشت.

با اطلاع از وقـوع این حادثه در هفتم آبـان ماه 96 ، ستاد مهـار فوران به دستور وزیر محترم نفـت تشکیل و دو برنامه مهار از عمق و کنترل از سطح در دستور کار قرار گرفت. 

با وجود اینکه فشار بالای ۲۴۰۰psi دهانه چاه مهمترین مانع مهار از سطح بود اما تلاش برای اجرای این عملیات صورت پذیرفت و با آماده شدن دو لوکیشن و استقرار دکل‌های ۹۳ و ۹۴ فتح در موقعیت‌های مورد نظر در مدت دو هفته،  عملیات حفاری چاه انحرافی در موقعیت 147C از یکم آذر ماه آغاز شد. با گذشت ۳۴ روز از آغاز حفاری انحرافی شامگاه پنجم دی ماه آتش مهیب چاه سرکش ۱۴۷ رگ سفید مقهور اراده حفارگران شد كه در نوع خود ركوردي جديد در اين زمينه محسوب مي شود.

 سرعت انجام اقدامات مرتبط با تحقق هر دو سناریو بی‌سابقه بود به گونه‌اي که تنها در دو هفته، دو لوکیشن استقرار دکل‌های ۹۳ و ۹۴، دو استخر آب ۱۳۰ و ۷۰ هزار بشکه ای برای عملیات کولینگ یا خنک سازی عملیات، ۲۵۰ کیلومتر خط لوله انتقال آب از رودخانه های اطراف تا استخرها، نزدیک به ۱۰ جاده دسترسی به دهانه چاه ۱۴۷ احداث شد که در شرایط عادی بیش از ۶ ماه زمان صرف می شد تا این مهم تحقق یابد.

پس از استقرار دو دکل شركت ملي حفاری ايران، تنها در ۳4 روز به عمق بیش از ۲۳42 متری رسیديم که قطعاً پيش از آن حداقل در ميادين مشابه سابقه نداشته است؛ اگر به كتاب فوران چاه ( بلوبوك مناطق نفتخيز) مراجعه فرماييد، مشاهده  مي كنيد كه چاه 33 اين ميدان در سال 1354 به همين نحو دچار فوران و آتش سوزي شده  و در آن زمان شركت امريكايي، عمليات مهار از عمق و حفاري چاه امدادي را طي 85 روز انجام داده است.

روند اجرای تفاهمنامه­های مرتبط با توسعه 4 میدان به سمت قرارداد شدن را توضیح داده و بفرمایید آیا تا پایان سال امکان تبدیل حداقل یکی از تفاهمنامه­ها به قرارداد وجود دارد؟

فعالیت‌های مناطق نفت خیز جنوب در خصوص توسعه ميادين به ۲ بخش «میدان محور» و«عملیات محور» تفکیک می‌شود . 

فعالیت‌های "میدان محور" مربوط به توسعه چهار میدان کرنج، پارسی، رگ سفید و شادگان بر اساس مدل جدید قراردادهای مناطق نفت خیز است و از این میان تکلیف ۲ میدان کرنج و شادگان تا پايان سال مشخص می شود .

محيط زيست و توسعه پايدار بي ترديد چالش اصلي صنايع در كل جهان بويژه كشور عزيز ماست؛ براي همسازي اين دو موضوع ناهمساز چه تدبيري انديشيده ايد؟

استراتژي ما  در اين زمينه، همانگونه كه بسياري از فعالان اين حوزه تأكيد مي‌كنند "حفظ توليد و محيط زيست"به صورت توأمان است؛ براين اساس هر پروژه‌اي كه اجرا مي‌شود، در مرحله مطالعات تفصيلي براي جلوگيري از ايجاد آلايندگي، بازيافت يا دفع اصولي پساب، فضاي سبز پيرامون و روي هم رفته عوارض زيست محيطي آن از هر حيث پيش بيني لازم صورت گرفته و ارزيابي مي شود.

يكي از مهمترين چالش‌هاي توليد نفت در كشور ما چالش سوزاندن گاز همراه بوده است كه ما براي آن چاره جويي‌هاي متعدد داشته‌ايم؛ قبل از هر چيز بايد به اين نكته توجه داشت كه جمع‌آوري، فشار افزايي و تزريق گاز به مخازن مهمترين اولويت و نياز عملياتي خود ماست كه طي 40 سال گذشته به صورت مستمر پيگيري شده و عملا نگهداشت بخش قابل توجهي از توليد نفت در مخازن كربناته، منوط به تزريق منظم گاز است.

گام دومي كه در دو دهه گذشته برداشته شده، جمع آوري، شيرين سازي و استفاده از گازهاي ترش و يا اصطلاحاً گازهاي بنگستاني است كه به علت وجود هيدروژن سولفوره بالا و خورندگي شديد تا پيش از آن به مشعل ارسال مي‌شد. طرح آماك مثال بارز اجراي اين طرح است كه تقريبا افزون بر 80 درصد گازهاي ترش اهواز، مارون، كوپال، منصوري و آب تيمور را گردآوري و شيرين سازي مي كند.

محصول خروجي واحد شيرين سازي اين طرح نيز به عنوان مواد اوليه صنايع پتروشيمي به ماهشهر ارسال مي شود.

طرح جامع موسوم به (NO FLEARING ) شامل مجموعه اي از پروژه هاست كه اجراي تدريجي آنها منجر به كاهش گازسوزي به ميزان 98 درصد خواهد شد.

سوزاندن آن 2 درصد باقيمانده كه عملاً تاثيري بر محيط زيست ندارد، در حقيقت به عنوان سيستم پايلوت و ايمني مشعل‌ها است كه امكان اشتعال گاز در موارد اضطراري را فراهم مي سازد.

طرح برونسپاري و فروش گاز مشعل‌ها به بخش خصوصي براي نخستين بار در مناطق نفتخيز جنوب اجرا شد، اين طرح نيز در چارچوب (NO FLEARING ) است؟

طرح فروش گاز مشعل‌ها به بخش خصوصي، يك تجربه جديد و موفق در زمينه جلوگيري از سوزاندن گازهاي همراه است كه عملاً به صورت موقت اجرا مي شود.

بدين معني كه يك شركت خصوصي تاسيسات مورد نياز براي جمع آوري و فراورش گاز تعدادي مشخص از فلرها را در جوار تاسيسات ايجاد نموده و پس از فرآورش همان ميزان گاز را به خود مناطق نفتخيز يا شركت گاز مي‌فروشد و يا از آن در توليد برق استفاده مي كند و برق توليدي را به صورت تضميني به مناطق نفتخيز جنوب مي فروشد. موقتي بودن اين طرح بدين معني است كه پس از راه اندازي تاسيسات فرآورش گاز در يك دهه آينده عملاً مدت پيمان اين شركت ها نيز به اتمام رسيده و اين گاز به شكلي ديگر فرآوري و استفاده مي شود.

سخن پاياني ؟

مردم مهمترين سرمايه اجتماعي صنعت نفت‌اند؛ براي ما اهميت دارد كه آنان مجموعه نفت را نان آور و خدمتگزار ملت بدانند، و اطمينان داشته باشند كه تلاش شبانه روزي ما براي استمرار توليد، با هدف جلوگيري از بروز هرگونه كاستي در معيشت و گردش چرخ‌هاي زندگي آنان صورت مي گيرد و نهايتاً اينكه مردم اطمينان داشته باشند كه ما براي توليد بيشتر، از مشكلات و عوارض زيست محيطي چشم پوشي‌ نمي كنيم و هوا، خاك و آب آنان را پاس خواهيم داشت.

طي صدسال گذشته همنشيني و همسايگي نفت با ساكنان پيرامون تاسيسات و ميادين نفتي براساس حسن همجواري و چه بسا فراتر از آن بوده است به نوعي كه ساكنان اقليم هاي نفتي ، صنعت نفت را عامل توسعه و رونق زندگي در منطقه خود مي دانسته اند. در مقابل صنعت نفت نيز بهره مندي آنان از مزاياي مترتب بر توليد، اشتغال، ايجاد راه هاي دسترسي، توسعه زير ساخت هاي شهري، روستايي و كمك به توسعه فرهنگي اين مناطق را بخشي از مسئوليت اجتماعي خود مي دانسته است.

به عنوان يكي از خدمتگزاران مردم افتخار دارم كه حداقل در سه دهه گذشته سهمي و نقشي در توسعه و آباداني مناطق نفتخيز كشور داشته ام، اميدوارم در چشم انداز و افق آينده نيز اين تعاملات به گونه‌اي رقم بخورد كه اعتماد و اطمينان مردم به عنوان مهمترين سرمايه اجتماعي صنعت نفت حفظ و بهبود يابد. يقيناً وزارت نفت با وجود كمبودهاي نقدينگي و كاستي هاي مالي ، يكي از وزارت خانه هايي است كه در راستاي عمل به مسئوليت هاي اجتماعي برنامه مدون و ساختاري منسجم دارد و اين سرمايه مهم را پاس خواهد داشت. 

46