افت شاخص «دوام زندگی» در ایران و تاثیر بر سیاست‌های افزایش جمعیت/ نقشه طلاق و ازدواج در ایران

محمد حسین نجاتی: طلاق در ایران به یکی از بحرانی ترین مقاطع خود طی سال های اخیر رسیده است. هم اکنون ایران با نرخ خام طلاق 2 درصد یکی از بالاترین آمارها در زمینه طلاق را در کشورهای منطقه دارد و حالا پس از چالش های رفتاری، اخلاقی و اقتصادی، چالش های دیگری مانند سبک جدید زندگی شهری نیز، بر این روند افزایشی تاثیر گذار است.

یکی از چالش هایی که در این زمینه، کم تر به چشم می آید، شاخص دوام زندگی در طلاق است. این شاخصدر مسایل جمعیت شناختی واقعه ازدواج و طلاق مورد بررسی قرار می گیرد و ناظر بر طول مدت ازدواج تا وقوع واقعه ی طلاق است. براساس بررسی این شاخص، حدود 14 درصد طلاق ها در ایران، کمتر از یک سال و 11 درصد آن پس از یک تا دو سال از زندگی مشترک رخ می دهد. در مجموع بیش از 50 درصد طلاق ها در ایران در کمتر از 5 سال از زندگی مشترک رخ می دهد. این اتفاق اما در برخی استان های کشور، بحرانی تر است.

هم اکنون میانگین کشور طول مدت زندگی مشترک در طلاق های ثبت شده در کل کشور 8 سال است اما استان های ایلام، کردستان، خراسان جنوبی و اردبیل میانگین زیر 7 سال را تجربه می کنند. از طرف دیگر، استان های یزد، سمنان، اصفهان، مازندران، تهران و البرز دارای میانگین طول مدت زندگی مشترک در طلاق های ثبت شده بالای 8 سال هستند. این اتفاق در شرایطی است که شاخص دوام زندگی طی سال های 1386 و 1388 کمتر از سال های 1392 و 9 ماهه اول سال 1394 بوده است.

این اتفاق در شرایطی است که وزارت بهداشت صراحتا افزایش طلاق را یکی از چالش های مهم در ارتقای نرخ باروری کشور می خواند. براساس اعلام رسمی محمد اسماعیل مطلق مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت «در طول سالهای 1385 تا 1393 تعداد موارد طلاق و تعداد ازدواجها در ایران رشد شتابنده ای داشت و این دو پدیده از چالشهای ارتقا نرخ باروری در کشور به شمار می روند.»

وی ادامه داد: هم اینک 80 درصد طلاقها در کشور در میان زوجهای دارای سن زیر 30 سال رخ و بررسیها نشان می دهد افزون بر 14 درصد طلاقها در سال نخست و 50 درصد در پنج سال نخست زندگی اتفاق می افتد. مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت گفت: طی امسال نیز ظرف هر ساعت 18 مورد طلاق و در هر روز 443 مورد طلاق در سطح کشور ثبت شده است.

وی همچنین با اشاره به روند افزایش طلاق عاطفی افزود: طلاقهای عاطفی کی از چالشها و موانع فرزندآوری در بین زوجین و در حال رشد است. مطلق میزان کلی باروری در ایران را 1.8 اعلام و بیان کرد: طبق شاخصهای جهانی حد جایگزینی میزان باروری کلی یا میانگین تعداد فرزندانی که یک زن در طول باروری بدنیا می آورد باید 2.1 باشد لذا کاهش این شاخص تهدیدی برای کشور محسوب می شود. اگر کاهش نرخ باروری کلی در کشورمان به همین منوال ادامه یابد ظرف 20 سال آینده میزان باروری کلی در ایران به حدود صفر می رسد که مشکلاتی عدیده ای را پدید خواهد آورد.

دیگر نکته ای که روند طلاق را در ایران، سرعت داده است، طلاق توافقی است. براساس این روش از طلاق، «زوجین می‌توانند با توافق درمورد حق‌وحقوق خود یا گذشتن از حقوق خود از قبیل؛ مهریه، حضانت و ملاقات فرزند، جهیزیه، نفقه و... به‌راحتی به دادگاه مراجعه کنند و پس از مدت کوتاهی به‌صورت توافقی از هم جدا شوند.»

این ساده‌ترین تصویر از ساده‌ترین شکل طلاق در کشور است. این اتفاق همزمان در شرایطی است که رئیس دادگاه‌های عمومی و انقلاب تهران در بهار سال جاری اعلام کرد: «طلاق توافقی با ۲۷ هزارو ۳۲۰ فقره پرونده، در صدر دعاوی مجتمع‌های خانواده شهر تهران در سال ۹۳ قرار داشته است»

این آمار زمانی معنادار می‌شود که آن را با تمامی پرونده‌های طلاق در تهران مقایسه کنیم. براساس آمار رسمی سازمان ثبت ‌احوال استان تهران سالانه بیش از ٣٠ هزار نفر در تهران از یکدیگر جدا می‌شوند که بر پایه این آمار و ٢٧ هزار طلاق توافقی در این کلانشهر، می‌توان گفت ٩٠ درصد طلاق‌ها در تهران توافقی است.

منبع آمار و نمودارها: سالنامه آماری سازمان ثبت احوال در سال 1393

4742