دکتر رسول جعفریان دوره قاجار به ویژه نیمه دوم آن را عصر سفرنامه‌نویسی خواند و اظهار داشت: در این دوره سفرنامه‌های فراوانی از سوی مورخان و اقشار گوناگون ایرانی و خارجی به رشته تحریر درآمد که هر یک از زوایه‌ای از اوضاع و احوال آن دوره را حکایت می‌کنند و از جهاتی ارزشمندند.
وی درباره مجموعه سفرنامه‌های حج دوره قاجاری که در این کتاب حدود 50 عنوان از آنها جای دارند، به ایبنا گفت: تعدادی از این سفرنامه‌ها در شمار آثاری‌اند که پیش‌تر آنها را تصحیح و به شکل پراکنده به چاپ رسانده بودم. برخی از آنها را نیز دیگران به چاپ رسانده بودند که با مرور و تصحیحی مجدد همراه مقدمه‌ای در این مجموعه هشت جلدی آوردم.
رییس و موسس کتابخانه تاریخ اسلام این آثار را حاوی اطلاعاتی در حوزه‌های تاریخ، جغرافیا و ادبیات توصیف کرد که می‌توانند به عنوان مرجعی برای پژوهش‌های آتی مورد استفاده قرار گیرند و ادامه داد: تعداد سفرنامه‌های حجی که در این دوره تاریخی نوشته شدند، بیش از آثاری‌اند که در این مجموعه آورده شده‌اند؛ به‌گونه‌ای که پس از سپردن این اثر به ناشر، دو سفرنامه دیگر نیز در این حوزه یافتم که اکنون مشغول تصحیح آن هستم.
دکتر جعفریان سفرنامه‌های ملا ابراهیم کازرونی، سفرنامه حج فرهاد میرزا، سفرنامه امین‌الدوله، چند سفرنامه هندی و بخارایی، سفرنامه‌هایی از زائران سنی و شیعه و از اقشار گوناگون جامعه نظیر سیاستمداران، روحانیون، نظامین و روضه‌خوان‌ها را از جمله سفرنامه‌های این مجموعه برشمرد و ویژگی اصلی همه آنها را انتساب به دوره قاجار و زبان فارسی‌شان دانست.
مدرس و پژوهشگر تاریخ اسلام قدیمی‌ترین سفرنامه این کتاب را متعلق به سال 1231 قمری و جدیدترین آنها را متعلق به سال 1345 قمری خواند و تصریح کرد: البته در ابتدای این کتاب، سفرنامه‌ای قدیمی‌تر نیز جای دارد که به دوره نادرشاه باز می‌گردد. اغلب این سفرنامه‌ها در سال‌های 1290 تا 1320 به رشته تحریر در آمده‌اند. همچنین سفرنامه زن ناصرالدین شاه نیز در این مجموعه به چشم می‌خورد.
مولف «اطلس شیعه» با اشاره به این که از سال 74 فعالیت خود را در حوزه تصحیح سفرنامه‌نویسی آغاز کرده است، گفت: این مجموعه که پیش‌بینی می‌شود در قالب هشت مجلد و در حدود7هزار صفحه به چاپ برسد، علاوه بر این که مخاطبانی در حوزه‌های تاریخی و سیاسی دارد، برای مجموعه‌داران و افرادی که به مطالعه و گردآوری سفرنامه‌ها می‌پردازند نیز جذابیت زیادی خواهد داشت و در شمارگان محدودی به چاپ خواهد رسید.
بخشی از سفرنامه حج همسر ناصرالدین شاه را اینجـــــا بخوانید.
نظر شما