ذوالفقار دانشی: تغییرات گستردهای در شکل قطب شمال زمین در جریان است. حجم یخهای ذوبشده شمال گرینلند در تابستان 2 سال اخیر به مقدار بیسابقهای رسیده است. در سواحل سیبری هم گاز گلخانهای متان در مقیاسی وسیع آزاد میشود. مشاهدات اخیر ماهوارهای از قطب شمال، تمام کارشناسان آبوهوایی را که در گردهمایی پاییزی اتحادیه علوم ژئوفیزیکی آمریکا حاضر شده بودند، شگفتزده کرد.
نیوساینس در گزارشی که اخیرا منتشر کرده از تلاشهای ایگور سمیلتوف، اقیانوسشناس دانشگاه آلاسکا خبر داده که تابستان امسال، نقشهبرداری نوار ساحلی سیبری را به پایان برد و توانست در گسترهای به مساحت چند صد کیلومتر مربع، آزادشدن گاز متان را از بستر دریا آشکار کند.
متان؛ 200برابر
اندازهگیریهای آب دریاهای شرق سیبری نشان میدهد فراوانی گاز متان نسبت به آمارهای پیشین 200 برابر شده و این درحالی است که آخرین آمارهای موجود مربوط به اواخر دهه 1990 است. کارشناسان فوران متان پوسته قطبی سیبری شرقی را عامل افزایش فراوانی متان میدانند.
متان، گازی گلخانهای است که مانع از عبور پرتوهای فروسرخ میشود. وقتی پرتوهای مریی خورشید به زمین میتابند و سطح زمین را گرم میکنند؛ سطح زمین پرتوهای فروسرخ میتاباند تا این حرارت را از دست دهد و به تعادل برسد؛ اما این پرتوها نمیتوانند از گازهای گلخانهای عبور کنند، بنابراین در جو زمین باقی میمانند و دمای جو را افزایش میدهند. این همان پدیدهای است که در گلخانهها توسط شیشه انجام میشود و از اینرو به گرمایش جهانی معروف شده است.
کارشناسان تخمین میزنند یخچالهای دائمی قطب شمال زمین، چه در خشکی و چه در دریا، هزاران میلیارد تن گاز متان را بهشکل هیدراتهای گازی یخزده نگهداری میکنند. اما طی 10 سال گذشته دمای متوسط جو در پوسته قطبی سیبری شرقی پنج درجه سانتیگراد افزایش یافته است و شده این یخچالهای دائمی در آستانه ذوب شدن قرار بگیرند.
متان قطب شمال آزاد میشود؟
اثر گلخانهای گاز متان 21 برابر گاز دیاکسید کربن است و اگر ذخایر عظیم متان یخهای قطب شمال آزاد شوند، زمین را با خطری بزرگتر از آنچه امروز میپنداریم، روبرو میکند. البته اطلاعات موجود برای پیشبینی تاثیر این پدیده بسیار اندک است، اما کارشناسان بسیار بعید میدانند که این حجم عظیم متان در قرن بیستویکم آزاد شود و به دردسرهای بشر بیافزاید.
اما در بخش غربی قطب شمال، گرینلند نیز پدیدههای هشداردهندهای دیده میشود. معمولا بین 10 تا 15 روز از تابستان، هوا بهاندازهای گرم میشود که یخهای گرینلند شروع به ذوبشدن میکنند. اما در تابستان جاری، بازه زمانی ذوبشدن یخها به 35 روز افزایش یافت و سبب شد حجم یخهای باقیمانده در پایان تابستان به 4.67 میلیون کیلومتر مربع برسد.
هرچند این مقدار نسبت به حجم یخ در پایان تابستان سال گذشته که 4.28 میلیون کیلومتر مربع بود بیشتر شده، اما کماکان هشداردهنده است. نمونهای دیگر از این هشدارها، جداشدن کوهی از یخ به مساحت بیستونه کیلومتر مربع از سواحل شمالی گرینلند در تابستان امسال است.
آنگونه که نیچر نوشته، تغییرات گسترده آبوهوایی در قطب شمال سبب شده برخی کارشناسان مانند مارک سرز، کارشناس مرکز ملی اطلاعات برف و یخ اعلام کنند کار از کار گذشته و فرآیند بازگشتناپذیر ذوب شدن کامل یخهای قطب شمال آغاز شده است. نگاهی به آمار ذوبشدن یخچالهای شمالی در 5 سال گذشته، روند شتابدار این فرآیند را نشان میدهد.
کلاهک قطب ناپدید میشود
آنطور که مدلها نشان میدهند، یخچالهای ذوبشده در تابستان با آبهای تیره اقیانوس جایگزین میشوند. این آبهای تیره حرارت را جذب میکنند و در فصل زمستان، حرارت را آرامآرام به محیط منتقل کرده، روند رشد مجدد یخچالها را در زمستان مختل میکند. بنابراین رشد زمستانی یخچالها کمتر از ذوبشدن آنها در تابستان است و در آیندهای نهچندان دور، کلاهک قطبی شمال زمین ناپدید خواهد شد.
مدلهای رایانهای سرز، پیشبینی میکنند که ناپدید شدن کلاهک قطبی شمالی تا بیست سال دیگر روی خواهد داد. اما اندازهگیریهای جدید نشان داده است دمای سطح آب در مرز یخچالهای ذوبشده 5 درجه بیشتر از متوسط دمایی چهار سال گذشته است و این روند، بسیار سریعتر از پیشبینیهای مدل رایانهای است. آیا این بدان معنی است که قطب شمال زودتر از آنچه انتظار میرود ذوب میشود؟
کارشناسان هنوز درمورد تاثیرات کوتاهمدت این پدیده بر گرمایش جهانی چیزی نمیدانند، اما شبیهسازیهای جدید نشان داده است که اگر سیاستهای کاهش تولید گازهای گلخانهای در سراسر جهان اجرا شود، میتوان گرمایش جهانی را مهار کرد. این برنامهها نشان میدهند که اگر به سطح تعیینشده برای سال 2020 دست یابیم،
در آیندهای نهچندان دور، سطح دریاهای آزاد پایینتر خواهد رفت و سواحل بهزیر آبرفته دوباره خشک میشوند. جالبتر این است که اگر گازهای گلخانهای کاملا حذف شوند، یخچالهای قطبی دوباره تشکیل میشوند. این آینده خوبی است، بهشرطی که همه کشورها به قوانین حفاظت از محیطزیست و مبارزه با گازهای گلخانهای پایبند باشند.
نظر شما