صادق سرمدی: آیت‌الله بهجت تمایلی به چاپ کتابهای خود نداشتند. نزدیکان ایشان نقل کرده‌اند که روزی درباره دلیل امتناع از انتشار آثار گفته‌اند: «هنوز بسیاری از کتابهای علمای بزرگ سال‌هاست که به گونه خطی مانده، آنها را چاپ کنید، نوبت اینها دیر نشده است». ممکن است کسانی که با ایشان آشنایی ندارند، فکر کنند که این امتناع از انتشار آثار، شامل فتاوای نمی‌شده، اما خاطره‌ای هست که نشان می‌دهد ایشان حتی با انتشار فتاوای خود هم چندان موافق نبودند. با ذکر این خاطره که بسیار از ایشان نقل شده این نکته روشن‌تر می‌شود.
می‌گویند بعد از فوت مرحوم آیت‌الله سیداحمد خوانساری (ره)، ایشان جلد اول و دوم کتاب «ذخیره العباد» (جامع المسائل کنونی) را به قلم خود تصحیح و در اختیار خواص گذاشتند و پیش از فوت آیت‌الله‌العظمی اراکی (ره) اجازه نشر رساله عملیه خویش را دادند. سرانجام وقتی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با انتشار اطلاعیه‌ای هفت نفر، از آن جمله آیت‌الله‌العظمی بهجت را به عنوان مرجع تقلید معرفی کرد و عده‌ای از علمای دیگر از جمله مرحوم آیت‌الله مشکینی و آیت‌الله جوادی آملی و. . . مرجعیت ایشان را اعلام کردند، به دنبال درخواست‌های مکرر راضی شدند تا رساله عملیه ایشان در تیراژی وسیع‌تر به چاپ برسد.
در این باره یکی از مرتبطین ایشان می‌گوید: ایشان پیش از درگذشت آیت‌الله‌العظمی اراکی چون مطلع شدند جامعه مدرسین نظر به معرفی ایشان را دارند، پیغام دادند که راضی نیستم اسمی از بنده برده شود و بعد از فوت مرحوم اراکی و پیام جامعه مدرسین و اطلاع از انتشار اسمشان فرمودند: «فتاوای بنده را در اختیار کسی قرار ندهید».
از ایشان توضیح خواسته شد فرمودند: «صبر کنید، همه رساله خود را نشر دهند، بعدها اگر کسی ماند و از دیگران تقلید نکرد و فقط خواست از ما تقلید کند آن وقت فتاوای را منتشر کنید». چندین ماه پس از این رویداد، رساله عملیه ایشان توسط بعضی از اهالی لبنان به چاپ رسید. پس بیراه نیست اگر می‌بینیم اغلب آثار ایشان به اهتمام شاگردانشان گردآوری شده و پس از اتمام کار به تأیید ایشان رسیده و سپس منتشر شده‌اند.
آن چه خواهیم خواند
قرار است به زودی جلد اول از «کتاب صلات»، منتشر شود. این کتاب تلخیص مطالب مربوط به صلات کتاب «جواهر الکلام» نوشته آیت‌الله شیخ حسن نجفی است؛ کتابی بسیار معروف، مرجع، مشروح و استدلالی در فقه شیعه که شرح مبسوط کتاب «شرایع الاسلام» علامه محقق حلی است و در قرن سیزدهم هجری قمری به زبان عربی به رشته تحریر درآمده است.
آیت‌الله بهجت در کتاب صلات بر‌اساس دیدگاه فقهی خود به تلخیص و به نوعی بازنویسی کتاب پرداخته‌اند. کتاب دیگر، جلد اول از دوره علم اصول است که تقریباً به ترتیب «کفایه الاصول» آخوند خراسانی نگارش یافته و بارها توسط ایشان مورد مداقه و تجدیدنظر قرار گرفته و دربرگیرنده نظریاتی نو در بسیاری از مباحث اصول است.
«تعلیقه بر مناسک شیخ انصاری» سومین کتاب ایشان است که می‌توانیم در انتظار انتشارش باشیم. این کتاب در بردارنده نظرات ایشان در موضوع مناسک حج است. جز این سه عنوان که در حال انتشار هستند، کتابهای دیگری هم هست که هنوز اطلاعی از زمان انتشار آنها نداریم. آثار باقیمانده اکنون به این شرح هستند:
1. بقیه مجلدات «دوره اصول» که در زمره آثار مهم آیت‌الله بهجت است.
2. «حاشیه بر مکاسب شیخ انصاری». این کتاب به ترتیب کتاب مکاسب شیخ انصاری (کتاب المتأجر) از آغاز تا پایان نوشته شده است. ایشان در این دوره از مباحث فقهی خود، نظرات جدیدی ارائه داده‌اند.
3. «دوره طهارت». در این کتاب نیز آیت‌الله‌العظمی بهجت مانند دوره «کتاب الصلوه»، به ترتیب، مباحث «جواهر الکلام» را با تلخیص و نوآوری مطرح کرده‌اند. بقیه مجلدات دوره کتاب الصلاه چهارمین کتاب آیت‌الله بهجت است که باید منتظر منتشر شدنش باشیم. ناگفته نماند که ایشان همچنین در تألیف «سفینه البحار» با مرحوم حاج‌شیخ‌عباس قمی (ره) همکاری کرده و قسمت زیادی از «سفینه البحار» خطی، با خط ایشان نوشته شده است.
آن چه هست و خواهد ماند
«رساله توضیح‌المسائل»، به دو زبان فارسی و عربی و «مناسک حج» دو کتابی است که توسط علما و شاگردان ایشان و بر‌اساس فتاوی آیت‌الله بهجت تهیه و تدوین شده است. «وسیله النجاه» از مهم‌ترین آثار ایشان است. این کتاب در بردارنده نظرات فقهی آیت‌الله بهجت در اکثر ابواب فقه بوده که در متن «وسیله النجاه» آیت‌الله العظمی سیدابوالحسن اصفهانی (ره) گنجانده شده و نهایتاً جلد نخست آن با تأیید ایشان به چاپ رسیده است. کتاب دیگر ایشان «جامع المسائل» است.
جامع المسائل، مجموعه حواشی ایشان بر کتاب «ذخیره العباد» استادش آیت‌الله العظمی محمد حسین غروی اصفهانی و نیز تکمیل آن تا آخر فقه است که قسمت‌هایی از آن در آغاز به نام «ذخیره العباد» با حروفچینی نه چندان زیبا و تیراژی اندک در اختیار برخی از شاگردان و خواص ایشان قرار گرفت. اما بعدها جلد اول از این مجموعه ـ که قرار است در آینده در پنج مجلد منتشر شود ـ به دلیل کثرت فروع فقهی که توسط حضرت آیت‌الله بهجت بر اصل کتاب افزوده شده و جامعیت آن، «جامعُ المسائل» نام گرفته و به همت برخی از شاگردان ایشان منتشر شده است.
کتابهای بهجتی
بخش پایانی این نوشته، به آثاری می‌پردازد که دیگران در باره وجوه معنوی و سلوکی آیت‌الله بهجت نوشته‌اند. مشهور‌ترین این آثار، کتاب دوجلدی «در محضر حضرت آیت‌الله العظمی بهجت» است که توسط محمد حسین رخشاد تهیه وتدوین و از سوی مؤسسه فرهنگی سماء منتشر شده است. این کتاب دربردارنده مجموعه نکات معارفی و تذکرات اخلاقی و عرفانی آیت‌الله بهجت در جلسات درس است که مؤلف در طول حدود 15 سال بهره‌گیری از محضر ایشان گردآورده است. اگرچه این مجموعه به صورت دوره‌ای عرضه می‌شود، ولی هر یک از مجلدات آن از لحاظ محتوی، مستقل و دربردارنده نکات جداگانه است.
نظر شما