ممتازر ترکون
این فرضیه که ترکیه می رود تا قدرت عثمانی ها را در منطقه به یاد دیگران آورد، اندک اندک جامه واقعیت بر تن می کند. عثمانی امروزه روز می رود تا در سه منطقه قدرت نمایی کند: خاورمیانه، بالکان و قفقاز.
جمهوری ترکیه درست در محل تقاطع این سه منطقه بحرانی قرار گرفته است. تا یک قرن پیش، پنجاه کشور بزرگ و کوچکی که در این محل جغرافیایی قرار داشتند و البته اکنون عضو سازمان ملل هستند در سیطره حاکمیت عثمانی ها بودند. با به پایان رسیدن قدرت عثمانی ، این کشورها هم باید استقلال خود از این امپراطوری را به تصویر می کشیدند. بنابراین هر بار که ترک ها تاریخ را فراموش کردند و رویکردی خشن در قبال تحولات منطقه ای اتخاذ کردند، دولتمردان آنها به توسل به رویه نئوعثمانی متهم شدند. بله ترک ها همواره به دلیل این رویکرد مورد انتقاد قرار گرفته اند و ته تشویق. این شکایت ها از آنکارا نشان می دهد که حرکات این کشور همواره به نیت کشورگشایی تعبیر شده است . ترکیه همواره نگاه آقابالاسری نسبت به سایر کشورها داشته است .
اکنون پرسش اینجاست که آیا ترکیه می خواهد همان سیاست های دوران عثمانی را پیش بگیرد؟ دوران امپراطوری گذشته اما تاریخ یک حقیقت است. حفظ پیوستگی تاریخ با جغرافیا هم امری بس دشوار است.
چرا به نیت ترکیه شک کنیم؟
دو گروه هستند که استراتژی داووداغلو وزیر امور خارجه ترکیه را به سیاست نئوعثمانی تشبیه می کنند. یک گروه اتحادیه ارویا و ایالات متحده هستند که ترجیح می دهند ترکیه را به قدرت دوستی از این جنس متهم کنند تا حزب حاکم عدالت و توسعه به تلاش برای زیر سوال بردن امنیت اسرائیل متهم شود. گروه دوم هم چرخه نئوناسیونالیست هایی هستند که به بهانه منافع ملی بر سر دولت می کوبند. گروه سومی هم می توانیم در این میان ترسیم کنیم که در حقیقت جمع سردرگم ها را شامل می شود: همسایگان ترکیه و سرمایه گذارانی که از سیاست دستگاه خارجی سر در نمی آورند .
باید دو ترکیه را برای ادامه بحث در ذهن تصویر کنیم: ترکیه قدیم و جدید. ترکیه قدیم همان کشوری است که به شدت به غرب وابسته است و ترکیه جدید کشوری دموکرات با اقتصادی بسیار پویا که قدرت طلبی های خاص خود در منطقه و سطح بین المللی را دارا است.
بسیاری ترکیه را بازیگری می دانند که به امریکا در افغانستان کمک می کند تا حمایت این کشور در مبازره با مبارزان کرد موسوم به پ ک ک را در چنته داشته باشد و البته همزمان سیاست کاخ سفید در قبال ایران و برخورد دو گانه ان با اسرائیل را نمی پذیرد . داوود اغلو اخیرا در گفتگو با واشنگتن پست تاکید کرده بود که زمانی که بریتانیا با مستعمره های سابق خود رابطه حسنه بسیار خوبی دارد، چرا ترکیه نتواند رابطه با زیرمجموعه های خود در بالکان، قفقاز یا خاورمیانه را به بهترین شکل احیا نکند؟
نئوناسیونالیست هایی که به این سیاست حزب عدالت و توسعه ایراد می گیرند دلایل چندان قانع کننده ای در چنته ندارند. عمده این انتقادها هم از سوی جنبش ملی ها در ترکیه انجام می گیرد که ادعا می کنند عدالت و توسعه ترکیه را در مسیر رویاپردازی در گذشته قرار داده است . این در حالی است که دولت مرکزی در ترکیه را زمانی می توان به خیانت به ایده های ملی محکوم کرد که حامی فدرالیسم باشد.
رویای داووداغلو محقق می شود؟
آیا دولت ترکیه و شخص وزیر امور خارجه واقعا به دنبال محقق کردن رویای عثمانی در حال و هوای سیاست امروز هستند؟ بسیاری این سوال را به مناسبت های متفاوت از داووداغلو پرسیده اند. آقای وزیر همواره تاکید کرده که نه وی و نه هیچ کدام از دولتمردان حاضر در قدرت عبارت احیای عثمانی را بر زبان نرانده اند. وی در این خصوص به صراحت گفت: مطمئن باشید که از احیای عثمانی خبری نخواهد بود چرا که تاریخ خود را تکرار نخواهد کرد. اما تاریخ را هم نمی توان نادیده گرفت.
آیا تکرار تاریخ و احیای عثمانی ممکن است ؟ ابتدا باید به تجزیه این عبارت رو بیاوریم. نئو عثمانی در دهه هشتاد به جریان های دموکراتیک و انقلابی اطلاق شد. نام این جنبش بعدها در همین دهه هشتاد به جنبش جوانان ترک تغییر یافت.بنابراین تا این جای تاریخ نئو عثمانی به جنبشی اطلاق می شود که مطالبه های دموکراتیک دارد . طرف این مطالبه ها چه کسانی هستند؟ امپراطوری .
طبیعت حکومت امپراطوری با درخواست های دموکراتیک در تضاد است. دموکراسی تنها در جامعه ای معنا پیدا می کند که قالب پادشاهی ،دیکتاتوری یا امپراطوری ندارد. بنابراین برای جنبش سیاسی که موجودیت خود را مدیون دموکراسی است تعقیب افکار امپریالیستی یا امپراطوری بسیار عجیب است .
سیاست مد نظر داووداغو که همگان از آن با عنوان رویا پردازی های امپریالیستی یاد می کنند در حقیقت سیاست مرزهای باز است . این سیاست این قابلیت را دارد که تمامی کشورهای منطقه مانند سوریه، لبنان و اردن را زیر چتر حمایتی خود بگیرد.داووداغلو می خواهد منطقه را تبدیل به بازاری کند که تمام قدرت های حاضر در منطقه از آن سهم مورد نیاز خود را بردارند .
زمان نوزدهم دسامبر / ترجمه : سارا معصومی
نظر شما