محمد اکبری: در حالی که بن سلمان با سفر به چند کشور عربی و در نهایت شرکت در اجلاس جی بیست در آرژانتین سعی کرد پاسخ منتقدان خود پس از قتل روزنامه نگار عربستانی را بدهد و وضعیت را عادی جلوه دهد، گفته می شود بازی تاج و تخت در داخل عربستان وارد فاز جدیدی شده است. طرح‌های بی‌رحمانه پشت‌پرده در خاندان سعود [در سال‌های پس از مرگ ملک عبدالله]، کاملا با فانتزی‌های سریال «بازی تاج و تخت» جور در می‌آید. در شرایطی که دو شاخه از خاندان سعودی در جنگ قدرت به‌سر می‌برند، ترکش‌های این جنگ قدرت به آن‌سوی مرزهای عربستان از جمله ایالات متحده و دیگر کشورها هم رسیده است. در شرایطی که تنش‌ها رو به افزایش بود، اطرافیان محمد بن‌سلمان در دیوان سلطنتی وضعیتی را شکل داده اند که گرداب خشم و بی‌قانونی آن در نهایت جمال خاشقچی را پس از ورود به کنسول‌گری سعودی در استانبول بلعید. آیا بن سلمان با کوبیدن دست خود به دست پوتین در دل برای خود جشن گرفت یا هنوز می داند وضعیت بحرانی است؟ در این باره با جلال چراغی کارشناس مسائل خاورمیانه گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید:
بن سلمان با این هدف به سفرهای منطقه ای و در نهایت اجلاس جی بیست رفت که بتواند موضوع قتل خاشقچی را در اذهان به فراموشی بدل کند. به نظرتان در این راستا موفق بود؟
به نظر میرسد که با توجه به رخدادهایی که در اجلاس گروه بیست روی داد، وضع محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، بیش از پیش دچار وخامت و بحران شد؛ زیرا در این اجلاس سران کشورهای شرکت‌کننده به‌طور تعمدی به بن‌سلمان اهانت کردند و در حاشیه این اجلاس از دیدار و گفتگو با وی احتراز کردند که موضوع پرونده قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار منتقد عربستانی را بیش از پیش در اذهان تداعی کرد. بر اساس آنچه در این نشست روی داد، به نظر نمی رسد بن‌سلمان در این نشست که برای حضور در آن پافشاری می کرد، به هدفش رسیده باشد، بلکه برعکس حضور وی در این اجلاس کاملاً به ضرر او تمام شد. از لحظات اولی که او پای خود را به آرژانتین گذاشت، دستگاه قضائی این کشور به درخواست «سازمان دیده‌بان حقوق بشر» پرونده قضائی علیه وی باز کرد که کاملاً به ضرر او تمام شد. از این رو، حضور وی در این نشست نه فقط به ترمیم چهره او که هدف غایی اش از حضور در این نشست بود، منجر نشد بلکه سبب شد که وی بیش از پیش منزوی شود و بحثهای جدیدی در این باره باز کند. عدم دیدار اردوغان رئیس جمهور ترکیه که قتل روزنامه نگار عربستانی در آن اتفاق افتاده، فضا را برای بن سلمان خاص تر کرد. همچنین نوع دیدار مکرون با او بسیار مورد توجه قرار گرفت.
دیدار کوتاه مکرون و بن سلمان و گفت و گوی کوتاه آنها چه معنایی داشت؟ اروپایی ها می توانند به راحتی ترامپ او را بپذیرند؟
این دیدار در حاشیه این نشست مورد توجه شایان رسانه‌ها قرار گرفت، دیدار و گفتگوی کوتاه بن‌سلمان با «امائول مکرون»، رئیس جمهور فرانسه، به این شکل و منوال تفسیرهای بسیاری به دنبال داشت. بر اساس زبان بدن، می‌توان چنین انگاشت که مکرون در این دیدار با بن‌سلمان کاملاً جدی صحبت کرده و به چشم های بن‌سلمان نگاه کرده و تأکید کرده است که در تحقیقات مربوط به پرونده قتل جمال خاشقچی باید کارشناسان بین‌المللی نیز مشارکت داشته باشند که بن‌سلمان به وی پاسخ داده است که «نگران نباشید».
در این اجلاس گرم گرفتن پوتین و بن سلمان بسیار مورد توجه قرار گرفت. به نظرتان پوتین چه نگاهی به بن سلمان و عربستان و وضعیت سیاسی این کشور دارد؟
تنها دیدار بن‌سلمان در اجلاس گروه بیست که مورد توجه رسانه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای قرار گرفت، خوش‌وبش کردن گرم و صمیمی ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، با بن‌سلمان بود. وزارت امور خارجه عربستان سعودی نیز در صفحه توییتر خود با قرار دادن تصویر ویدیوئی این دیدار، آن را ترویج و تبلیغ کرد و تلاش کرد به این وسیله بی‌توجهی صورت گرفته به بن‌سلمان را جبران کند.
اشاره به این نکته شایان اهمیت است که با وجود اینکه محمد بن‌سلمان مورد حمایت آمریکا و غرب است و ریاض خود را بخشی از اردوگاه غرب و آمریکا می داند، اما دو کشور چین و روسیه به‌عنوان دو عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد و دارای حق وتو، کم‌ترین انتقاد را متوجه آل‌سعود در پرونده جمال خاشقچی و جنگ یمن نکرده اند و در واقع به نوعی در این باره سکوت اختیار کردند. روسیه موضوع جمال خاشقچی را به‌عنوان مسئله داخلی عربستان قلمداد و اعلام کرد که تحقیقات دستگاه قضائی این کشور برای آن پذیرفتنی است. به هر حال، در نخستین نگاه، این گونه به نظر میرسد که پوتین در این دیدار برای تقویت روابط کشورش با عربستان تلاش کرد، اما افزون بر این نگاه می‌توان گفت که پوتین با چنین رفتار گرمی با بن‌سلمان، تلاش کرد پیام هایی به غرب و به‌ویژه به ترکیه بدهد مبنی بر اینکه اگر آنکارا درباره برخی مسائل چون موضوع‌های منطقه‌ای به‌ویژه سوریه و عراق با مسکو رویکرد تقابل در پیش گیرد، مسکو نیز در جهت تقویت روابط خود با عربستان تلاش خواهد کرد.
درگیریهای خاصی بین خاندان سعودی وجود دارد که گفته می شود تلاش بسیاری برای پایین آوردن بن سلمان از قدرت انجام می شود. به نظرتان چشم انداز این درگیریهای داخلی به کجا میرسد. منتقدان بن سلمان میتوانند او را به زیر بکشند؟
اکنون آل‌سعود در داخل به نوعی دچار اختلاف و گسست شده است، فرزندان عبدالعزیز با فرزندان آل شیخ از یک طرف و از سوی دیگر، فرزندان عبدالعزیز نیز در درون خود دچار اختلاف‌های شدیدی هستند. این اختلاف‌ها بین آل شیخ و آل‌سعود زمانی تشدید شد که محمد بن سلمان وهابیت را مانع پیشرفت عربستان قلمداد کرد و از این زاویه با خاندان آل‌شیخ وارد درگیری سیستماتیک شد. بن‌سلمان قصد داشت مناطق دینی و مقدسات مسلمان را به مناطق و جغرافیای گردشگری تبدیل کند که بلافاصله با واکنش مفتی های آل شیخ مواجه شد و در نتیجه با بسیاری از آنها برخورد شدید صورت گرفت. افزون بر این، شکست سیاست‌های بن‌سلمان در عرصه خارجی چون شکست در جنگ علیه یمن، شکست در سوریه و عراق نیز عامل دیگری بر تشدید اختلاف‌های داخلی شد و حتی جمال خاشقچی نیز یکی از منتقدان سیاست‌های خارجی عربستان سعودی بود و تأکید می کرد که بن‌سلمان در جنگ علیه یمن، جایگاه عربستان سعودی را زیر سؤال برد. بنابراین، سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی حاکمیت کنونی عربستان، هیچ دستاوردی برای ریاض رقم نزده است.
۵۲۳۱۲
نظر شما