کمتر از یک ماه پیش در گفتگو با کافه خبر، از ضرورت آمادگی برای تغییرات سخن به میان آمد. آن شب که این گفتگو انجام شد، هنوز رخدادهای ونزوئلا آنگونه که اکنون شاهدش هستیم، تصویر روشنی را در مقابل ما آشکار نمی ساخت.
اکنون و تنها سه هفته پس از آن گفتگو، ساختار دو قطبی درون سیستم اجتماعی ونزوئلا زمینه ورود قدرتهای بزرگ، کشورهای همسایه و حتی ساختارهای جهانی را در امور داخلی کشوری فراهم ساخته است که نهاد مستقر دولت را دارد. یک دولت خودخوانده در بافت اجتماعی کشور و سربرآورده از تعارضات اجتماعیِ متاثر از بحرانهای اقتصادی، در حالی مورد شناسایی طیفی از کشورها قرار می گیرد که نادیده انگاشتن تبعات برآمدن این هیکل جدید، بی شک برای منطقه و مآلاً جهان سیاست بی هزینه نخواهد بود.
مداخله فراگیر اما غیرمشروع در امور دولتها، آنگونه که در ونزوئلا شاهدش هستیم با چند فرض، احتمالاتی چون تغییر نظام حاکم، جنگ داخلی، تشکیل دولتی ائتلافی اما ناهمگون، بحران های حاد انسانی و در نهایت بقای نامشخص دولتی شکننده fragile state را خبر می دهد.
این رقم زدن آینده سیاسی یک کشور با حمایت بخشی از نیروهای سیاسی و تاثیر گذار داخلی، بی توجه به کمیت اقلیتی یا اکثریتی آنها، که چنانچه تصریح شد اینک «از سوی قدرتهای بزرگ، کشورهای همسایه و حتی ساختارهای جهانی» به تجربه گذاشته می شود، آزمون ناموفقی برای حفظ صلح و پایداری ثبات اجتماعی طی دهه اخیر با مثال ملموس سوریه و شاید برخی نمونه های دیگر باشد.
اینجا یک ابهام یا پرسش در میان است، اینکه پس چگونه شد که تمهیدات قدرتهای بزرگ، همانا کشورهای همسایه و حتی ساختارهای جهانی، در سنجش نمونه های قبلی مثل فرآیند صلح تاجیکستان در دهه نود، نتیجه بخش و موثر شدند، اما در مصداق سوریه دیروز و ونزوئلا فردا، چه بسا یمن امروز و .. نه تنها کارآیی نداشته است، بلکه به خسارات سنگین مادی و انسانی منتهی شده اند؟
اینک چند ده هزار کیلومتر دورتر از مرزهای ونزوئلا، در همسایگی ما الگوی به ظاهر متفاوت ولی در واقعیت با همان شباهت های کارکردی در شکل نشست بین الافغانی مسکو به نمایش گذاشته است. جمعی از بدنه سیاسی جامعه مستقر بدون حمایت دولت ملی با نمایندگان بزرگترین جریان معارض سیاسی، عقیدتی و نظامی خود با حمایت همان عناصر فرا ملی، به گفتگو نشسته اند.
چهار گزاره رئیس جمهور غنی که «صلح گذرا» را بر نمی تابد، عبدالله عبدالله که «استمرار اختلاف درون سیستمی را منتهی به استقرار مجدد امارت اسلامی طالبان» می داند، حنیف اتمر که نگرش به «گفتگوی صلح از دریچه تنگ حکومتی را ضامن پاسداشت صلح نمی شمارد» و شیرمحمدعباس استانکزی که «هرگونه تفاهم برای آتش بس را با دولتی چنین ضعیف شده را منوط به خروج نیروهای خارجی و هرمیزان مشارکت سیاسی را تنها پس از پاکسازی کامل ساختار نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان» محتمل می داند، چه آینده ای را برای کشتی گرفتار در گرداب و تندباد پایان ناپذیر افغانستان ممکن می سازد؟
اگرچه در این مختصر مجال آن نیست تا بیش از این به جزئیات ورود نمود، اما احتمال ونزوئلایی شدن، قدرت سیاسی نیم بند کنونی افغانستان، به رغم همه ناتوانی و ناکارآمدی ساختارهای دولتی و فساد پُردامنه امری دور ذهن نیست. پدیده ای که ممکن است به صورت دومینووار در مصادیقی دیگر بروز و تجلی خطرناکی پیدا کند. اینجاست که مجدداً و در کمتر از یک ماه باید از همان عبارت گفتگوی قبلی استفاده شود: «در منطقه اتفاقاتی بر خلاف بافت سنتی و توازن و تجانسی که بوده رخ داده است و ما در حال ورود به دوره ای تازه هستیم که باید بدانیم چگونه می خواهیم با این مسائل برخورد کنیم».
5252
نظر شما