مردان الهام بخش در دوران تهدید و تلاطم تاریخ

از حماسه های تاریخ کهن ایران زمین که بگذریم در دوران معاصر، بی شک، فداکاری جوانان این آب و خاک در مقابل اشغالگران بعثی فصلی از یک حماسه ملی را در کتاب تاریخ تشکیل می دهد و شهیدان و جانبازان این جنگ در سزاوار نشستن بر جایگاه اسطوره های ملت هستند.

از دید جامعه شناسان، همه ملل و اقوام در دورانهای مختلف تاریخ بر میراث حماسه ها و اسطوره های خویش تکیه می کنند. هیچ کشور و ملتی نیست که بی نیاز از حماسه و اسطوره باشد. زنده نگه داشتن اسطوره ها و حماسه ها نه یک رسم و آئین بلکه یک «نیاز عمیق اجتماعی و حیاتی» است بویژه اگر ملت و کشوری در معرض و چهارراه تهدیدها و تعرض قدرتهای بیگانه واقع شده باشد.

از همین روست که قاطبه سیاستمداران و بزرگان کشورها در تثبیت امنیت و اقتدار ملی به سراغ حماسه های تاریخ می روند. زنده کردن روح میهن پرستی و سلحشوری جز اولین دستورکارهای آنها بویژه در ایام انتخابات است. تفاوتی نمی کند دونالد ترامپ یا ولادیمیر پوتین همگی به دامان اسطوره ها و حماسه های تاریخ خویش آویخته اند.

حماسه ها و اسطوره ها، منبع بی پایان انرژی و انگیزه برای حرکت نسل های مختلف است و در صحنه عمل پدیده ای را می سازد که ما آن را تحت عنوان «غرور یا عرق ملی» می شناسیم و لمس می کنیم.

تصور ما از «شکنندگی»یا «شکست ناپذیری» یک ملت یا کشور برگرفته سابقه تاریخی آنها در جنگها و جنبش هاست و هر تحلیلگری هنگام ارزیابی توانایی و «میزان مقاومت» یک ملت در برابر یک تهدید یا خطر به پیشینه تاریخی آن رجوع می کند. کما این که این بحث اکنون در روزهای تحریم سخت ترامپ علیه کشورمان داغ است و کارشناسان در داخل و خارج میزان کارایی جنگ اقتصادی جدید را با سابقه و میزان مقاومت ایرانی ها در برابر تهدیدها و فشارها در دوره های گذشته تاریخ از جمله 40 سال بعد از انقلاب می سنجند  

تاکنون شاید از این منظر کمتر به نقش اسطوره ها و حماسه ها در شکل دهی به رفتار مردم و رهبران یک جامعه افکنده ایم. اما کارشناسان بین المللی همواره در سنجش مقاومت یا شکنندگی یک جامعه بر همین شاخص تکیه کرده اند

با این همه در بحث نقش حماسه ها و اسطوره ها در حیات سیاسی یک ملت یک سوال جدی بویژه در سالهای اخیر مطرح شده است. این که آیا با تحول اخیر که انقلاب تکنولوژی در افزایش قدرت کشورها ایجاد کرده است آیا باز هم نیازی عوامل ذهنی و روانی مثل اتکا بر حماسه ها و اسطوره ها وجود دارد؟ اساساً آیا شهروندی که خود را مجهز به قدرت جادویی و حیرت انگیز عصر دیجیتال می بیند نیاز به الگوهای ذهنی و تاریخی دارد؟

واقعیت این است که تکنولوژی و دنیای مدرن نه تنها اسطوره ها و عناصر حماسی را از «لیست عوامل قدرت» کشورها و ملتها حذف نکرد بلکه تمام قد درخدمت احیا، ترویج و تعمیق این عناصر فرهنگی و هویتی برآمد.

به عملکرد چند کشور مدرن و پیشتاز در دنیای تکنولوژی نگاه افکنیم. رفتار دولتها و رهبران آنها که قله های عظیم تکنولوژی را فتح کرده اند، پاسخ روشن به این معما است 

از ژاپن و کره جنوبی در شرق آسیا تا فرانسه و انگلیس در قلب اروپا، در همین سالی که گذشت هر کدام گام های تازه برای بهره گیری از فناوریهای نوین جهت انتقال ارزشهای حماسی و شناساندن اسطوره های خود به نسل جدید برداشتند. در رسانه های این کشورها همه تکنیک های تصویر، گرافیک و طراحی دست به دست هم می دهد تا روح میهن پرستی و حس دلبستگی به سرزمین مادری زنده شود و نسل امروز و آینده به این درک و آگاهی برسند که به سرزمینی بزرگ و با گذشته ای پر از افتخار تعلق دارند پس نباید در ساختن و آباد کردن چنین سرزمینی و بالابردن پرچم این سرزمین از هیچ تلاشی فروگذار کنند.

دو قدرت بزرگ شرق آسیا (ژاپن و کره جنوبی) آوازه رقابت شان برای تولید انواع فیلم، انیمیشن و حتی بازیهای رایانه ای جهت شناساندن اسطوره های تاریخی شان به نسل جوان و نوجوان داخل و خارج همه جا پیچیده است.

در سوی دیگر فرانسه، انگلیس و روسیه امسال با بکار گرفتن مدرن ترین ابزارهای تبلیغاتی و تصویری، آئین هایی در تجلیل از قهرمانان جنگ با اشغالگران نازی برگزار کردند. جالب است که آنها همه این مراسم ها با حضور بازماندگان و فرزندان قربانیان جنگ در سطح بین المللی و با حضور مهمانانی از کشورهای مختلف برپا شد

در حالی که بعد از گذشت قریب 80 سال از جنگ جهانی دوم، بسیاری از افراد شرکت کننده در جنگ فوت کرده اند اما برگزارکنندگان مراسم از فرزندان و نوادگان آنها به عنوان یادگاران مجاهدان و شهیدان وطن تجلیل کردند

اینجا است که شهید و جانباختن برای بقای کشور و امنیت مردم بالاترین ارزش را در نگاه همه افکار عمومی جهان پیدا می کند و در قاموس همه ملتها، سربازان شهید وطن به عنوان پدیده های مقدس نگریسته می شوند آن هم به این دلیل روشن که سرمایه وجودی خویش را پای هدفی والا که نجات ملت و سرزمین است نهاده اند.

با این ویژگیها است که شهیدان در جایگاه اسطوره ها می نشینند و در روزهای پرتلاطم الهام بخش رفتار نسل های مختلف می شوند و هر دو گروه سیاستمداران و چریکهای مبارز در برابر دشمن و حریف خارجی بر نام و میراث آنها تکیه می کنند.

1717