درگیری «هان»ها (چینی‌ها) و مسلمانان ساکن سین‌کیانگ و سپس سرکوب خونین مسلمانان چینی بار دیگر مسائل مربوط به قومیت‌ها به‌خصوص«ایغورها»ی ساکن در سین‌کیانگ چین را مورد‌توجه رسانه‌ها و محافل بین‌المللی قرار داد. این درگیری‌ها به کشته شدن نزدیک به 200 نفر و مجروح شدن بیش از 700 نفر منجر شد و تنها زمانی آرامش برقرار شد که تانک‌های ارتش خیابان‌های ارومچی مرکز سین‌کیانگ را به تسخیر خود در آوردند. آیا حضور نظامیان برای همیشه می‌تواند درگیری و نزاع بین چینی‌ها و مسلمانان سین‌کیانگ را پایان دهد یا اینکه این درگیری‌های خونین به آتش زیر خاکستری می‌ماند که به زودی دوباره شعله‌ور خواهد شد. محسن شریعتی‌‌نیا کارشناس امور چین در گفت‌وگو با «خبر» به این سؤالات پاسخ می‌دهد.
*پس از نزاع اخیر در «سین‌کیانگ» چین، تحلیل‌های مختلفی درباره این واقع ارائه شد. ارزیابی از آن چیست؟
چین از زمان آغاز سیاست اصلاحات و درهای باز اقتصادی در سه دهه گذشته یکی از سریع‌ترین نرخ‌های رشد اقتصادی را در جهان به خود اختصاص داده است. طبیعتاً این سرعت رشد حاکمان چین را بر این باور رسانده است که رشد اقتصادی می‌تواند به حل و فصل دیگر مشکلات منجر شود اما من معضل «سین‌کیانگ» را یکی از آسیب‌پذیری‌های مدل توسعه چین می‌دانم.
این مدل توسعه اقتصادی را با کنترل سیاسی همراه کرده است. در سه دهه گذشته سین‌کیانگ هم مانند تمام مناطق چین رشد بسیار بالایی داشته است و به تنهایی در سال 60میلیارد دلار تولید داشته است. در ضمن سین‌کیانگ مسیر ترانزیت کالا از چین به آسیای‌میانه و بالعکس می‌باشد. در مجموع با درنظر گرفتن مدل چینی می‌بایست تولید و تجارت بالا در این منطقه دیگر مشکلات را حل می‌کرد اما نزاع اخیر قومی نشان داد که مشکلات با دولت مرکزی نه تنها حل نشده بلکه در مواردی افزایش نیز یافته است.
*ساختار اداری و جمعیتی سین کیانگ آیا به گونه‌ای است که اجازه دهد در مورد مسلمانان تبعیض به عمل آید؟
«سین‌کیانگ» به لحاظ اداری خودمختار است، این خودمختاری نیز براساس قانون اساسی چین با خودمختاری در دیگر مناطق دنیا تفاوت دارد. این منطقه به لحاظ تاریخی ترکستان است و اکثریت با ایغورها بوده است ولی طی دهه‌های گذشته سیاست‌های دولت مرکزی چین باعث شد ترکیب جمعیتی منطقه تغییر کرده و هان‌ها (چینی‌ها) که در ابتدا چهار درصد از جمعیت را تشکیل می‌دادند به چهل درصد برسند. مسلمانان آنجا اهل سنت هستند ولی از گرایشات مذهبی چینی‌ها تاکنون آمار دقیقی ندیده‌ام.
در مجموع نظام اداری و مدیریتی سین کیانگ کنترل شده و بسته است و فعالیت‌های مسلمانان ایغور را محدود کرده است.
*بدین ترتیب شما ریشه‌های مذهبی را در وقوع درگیری‌ها منتفی می‌دانید؟
درگیری بیش از اینکه مذهبی باشد ناشی از تفاوت در هویت قومی و تبعیضی است که ایغورها احساس می‌کنند. این تبعیض ایغورها را در موقعیت فروتری قرار داده و امکانات عمومی را در اختیار «هان‌ها» می‌گذارد.
*اگر آن‌طور که شما گفتید سین‌کیانگ رشد اقتصادی کرده باشد به طور طبیعی ایغورها هم از این توسعه سود می‌برند؟
آمارها نشان می‌دهد که مردم سین‌کیانگ از توسعه اقتصادی بهره‌مند شده‌اند اما چون این آمار را دولت چین ارائه می‌دهد برآورد دقیقی از اینکه ایغورها چه سهمی از این توسعه داشته‌اند وجود ندارد اما از نارضایتی آنها در این حجم وسیع می‌توان فهمید تبعیض وجود داشته و روابط دولت با مردم شکننده است.
*ظاهراً درگیری اخیر به بهانه کوچکی شروع شده است؟
بله! ریشه درگیری آن است که در استان قوآندوم چین در یک کارخانه درگیری رخ می‌دهد و در آن دو نفر ایغور توسط عده‌ای از «هان»ها کشته می‌شوند.
اعتراضات به دلیل سهل‌انگاری دولت چین در رسیدگی به این موضوع شروع شد و در حقیقت بهانه‌ای برای سرریز شدن تعارضات به وجود آمد. گزارشات در‌یافتی حاکی از اعلام مقررات منع رفت و آمد شبانه از سوی پلیس چین و استقرار ارتش در ارومچی جهت پایان بخشی به درگیری بین دو گروه است.
ولی دامنه درگیری‌هایی رفته‌رفته توسعه یافت. پس از راهپیمایی ایغورها حمله چینی‌ها به اماکن کسب‌و‌کار متعلق به ایغورها درگیری‌ها را گسترش داد. در این درگیری‌ها عده زیادی کشته و مجروح شدند. گفته می‌شود به ارومچی واحدهای تقویتی اعزام شده است. پلیس برای پایان بخشیدن به درگیری‌ها از آب فشار قوی و باتوم استفاده نمود.
در این میان ایغورها با حمل عکس همسران و پسران خود بسوی ساختمان حکومت محلی راهپیمایی کرده و خواهان آزادی بازداشت‌شدگان گردیدند. در طول درگیری‌ها، تظاهرات به دیگر شهرهای منطقه نیز کشیده شد، به طوری که در شهر کاشغر تظاهر‌کنندگان در مقابل یک مسجد تجمع کرده بودند. در شهرهای «آکسو» و «ییلی» نیز تظاهراتی بر پا شده بود.
از طرف دیگر در مقابل نمایندگی‌های چین در شهرهای اروپا نیز تظاهراتی ترتیب یافت. در هلند تظاهرات‌کنندگان اقدام به شکستن شیشه‌های سفارت چین در این کشور نموده و درلاهه نیز بخش کنسولگری سفارت چین به دلیل سنگ‌پرانی تظاهرات‌کنندگان بسته شد. در این ایام به کنسولگری چین در شهر مونیخ آلمان نیز کوکتل مولوتف پرتاب گردید.
نظر شما