تاجیک: هدف آمریکا عکس‌العملی کردن ایران است

زهره آقایانی: شاید تحریم های وضع شده  اخیر علیه کشورمان از سوی امریکا ، در عمر چهل ساله  جمهوری اسلامی ایران بی سابقه بوده است . به گونه ای که  امریکا با خروج از پیمان نامه بین المللی برجام،  بطور یک جانبه تحریم هایی را علیه کشورمان آغاز کرد. تحریم های نفتی، تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و تحریم های هسته ای ، اقدامات واشنگتن علیه ایران طی هفته ها و روزهای اخیر بوده است . این در حالی است  که روز گذشته  دو مقام ارشد امریکایی مجددا از تلاش دولت ترامپ برای وضع تحریم های تازه علیه کشورمان در روزهای آتی خبر داده اند .حالا باید دید با این سرعت و گستردگی که واشنگتن برای تحریم علیه تهران اعمال کرده است  چه اهدافی را دنبال می کند. برخی کارشناسان معتقدند که فشارها اخیر امریکا عصبانی کردن ایران و حول دادن کشورمان به سمت خروج از برجام و معاهده ان پی تی است. اقدامی که تا کنون تهران به دلایل معلوم ، در مقابل ان مقاومت کرده است. اما باید دید ایران تا کجا می تواند مقاومت کند و آیا خروج ایران  از ان پی تی ،گره کار را کورتر نخواهد کرد ؟ در همین رابطه با نصرت الله تاجیک سفیر اسبق ایران در اردن  و تحلیلگر مسایل بین الملل مصاحبه ای داشته ایم که مشروح آن را در ذیل می خوانیم :

با گسترده شدن دامنه تحریم های یک جانبه امریکا علیه ایران و سرعت بخشیدن به آن، چه اهدافی دنبال می شود ؟

اگر خواسته باشیم  مجموعه تحرکات امریکا را در یک قالب کلی تفسیر کنیم ، باید گفت که امریکا در پی "عکس العملی کردن "  ایران است . در واقع امریکا روی اعصاب سیاست خارجی ما راه میرود تا به نوعی ایران از روال منطقی خارج و دست به اقداماتی بزند تا عملا در زمین ترامپ بازی کرده و او از این طریق به اهدافش که منزوی کردن ما و کشاندن هم پیمانانمان به پشت سر خودش است، برسد! یعنی ترامپ به دنبال این است تا کاری که در برجام موفق به انجام ان نشده، از طریق اعمال تحریم ها، قرار دادن نام سپاه در لیست تروریسم یا اعمال تحریمهای سپاه و هسته ای اخیر، عملی سازد . اما مجموعه این اقدامات  یک هدف نهایی را دنبال می کند و آن این که ایران عکس العملی شده و دست به  اقدامی نسنجیده زده و کشورهای همراه خود و مآلا" ابزارها و اهرمهای سخت و نرم خویش را از دست بدهد . این در حالی است که ترامپ با خروج از توافق برجام نتوانست هم پیمانان ما را از پشت سر ایران خارج و با خود همراه کند و ناچار به اعمال اقدامات یکجانبه شد که هم تاثیرات اقدامات تنبیهی بین المللی را ندارد و هم هزینه های جانبی بر سیاستهای آمریکا در جهان مترتب میشود. بنابراین امریکا به دنبال یارگیری بین المللی است تا اقداماتش، به صورت یک جانبه نباشد ، بلکه با حمایت سایر کشورها و قدرت ها بتواند مجددا اجماع جهانی علیه ایران را ایجاد کند.  حال چه در قالب شورای امنیت چه یارگیری سایر کشورها و  مشخصا همراه کردن اروپا، چین و روسیه یعنی هم پیمانان ما در برجام است . بنابراین به عقیده من ما باید بازی حساب شده ای طراحی کنیم از سوی دیگر باید از انفعال خارج شویم . متاسفانه در حال حاضر با بازی های انفعالی به دنبال حوادث کشیده می شویم و امریکا با سرعت زیاد هر روز با اقدامی تازه، سعی در گیج کردن ایران دارد تا کشور ما در حالت غیر ارادی اقدام نسنجیده ای انجام دهد. این اقدام نسنجیده میتواند خروج از برجام ، خروج از ان پی تی یا اقدامات ایذایی و عملیاتی دیگر باشد . ما باید هرچه زودتر سلسله تحرکات سیاسی را طراحی و اجرا کنیم.

 منظور شما از بازی فعال یعنی شروع مذاکرات با غرب  است ؟ برخی معتقدند مذاکره منهای امریکا  باید در دستور کار قرار گیرد. آیا بدون امریکا این بازی  می تواند نتیجه بخش باشد ؟

مشکل اصلی ایران با امریکا و در این دوره مشخصا با ترامپ است. ولی نه ترامپ قدرت مطلق است و نه همه عوامل دست ما. لذا اگر به دلیل رویکرد و اهداف و مطامع و تا حدی دشمنی ترامپ با ایران نمیتوانیم در این مرحله با او وارد مذاکره شویم نباید از عوامل تاثیر گذار دیگر غافل بود. گاهی قصد چیدن  صحنه را داریم ، و زمانی دیگر در وضعیتی قرار داریم که اول باید قادر به دفاع  از خود باشیم پس از آن به فکر حمله بیافتیم . در حال حاضر در این مرحله قرار داریم . بنابراین گام اول در این بخش این است که حداقل هم پیمانان خود را از دست ندهیم. یعنی بازی را به گونه ای مدیریت کنیم  تا  ایران همچنان هم پیمانان خود را حفظ کرده و منزوی نشویم. چه ما با ترامپ جلو برویم و یا نرویم این همپیمانان بدرد ما میخورند. ایران منزوی شده هم آسیب پذیر تر است و هم به راحتی از معادلات قابل حذف. در گام بعدی  ایران باید سعی کند دیپلماسی تهاجمی علیه یکجانبه گرایی امریکا طراحی کند تا بتواند اهداف خود را به پیش برد . بنابراین درست است مشکلات  اصلی ما با امریکاست ولی استفاده از ظرفیت سایر کشورها و قدرت های تاثیرگذار از جمله اروپا، روسیه و چین ، روش مطلوبی است و سیاست خارجی ما باید یک کار منسجم و همه جانبه را آغاز کند .

شاید یکی از قوی ترین وزنه ها برای مذاکره ، اتحادیه اروپاست .  این اتحادیه اخیرا بیانیه ای در ارتباط با تحریم های یک جانبه ترامپ صادر کرده است . اتحادیه اروپا  برای ما همچنان یک ظرفیت است . البته  ما نباید انتظار داشته باشیم تا اتحادیه اروپا بخاطر ایران  با امریکا سرشاخ شود ! ولی این انتظار را می توان داشت تا با کاری منسجم مثل یافتن پروژه های مشترک ،روابطمان را قوی تر کنیم. چراکه به دلیل دارا بودن سابقه تاریخی و موقعیت ژئوپلتیکی ایران در خاورمیانه، از طرفی اروپا عمق استراتژیک خاورمیانه و حلقه اول امنیتی آن است ، اروپا می تواند ظرفیت مناسبی برای طراحی پروژه های متعدد با ایران باشد . پس باید برای گفتمان ، قالب جدیدی بیابیم و تمامی اهداف را در این گفتمان قرار دهیم.البته اگر به هر دلیلی نتوانیم بطور مستقیم با ترامپ وارد مذاکره شویم میتوانیم پروژه های مشترک در زمینه منافعی که ممکن است با امریکا و سیاستهایش در منطقه داشته باشیم و یا منافعمان در یک راستا قرار گرفته باشد را تعریف کنیم و با امریکایی ها در بعضی مسائل منطقه به صورت پروژه ای ، دیپلماسی غیرمستقیم داشته باشیم. مثل منافعی که ممکن است ، هم راستا با منافع امریکا در برقراری امنیت در کشورهای همسایه ایران یعنی افغانستان یا عراق وجود دارد. اگر در این کشورها،  منافع مشترک مقطعی یافت شد،  به صورت پروژه ای کار کنیم.  اینگونه اقدامات باعث خواهد شد امریکا ، ایران را در مقوله عمده ضد امنیتی خود نبیند.

اگر این احتمال وجود داشته باشد که  ایران از ان پی تی خارج شود ، آیا سازمان ملل می تواند دوباره کشور را ذیل فصل 7 منشور شورای امنیت قرار دهد ؟

زمانی بحث تهدید و جنگ روانی مطرح است که با مقوله عملیاتی متفاوت است . ممکن است ما توانایی کاری را داشته باشیم - مثل خروج از ان پی تی - و کسی  نتواند مانع ایران شود ، ولی ما باید ببینیم آیا این کار در جهت منافع درازمدت ما قرار دارد یا خیر ؟ از طرفی می دانیم استراتژی "آنقدر قطعنامه بدهید تا قطعنامه دانتان پاره شود" ، همان خواهد شد که سال 92 ، هفت قطعنامه علیه ایران وضع و کشور ذیل فصل هفتم منشور قرار گرفت. بنابراین رفتن به سمت استراتژی هایی که قبلا جواب نداده عقلایی نیست و ما مجددا  در یک دور باطل گرفتار خواهیم شد . ما باید استراتژی منزوی نگه داشتن ترامپ یعنی عدم از دست دادن هم پیمانان حتی کم خاصیت ترین آنها را صبورانه در پیش بگیریم و برای تقابل با ترامپ عجله نداشته باشم. و در عوض برای تقویت انسجام داخلی عجله به خرج بدهیم! قسمت عمده مشکلات ما ناشی از مسائل داخلی و عدم تسلط دولت بر چالشها و مشکلات است و این نیز علاوه بر تضعیف جایگاه مدیریت در کشور به بی اقتداری دولت نیز ارتباط دارد.

طرفی اروپا عمق استراتژیک خاورمیانه و حلقه اول امنیتی آن است، اروپا می تواند ظرفیت مناسبی برای طراحی پروژه های متعدد با ایران باشد . پس باید برای گفتمان ، قالب جدیدی بیابیم و تمامی اهداف را در این گفتمان قرار دهیم.البته اگر به هر دلیلی نتوانیم بطور مستقیم با ترامپ وارد مذاکره شویم میتوانیم پروژه های مشترک در زمینه منافعی که ممکن است با امریکا و سیاستهایش در منطقه داشته باشیم و یا منافعمان در یک راستا قرار گرفته باشد را تعریف کنیم و با امریکایی ها در بعضی مسائل منطقه به صورت پروژه ای ، دیپلماسی غیرمستقیم داشته باشیم. مثل منافعی که ممکن است ، هم راستا با منافع امریکا در برقراری امنیت در کشورهای همسایه ایران یعنی افغانستان یا عراق وجود دارد. اگر در این کشورها،  منافع مشترک مقطعی یافت شد،  به صورت پروژه ای کار کنیم.  اینگونه اقدامات باعث خواهد شد امریکا ، ایران را در مقوله عمده ضد امنیتی خود نبیند.

2352311