هفتم جولای سال جاری بود که رئیس‌جمهوری ایالات متحده باراک اوباما بیش از هر زمان دیگری منطقی به نظر رسید. مکان اما نه واشنگتن بود و نه در کاخ سفید. باراک در روسیه دوشادوش همتای روسی خود دمیتری مدودف ایستاده بود. نخستین رئیس‌جمهوری سیه چرده ایالات متحده سینه را سپر کرده و از تلاش برای منع تکثیر تسلیحات هسته‌ای سخن می‌گفت. باراک از نخستین روزهای حضور در قدرت بارها تاکید کرده بود که رویای جهان عاری از تسلیحات هسته‌ای را در سر دارد. این بار هم صدای باراک در گوش همگان پیچید که : ایالات متحده به تلاش برای خلع سلاح هسته‌ای جهان پایبند است.
همه چیز اما در زبان‌بازی‌های معمول نهفته است. اوباما گام در مسیر اشتباهی گذاشته است. عمر توافقنامه ای که تکثیر تسلیحات هسته‌ای را منع می‌کند به سال 1968 بازمی‌گردد. بر اساس این معاهده پنج کشور هسته‌ای که در طول سالهای غفلت جهانیان تسلیحات هسته‌ای را به خود منحصر کرده‌اند باید در گذار زمان نه چندان درازی از شر این تسلیحات کشنده و مرگبار رهایی یابند. بر همین اساس سایر کشورهای بین المللی حق دستیابی به این تسلیحات را ندارند. حالا بیش از چهل سال از زمان امضا این توافقنامه می‌گذرد. هیچ کدام از پنج کشور روسیه،ایالات متحده ، فرانسه و چین تسلیحات هسته‌ای خود را منهدم نکرده‌اند. چهار کشور دیگر هم به این حلقه اضافه شده‌اند. اسرائیل ، هند و پاکستان حتی معاهده منع تکثیر تسلیحات هسته‌ای معروف به ان پی تی را امضا هم نکرده‌اند. کره‌شمالی اما چهارمین کشوری است که موفق به دستیابی به تسلیحات هسته‌ای شد و البته در سال 1985 ان پی تی را پذیرفت. پذیرشی که چندان دوامی بر آن نبود. سال 2003 میلادی که از راه رسید پیونگ یانگ هم امضا خود را پس گرفته و البته سه سال بعد از این تایخ نخستین بمب هسته‌ای خود را آزمایش کرد. حالا اما در هر گوشه و کنار جهان کشوری هست که سودای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای را در سر دارد .
محمد البرادعی که زمانی ریاست آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای را بر عهده داشت و حالا ده روزی می‌شود که جای خود را به سیاستمداری از ژاپن داده است، یک بار در توضیح شرایط حاکم بر جامعه بین المللی گفت : هر معاهده و توافقنامه ای باید حجمی از عدالت و انصاف را در خود جا داده باشد.در معاهده های منع تکثیر تسلیحات هسته‌ای اما ما چنین چیزی را نمی‌بینیم. ما هنوز در جهانی زندگی می‌کنیم که اگر کشوری در آن به تسلیحات هسته‌ای دسترسی دارد می‌تواند قدرت را بخرد. می‌تواند در برابر تهدیدهای خارجی سلاحی تضمین شده را رو کند. اما کشورهایی که حق دسترسی به این تسلحیات را ندارند از چنین امنیت و قدرتی هم بی‌بهره هستند.
بی‌شک این حمله ایالات متحده به عراق بود که کره‌شمالی را برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای مصمم تر از پیش کرد. لیست محورهای شرارت بوش را به یاد بیاورید. کره‌شمالی اصلی ترین این محور بود و با روحیه جنگ طلبی که در بوش جمهوری خواه وجود داشت بی‌شک کره ای ها چاره ای نداشتند جز دستیابی به اسلحه‌ای که انها را از گزند حمله مسلحانه امریکا امین دارد .
ایالات متحد ه و غرب ایران را هم به دستیابی به تسلیحات هسته‌ای متهم می‌کنند. اتهامی که در جریان هشت سال ریاست جمهوری جورج بوش بارها و بارها مطرح شد و البته هنوز در هیچ دادگاه و محکمه بین المللی اثبات هم نشده است . با این وجود حتی تلاش ایران برای دستیابی به این تسلیحات هم چندان غیرمنطقی نیست.
پنج کشور هستند که در صحنه بین المللی حق استفاده از تسلیحات هسته‌ای را به نام خود سند زده‌اند. حالا اگر در میانه کشورهای بین المللی دولتی باشد که از سوی یکی از این کشورها تهدیدی حس کند چاره چیست؟ بر هیچ کس پوشیده نیست که بسیاری از کشورها دستیابی به تسلیحات کشنده هسته‌ای را نامشروع و نامعقول می‌دانند. اما زمانی که پای تهدیدهای ملی به میان بیاید چه کسی می‌تواند همچنان مشروعیت و مقبولیت این تسلیحات را زیر سوال ببرد؟ حقیقت این است که کره شمالی بوی خطر از جانب ایالات متحده را شنیده و حالا به راحتی تعهد به معاهده های بین المللی را از یک پنجره به بیرون پرتاب کرده و در حال وارد کردن تسلیحات هسته‌ای از در منطق است .
محمد البرادعی در توضیح پرونده هسته‌ای ایران می‌گوید : مردم در ایران نگرن امنیت خود هستند. همه بحث ها هم به ایران ختم نمی‌شود. چندان دور نیست روزی که ما نه کشور هسته‌ای دیگر را باید به لیست این پنج کشور اضافه کنیم. در آینده ای نه چندان دور ما لیست بیست نفره ای از کشورهای دارای تسلیحات هسته‌ای را خواهیم داشت.
دستیابی به تکنولوژی هسته‌ای را هیچ کشور و قدرتی نمی‌تواند منع کند . بر اساس معاهد ه منع تکثیر تسلیحات هسته‌ای کشورهای امضا کننده این قرارداد می‌توانند به تکنولوژی صلح آمیز هسته‌ای دسترسی پیدا کنند. ایراد اما از آنجا ناشی می‌شود که تکنولوژی مورد استفاده در غنی سازی مواد هسته‌ای برای تولید سوخت راکتورها با پروسه غنی سازی اورانیوم برای تولید تسلیحات هسته‌ای یکسان است . حالا دیگر هر کشور حق دستیابی به تکنولوژی ساخت تسلیحات هسته‌ای را در اختیار دارد .
البرادعی اما تنها راه برای فرار از تسلیحات هسته‌ای را در جسارت کشورهای دارای این تسلیحات می‌داند. دبیر کل سابق آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای که دوازده سال از عمر خود را صرف اظهار نظر در خصوص پرونده های هسته‌ای کشورهای متفاوت کرده است به راحتی و البته در منطقی‌ترین شکل موجود توپ را به زمین کشورهای قدرتمند هسته‌ای می‌اندازد. او در این خصوص می‌گوید : پنج کشور قدرتمند هسته‌ای چاره ای ندارند جز خلاصی از شر تسلیحات هسته‌ای در اختیار خود. اگر آنها در طول این چهل سال به وعده خود عمل کرده بودند، ان پی تی تا این اندازه مشروعیت و مقبولیت بین المللی خود را از دست نداده بود . حالا هم دیر نشده است . مخاطب من رهبران این پنج کشور هستند : آیا این جسارت را دارید ؟
اما نقطه آغاز این بازی کجاست؟ قرار دادن خطر شروع در خاک ایالات متحده یا روسیه بسیار سخت است . دو کشوری که مجموعا 95 درصد تسلیحات هسته‌ای جهان را در اختیار دارند . ششم جولای دو کشور موفقت خود را با کاهش توان هسته‌ای خود اعلام کردند . همه چیز اما در حد حرف بود و البته اعلام موافقتی اولیه. دو کشور در تازه ترین توافق متعهد شدند تا حجم تسلیحات در اختیار خود را ظرف مدت هفت سال به یک سوم حجم فعلی کاهش دهند. اما این قرارداد واقعا کافی است ؟
بسیاری بر این باورند که ایالات متحده و روسیه تنها در حال کاهش انتظارهای بین المللی هستند. شاید ماه دسامبر که از راه برسد و تلاش های دو طرف برای عقد قرادادی جدید وارد مرحله جدی‌تری شود ، هم روسیه و هم ایالات متحده بتوانند در عرض سه یا چهار سال از حجم تسلیحات هسته‌ای در اختیار خود بکاهند. در چنین شرایطی دو کشور تنها تسلیحات هسته‌ای مورد نیاز برای تخریب چند شهر را در اختیار خواهند داشت ! حتی اگر تکثیر تسلیحات هسته‌ای همین حالا هم متوقف شود هم روسیه و هم ایالات متحده برنده این تعلل چهل ساله هستند.
البرادعی که از سوی امریکایی‌ها بارها به سرکشی متهم شده است دین مطلب را خوب ادا می‌کند. او در آخرین اظهاراتش در مقام مرد شماره یک آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای می‌گوید : ابتدا کشورهای دارنده این تسلیحات باید سهم خود را در منع تکثیر بپردازند. تنها در چنین شرایطی است که می‌توان کشورهای کوچک تر را راضی به ورود به این بازی کرد.
ژاپن تایمز/ `سیزدهم جولای / ترجمه : سارا معصومی
نظر شما