تاریخچه سازمانهای دولتی میراث فرهنگی
پس از انقلاب مشروطه و در سال ۱۲۸۶ شمسی، مجلس شورای ملی وزارت «فرهنگ و معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه» را تاسیس کرد. تشکیل این وزارتخانه اهمیت حفاظت از میراث فرهنگی را آشکار کرد. در سال ۱۳۴۳ و در دوران پهلوی دوم با تشکیل وزارت «فرهنگ و هنر» توجه به مسائل مربوط به این حوزه، شکل تخصصیتری به خود گرفت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، وزارت فرهنگ و هنر منحل و وظایف آن به دو وزارتخانه «فرهنگ و آموزش عالی» و «فرهنگ و ارشاد اسلامی» منتقل شد. شورای عالی اداری در سال ۱۳۷۳ به منظور افزایش کارآیی سازمان و تمرکز در مدیریت دستگاههای فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی کشور را از وزارت فرهنگ و آموزش عالی جدا و به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملحق کرد.
تاریخچه سازمانهای دولتی گردشگری
استفاده از قابلیتهای صنعت گردشگری ایران از دیرباز مورد توجه دولتها بود. بیش از ۸۰ سال پیش، دولت وقت «اداره جلب سیاحان خارجی و تبلیغات» را در بدنه وزارت کشور تاسیس کرد که هدف آن نشان دادن تمدن ایران به خارجیان بود. در سال ۱۳۳۳ به دلیل اهمیت جنبههای اقتصادی و تحکیم مبانی حسن تفاهم میان مردم کشورهای مختلف، ادارهای به نام «اداره امور جهانگردی» در وزارت کشور تشکیل شد. از فعالیتهای این اداره میتوان به تهیه قوانین مربوط به ورود و خروج اتباع بیگانه اشاره کرد.
در سال ۱۳۴۰ شورایی به نام «شورای عالی جهانگردی» در اداره امور جهانگردی وزارت کشور تاسیس شد. تشکیل «سازمان جلب سیاحان» در سال ۱۳۴۲، «وزارت اطلاعات و جهانگردی» در سال ۱۳۵۳ و تشکیل «وزارت ارشاد اسلامی» با ادغام دو وزارتخانهی «اطلاعات و جهانگردی» و «فرهنگ و هنر» پس از پیروزی انقلاب، بخشی از مسیریست که ایران در زمینهی توسعهی سازمانهای مرتبط با گردشگری طی کرده است.
در سال ۱۳۸۲ مجلس شورای اسلامی، سازمانھای میراث فرھنگی کشور و ایرانگردی و جھانگردی را از وزارت فرھنگ و ارشاد اسلامی جدا کرد و از ادغام آنھا «سازمان میراث فرھنگی و گردشگری» را تشکیل داد. در نهایت در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۹۸ شورای نگهبان با طرح مجلس شورای اسلامی مبنی بر تبدیل این سازمان به وزارتخانه موافقت کرد و «وزارت میراثفرهنگی، صنایع دستی و گردشگری جمهوری اسلامی ایران» شکل گرفت.
معرفی اولین وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
فعالیتهای اجرایی در اسکلهی شهید رجایی، مدیرعاملی سازمان مهندسی و عمران شهر تهران، معاونت امور اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران و مدیرعاملی منطقه آزاد کیش، بخشی از مسئولیتهای علی اصغر مونسان، نخستین وزیر میراثفرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران از اوایل دهه ۷۰ تا سال ۱۳۹۶ است.
با شروع دوره دوم ریاستجمهوری دکتر روحانی در سال ۱۳۹۶، آقای مونسان به سمت معاونت رییس جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری منصوب شد. فعالیتهای مونسان در این سازمان و انجام یک ماموریت دقیق ترکیبی باعث شد تا به هر سه جنبهی فرهنگی، هنری و اقتصادی این بخشها توجه ویژهای شود.
بهرهبرداری از ۱۴۲۵ واحد بومگردی در ۲ سال گذشته، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهر و حتی معکوس شدن آن، گسترش کسبوکارهای خانوادگی در زمینه گردشگری و رونق اقتصادی، توجه بیش از پیش به حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی و کسب درآمد ۶۰۰ میلیون دلاری از طریق صادرات در این بخش، اجرای مجدد بیمه هنرمندان صنایع دستی، پاسداشت آثار تاریخی و برگزاری چهلمین اجلاس جهانی گردشگری در شهر تاریخی همدان تنها گوشهی کوچکی از فعالیتهای آقای مونسان در طول دو سال ریاست او بر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.
ثبت جنگلهای ۲۵ تا ۵۰ میلیون سالهی هیرکانی در فهرست میراث فرهنگی یونسکو یکی دیگر از اقدامات مهم سازمان تحت ریاست مونسان است. جنگلهای هیرکانی با ۱.۹ میلیون هکتار وسعت، از آستارا در شمال استان گیلان تا گُلیداغ در شرق استان گلستان، در گسترهای به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر و عرض ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر پراکنش دارد. مسئولان سازمان میراثفرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تمام توان خود را به کار بستند و با تهیهی یک پرونده جامع و قابل دفاع، رای مثبت اعضای کمیته میراث جهانی را جلب نمودند. ثبت جنگلهای هیرکانی به عنوان دومین اثر طبیعی و بیست و چهارمین اثر جهانی ایران در فهرست میراث فرهنگی یونسکو، جدا از ارزش تاریخی و فرهنگی آن، یک اقدام مهم زیست محیطی نیز محسوب میشود.
نمایش چندین اثر از موزه لوور فرانسه در ایران با این شعار انجام شد که نباید تنها آثار ایران در خارج از کشور به نمایش در بیاید، بلکه باید آثاری هم از خارجیها در ایران به نمایش گذاشته شود. برپایی نمایشگاه آثار تاریخی ایران در هلند و اسپانیا نیز از جمله فعالیتهای سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در زمان ریاست مونسان است.
انتخاب شهر همدان به عنوان پایتخت گردشگری آسیا و حضور آقای «زوراب پولو لیکاشویلی» دبیرکل سازمان جهانی جهانگردی (UNWTO)، برای شرکت در «چهلمین نشست عمومی اعضای وابسته سازمان جهانی جهانگردی» که در شهر همدان و با حضور ۲۷ کشور دنیا برگزار شد، از دیگر اقدامات مونسان در زمینه توسعه گردشگری است. با برگزاری رویداد ۲۰۱۸ در همدان، بخشی از ظرفیتهای پنهان گردشگری غرب کشور آشکار شد. در همین راستا سازمان میراث فرهنگی تصمیم گرفت برای معرفی بیشتر جاذبههای توریستی این منطقه، میزبانی رویداد «کرمانشاه ۲۰۲۰» را با جدیت پیگیری کند.
دلایل حمایت از مونسان برای تصدی پست وزارت چه بود؟
پس از موافقت شورای نگهبان با تبدیل شدن سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه، دکتر روحانی، آقای مونسان را به عنوان سرپرست این وزارتخانه انتخاب و پس از آن، ایشان را به عنوان نخستین وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد. با انتشار این خبر، جامعهی هتلداران ایران، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران و فعالان و تشکلهای گردشگری استانهای مختلف در بیانیههایی حمایت خود را از آقای مونسان اعلام کردند.
رشد ۶۶ درصدی درآمد ارزی در سال ۹۷ معادل ۱۱ میلیون و ۶۰۰ میلیارد دلار، افزایش ۴۰ درصدی گردشگران خارجی در چهار ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۸، طراحی برند ملی گردشگری کشور، جلب مشارکت سازمانهای تخصصی بینالمللی برای اجرای شش پروژه گردشگری در ایران، تقویت مشارکت بخش خصوصی، استفاده از ظرفیت نهادهای دولتی و عمومی در مرمت بناهای تاریخی و عمومی، توسعه زیرساختهای گردشگری و سرمایهگذاری در احداث هتلها از جمله دستاوردهایی بودند که دکتر مونسان به کمک آنها توانست رای اعتماد بیش از ۱۶۰ نماینده مجلس را کسب کند.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، حفاظت و مرمت از بناهای مهم تاریخی، حفاظت و توسعه صنایع دستی کشور و احیای هنرهای در حال نابودی به عنوان میراث ناملموس کشور، معرفی فرهنگ ناب ایرانی و اسلامی از طریق گردشگران خارجی و شناساندن چهره واقعی ملت ایران به دنیا را از مهمترین دغدغههای این وزارتخانه میداند.
مونسان معتقد است در زمینهی گردشگری نیز توزیع عادلانه ثروت و درآمد از طریق توزیع یکنواخت گردشگر در کشور میتواند در ابعاد اقتصادی بسیار راهگشا باشد. با توجه به اینکه امروزه گردشگری در جایگاه سوم اقتصادی دنیا قرار دارد و به واسطه ویژگیهای منحصر به فردش مانند ارزآوری خوب، سرمایهگذاری اندک، قدرت ایجاد اشتغال بالا، زود بازده بودن و نرخ پایین سرمایهگذاری نسبت به شغلهای دیگر، باعث رونق اقتصادی خواهد شد و با استفاده از این ظرفیتها میتوان بسیاری از مشکلات اقتصادی و اشتغال کشور را حل کرد.
نقش کسبوکارهای آنلاین در توسعه صنعت گردشگری
به گفته آقای مونسان، جهان با سرعت زیادی بهسمت هوشمندسازی پیش میرود و یکی از صنایعی که با هوشمندسازی توسعه پیدا خواهد کرد گردشگری است.
رشد صنعت گردشگری از ۳۵ میلیون گردشگر در سال ۱۹۵۴ به یک میلیارد و چهارصد میلیون نفر در سال ۲۰۱۸ نشان دهندهی نقش موثر تکنولوژی در توسعه این صنعت است. این مسئله، ذینفعان حوزه گردشگری را بر آن داشته تا با تمرکز بر نیازهای اساسی گردشگران و برطرف کردن آنها از طریق ارائه خدمات آسان، جذاب و سریع، گوی رقابت را از سایرین بربایند. در این میان کسبوکارهای آنلاین با توجه به در دسترس بودن خدماتشان میتوانند بخش بزرگی از نیازهای مخاطبان را به سادگی و در کمترین زمان ممکن با بالاترین کیفیت برآورده کنند.
صنعت گردشگری ایران نیز با توجه به پتانسیلهای موجود در بخشهای مختلف فرهنگی و طبیعی نیازمند استفاده هرچه بیشتر از تجارت الکترونیک است تا ضمن اطلاعرسانی شفاف و ارائه محتوای درست، جامع و کامل درباره ایران، مقدمات و امکانات شناخت بیشتر بازدیدکنندگان داخلی و خارجی با جاذبهها و شرایط توریستی ایران را فراهم کرده و باعث افزایش درخواست سفر به این کشور شود.
یکی از بزرگترین کسبوکارهای آنلاین ایرانی که بر صنایع مرتبط با گردشگری تمرکز دارد، مجموعهی اسنپ است که با در نظر گرفتن این موارد، امکانی فراهم کرده تا تمامی نیازهای گردشگران شامل تهیه بلیط و رزرو محل اقامت (اسنپروم و اسنپتریپ)، تهیه غذا و مواد خوراکی (اسنپفود و اسنپمارکت) و حملونقل شهری (اسنپ)، به آسانی در اختیار آنها قرار گیرد. این مجموعهی کارآفرین با بهرهگیری از حدود ۱۴۰۰ نیروی جوان و متخصص توانسته به واسطه خدمات الکترونیک ارزان، گسترده، ایمن و سریع تحول بزرگی را در صنعت گردشگری ایجاد کند.
گردشگران داخلی و خارجی با استفاده از خدمات آنلاین میتوانند سفرهای متفاوت و آسانتری را تجربه کنند. امروزه سوپر اپلیکیشن اسنپ به یکی از اپلیکیشنهای ضروری گردشگران خارجی برای سفر به ایران تبدیل شده است. در حال حاضر روزانه بیش از ۵۰ هزار گردشگر خارجی از اسنپ استفاده میکنند. یک گردشگر بدون نیاز به اینکه شهر را بشناسد، پول حمل کند یا زبان فارسی بداند میتواند تمام خدمات گردشگری را از طریق این اپلیکیشن دریافت کند.
ارتباط و همکاری هر چه بیشتر بخشهای خصوصی نظیر گروه اسنپ با بخش دولتی میتواند به رونق گردشگری در ایران کمک کند.
2121