در فیلم‌های «گزارش یک جشن» و «خیابان‌های آرام» نگاه دو فیلمساز صاحب نام کشورمان نسبت به اتفاقات سیاسی یک سال اخیر، با دو رویکرد مختلف به تصویر کشیده شده است.
در واقع این فیلم‌ها با تکیه بر غیر مستقیم‌گویی، دو رویکرد مختلف را از ابراهیم حاتمی‌کیا و کمال تبریزی ثبت کردند که هر یک در نوع قابل بحث است.
حاتمی‌کیا که سابقه کار با نمادها و استعاره‌ها بر بستر قصه‌هایی رئال و امروزی را دارد و این رویکرد معمولاً در فیلم‌هایش جواب داده، این بار برای گفتن از اتفاقات یک سال اخیر کشور نیز به تمهید لفافه‌گویی پناه برده است.
همانطور که تبریزی ترجیح داده قصه خود را با بردن به یک ناکجا آباد از قید زمان و مکان آزاد کرده و بر بستری از طنز و کمدی نگاهی غیر مستقیم به همین اتفاقات داشته باشد.
این دو رویکرد از این دو فیلمساز علاوه بر اینکه می‌تواند محدودیت‌های پیش رو برای دست گذاشتن بر این مقطع را برجسته کند، به نوعی هوشمندی آنها را برجسته کرده و برآمده از علایق و دغدغه‌های قبلی آنها است.
همانطور که حاتمی‌کیا فیلم‌های نمادین و استعاری در کارنامه‌اش کم ندارد، تبریزی هم از کمدی متعارف تا کمدی‌های نامتعارف و غیر کلاسیک همچون «همیشه پای یک زن در میان است» را در کارنامه دارد. این ویژگی کمک می‌کند تا از آثار جدید این کارگردان‌ها انتظاری خاص داشته باشیم.
«گزارش یک جشن» حاتمی‌کیا هرچند در راستای همان فیلم‌ها است اما نکته‌ای که فاصله این فیلم را با آثار استعاری چون «روبان قرمز» یا «موج مرده» برجسته می‌کند دور شدن از مابه ازاء‌های واقعی و گام نهادن در فضایی است که تنها در درون فضای نمایشی و استعاری فیلم می‌تواند مفهوم پیدا کند و ارتباطش با زمان حال کمرنگ است.
هرچند رمزگشایی مولفه‌های چیده شده در فیلم حاتمی‌کیا می‌تواند به کشف جذابی از چیدمانی هوشمندانه و ظریف بینجامد، اما به دلیل اینکه روایت داستانی فیلم رابطه خود را با زمان حال قطع می‌کند، جذابیت خود را هم برای پیگیری از دست می‌دهد. از همین روست که بیشتر این رمزگشایی است که مخاطب را تا انتها همراه می‌کند نه قصه‌ای که در طول فیلم در حال روایت شدن است.
اما در فیلم تبریزی انتخاب یک بستر بی‌زمان و مکان و جاری شدن قصه با جنسی خاص از کمدی، فضایی ایجاد می‌کند تا داستانی که در طول فیلم در حال روایت شدن است جذابیت خاص خود را پیدا کرده و مخاطب را همراه سازد. همچنین ارجاعات مستقیم و غیر مستقیم فاصله خود را با مابه ازاء‌های واقعی کم کرده و مخاطب را در یک کشف همراهی می‌کنند.
این نکات صورت مسئله رویکرد دو فیلمساز صاحب‌نام نسبت به اتفاقات سیاسی یک سال اخیر در کشورمان است که برای رسیدن به یک تحلیل منصفانه می‌توانند کمک کنند. اما قبل از هر چیز این دو فیلم می‌توانند چرایی تمایل آنها به غیر مستقیم‌گویی را ثبت کنند و طرح یک یک سئوال ساده...
54
نظر شما