به این اعتیاد اقتصادی پایان دهید آقایان

توماس فریدمن

آنچه این روزها در جهان عرب رخ می دهد را می توان مادر تمام بیدارباش ها خواند. صدایی که از آنسوی خط به گوش می رسد این است : آمریکایی های عزیز شما خانه خود را بر نوک آتشفشان ساخته اید. این آتشفشان طغیان کرده است و لایه های زیرزمینی اندک اندک رو به گسترش هستند. وقت آن فرا رسیده است که تغییر مکان بدهید. البته توضیح اضافه هم لازم است: تغیر مکان در این فضا یعنی پایان دادن به اعتیاد احمقانه به نفت.

هیچ کس به اندازه من در خصوص ریشه های جنبش های دموکراسی خواهی در خاورمیانه تحقیق نکرده است . با این همه اگر واقعا این کشورها در مسیر قرار گرفته اند باید تذکر دهم که این مسیر آسفالت نیست و البته طولانی و طاقت فرسا هم است . آنچه که اکنون باید در جامه دورماندگان از حوادث خاورمیانه انجام دهیم بالا بردن یک دلاری مالیات هر گالن نفت است . باید خود را برای بالا رفتن قیمت نفت در آینده ای نزدیک مهیا کنیم. این حرکت می تواند در حقیقت پیش گیری پیش از درمان باشد. با بالابردن تدریجی مالیات بر نفت ما ساختار اقتصادی خود را از هر گزند دور نگاه می داریم.با این استراتژی می توانیم به ارزش های قابل دفاع نظیر دموکراسی در جهان عرب و خاورمیانه هم فکر کنیم و البته فارغ از بحث نفت قضاوت کنیم. بله درست است که این استراتژی به معنای قیمت بالای نفت است اما باید اعتراف کنیم که با توجه به تحولات در خاورمیانه قیمت نفت به هر حال سیر صعودی خود را طی خواهد کرد. بهتر است حداقل برخی از این بار را پیش از موعد ،خود از روی زمین بلند کنیم.

اکنون بحث زمان مطرح است. در 50 سال گذشته ، آمریکا و اروپا به گونه ای با خاورمیانه برخورد کرده اند که گویا این منطقه را تنها ایستگاهی برای سوخت گیری می دانند: ایستگاه عربستان سعودی ، ایستگاه ایران ، ایستگاه کویت، ایستگاه بحرین، ایستگاه مصر ، ایستگاه لیبی ، ایستگاه عراق، ایستگاه امارات متحده عربی و غیره.
پیام ما برای منطقه هم کاملا مشهود بود: آهای آقایان ( در تمام این سالها ما فقط آقایان را مخاطب قرار داده ایم) این معامله ما با شما، واضح و روشن. چاه های نفت خود را به روی ما بگشایید ؛ قیمت نفت را پایین نگاه دارید ، اسرائیل را چندان اذیت نکنید و سپس می توانید هر آنچه که می خواهید انجام دهید. می توانید مردمان خود را از تمامی حقوق مدنی و شهروندی محروم نگاه دارید. می توانید هر اندازه که می خواهید به فساد مالی و اداری بپردازید. می توانید از تریبون مساجد خود هرآنچه را که می خواهید تبلیغ کنید، می توانید داستان توطئه را تا هر اندازه هم که می خواهید پر رنگ کنید. می توانید زنان خود را از سواد محروم کنید. می توانید جوانان خود را از تحصیل دور نگاه دارید. همه این کارها را می توانید انجام دهید اما تنها و تنها پمپ های نفت خود را در اختیار ما قرار دهید.

این رویکرد بود که اعراب را در نیم قرن گذشته در محیطی ایزوله شده نگاه داشت. این رویکرد بود که منجر به حاکمیت دیکتاتوری در 50 سال گذشته شد . اکنون تاریخ یک ورق دیگر خورده است . ترکیب بالا رفتن قیمت مواد غذایی ، نرخ بالای بیکاری و ایجاد فضاهای اجتماعی در محیط سایبر همین جوانان را متحول کرده است. زنجیره این حوادث در حقیقت به جوانان جرات بخشیده که تمام موانع را به حاشیه برانند و بر ترس خود غلبه کنند.

با این همه کمربندهای خود را محکم ببندید. قرار نیست سواری لذت بخش و آرامی داشته باشیم. زمین دیگر هموار نیست و البته که منطقه بسیار لغزنده است. قرار نیست هیچ کدام از این تحولات بر اساس اصول دموکراتیک اتفاق بیفتد و یا فرهنگی نو را در عرصه سیاسی خاورمیانه رقم بزند. گزارش توسعه جامعه عربی در سال 2002 میلادی این حوادث را پیش بینی کرده بود اما اتحادیه عرب به ما اطمینان داد که مفاد این گزارش مستند نیست و البته که غرب هم چشمان خود را بر آن بست. اما حقیقت این است که آن گزارش که ریاست تیم تهیه کننده آن را یک دانشمند علوم سیاسی مصری بر عهده داشت کاملا درست بود . بر اساس آن گزارش، جامعه عرب از سه نقصان رنج می برد: نقصان آموزشی ، نقصان آزادی و نبود امکان پیشرفت برای زنان. در سال 2002 میلادی گزارش اقتصادی از اوضاع منطقه بحران را عیان کرد: ترکیب تولید ناخالص ملی تمام کشورهای عرب با یکدیگر برابر با اسپانیا بود . آمار رسیده از اوضاع تحصیلی هم بسیار ناامید کننده بود. زمانی که این گزارش منتشر شد اعراب سالانه 330 جلد کتاب منتشر می کردند. در اواخر دهه نود ، اعراب کمترین نرخ برخورداری از آزادی را به خود اختصاص داده بودند. در اغاز قرن بیست و یکم اعراب 60 میلیون بیسواد را در خود جای داده بودند. اکثریت این رقم را هم زنان تشکیل دادند. یمن می تواند در بازده زمانی ده ساله نخستین کشوری باشد که با کمبود آب روبه رو است . این شرایط همان شرایط باثباتی است که دیکتاتورها برای اعراب و در کشورهای خود به راه انداختند.

به نظاره نشستن موفقیت خیزش های عمومی در مصر و به ثمر نشستن دموکراسی می تواند جوانان عرب را به وجود آورد . ما باید در جامه غربی ها هر انچه که در چنته داریم، در طبق اخلاص ریخته و به این جوانان کمک کنیم. با این همه هیچ کس نباید در خصوص سختی که اعراب برای بازگشت به تاریخ با آن مواجه هستند، اغراق کند.
نیویورک تایمز بیست و سوم فوریه / ترجمه : سارا معصومی
48