امسال در پنجم دیماه به شانزدهمین سالروز زلزله 1382 بم می رسیم. زمین لرزه ای که حدود یک سوم جمعیت حدودا یکصد هزار نفری شهر زیبا و تاریخی بم را از بین برد. شهر تا سال 1386 بازسازی اش طول کشید، ولی بازسازی روانی اجتماعی، فرهنگی آن هنوز بعد از 16 سال به پایان نرسیده است و چه بسا دردها که در این شهر ماندگار شد. زمین لرزه بم اولین زمین لرزه مخرب ایران نبود، ولی پرتلفات ترین زلزله یک قرن اخیر ما بود که در رخدادی با بزرگای 6.5، در ناحیه ای که عملا فقط یک شهر یکصد هزار نفری در آن داشتیم، چنین مشکل بزرگی برای ما ایجاد کرد. بررسی زلزله های شانزده ساله بعد از آن نشان می دهد که :
1- ما همچنان پوشش لرزه نگاری کاملی برای ثبت زمین لرزه های کوچک در ایران نداریم. تعداد ایستگاههای لرزه نگاری در ایران کافی نیست، و همین موجب می شود که زلزله های کوچک را نتوانیم به درستی و کامل ثبت کنیم. بررسی لرزه خیزی ثبت شده در همین 16 سال اخیر نشان می دهد که ما فقط حدود یک پنجاهم زمین لرزه هایی که با بزرگای بین 2 تا 3 در ایران رخ می دهند، و حدود یک سوم زمین لرزه های با بزرگای بین 3 تا 4 را در ایران ثبت می کنیم. این موضوع موجب می شود تا عملا امکان پایش خرد زمین لرزه ها و مطالعات با روش های مختلف پیش بینی زلزله و ایجاد سامانه های هشدار سریع زلزله برای متخصصان ایران بسیار محدود یا غیر ممکن شود.
2- در زلزله های رخ داده در شانزده سال اخیر با توجه به میزان تغییر شکل و بخشی از تغییر شکل که به صورت رخدادزمین لرزه منجر به آزاد کردن جمع شده در پوسته زمین ایران می شود، می توان ارزیابی کرد که همچنان حدود 10 زمین لرزه با بزرگای بین 6 تا 7و حداقل یک زمین لرزه با بزرگای بیش از 7 در ایران می بایست در این 16 سال اخیر رخ می داده ، که هنوز و همچنان رخ نداده است. بررسی لرزه خیزی 65 سال اخیر ایران نشان میدهد که این کمبود رخداد در ماههای و سالهای پیش رو جبران خواهد شد و در نهایت در یک بررسی چند دهه ای، توازن آماری از نظر رخداد زلزله های کوچک و شدید برقرار خواهد شد. ولی از دید مدیریت کاهش ریسک و مدیریت بحران نواحی که پتانسیل رخداد چنین زمین لرزه هایی در آنها وجود دارد (مانند منطقه مرکزیمازندران: منطقه آمل و نور و غرب مازندران، منطقه چالوس، در در البرز مرکزی، دره هراز ؛ منطقه شرق، جنوب شرق، و غرب استان تهران، و منطقه تبریز و منطقه درود لرستان، و ، مریوان کردستان و کوهبنان و جیرفت کرمان ، و استان البرز، و شرق مشهد، و شمال سمنان) از نظر افزایش سطح آمادگی مورد توجه و دقت بالاتر ملی قرار گیرند.
3- در تاریخ 23 بهمن 1331 (12 فوریه 1953) زمین لرزه ترود در جنوب شاهرود با بزرگای 6.4 موجب کشته شدن بیش از 800 نفر از هممیهنان ما شد. در همان دهه در روز 11 تیر ماه 1336 (2 ژوییه 1957در سنگچال - بند پی مازندران- در جنوب بابل) در منطقه کوهستانی شمال البرز مرکزی با بزرگای 7.5 حدود 1200 نفر تلفات به جا گذاشت. سه سال بعد در تاریخ 4 اردیبهشت 1339 زلزله ای با بزرگای 6 در لارستان فارس بیش از 400 نفر کشته داشت. در دهم شهریور سال 1341 زلزله ای با بزرگای 7.1 در بویین زهرا در دشت قزوین موجب بیش از 12 هزار کشته شد. از 1331 که زلزله ترود -البته دو دهه بعد- مورد مطالعه علمی و فنی مدرن قرار گرفت.
نگاهی مجدد به زمین لرزه های مهم و مخرب دهه گذشته از زلزله اول تیر چنگوره، آوج1381 (22 ژوین 2002) (بزرگای 6.3 و 261 کشته، زلزله 5 دیماه 1382 بم (26 دسامبر 2003 بزرگای 6.5 و 33000 نفر کشته) ، زلزله 4 اسفند 1383 داهوییه زرند ( 22 فوریه 2005، بزرگای 6.5 و 650 نفر کشته) تا زمین لرزه های دوگانه ورزقان آدربایجان شرقی در 21 مرداد 1391 (11 اوت 2012 با بزرگای های 6.4 و 6.3 و تلفات 306 نفر ) و زلزله 21 آبان 1396 ازگله سرپل ذهاب با بزرگای 7.3 با 622 کشته نشان می دهد که هر گاه زمین لرزه ای با بزرگای بیش از 6 در محدوده ای مسکونی رخ داده است (و تراکم جمعیت روستایی یا شهری در آن ناحیه قابل ملاحظه بوده است) تلفات بیش از 100 نفر رخ داده است. متاسفانه از این نظر در طی این شش و نیم دهه ایمنی جانی مردم در مناطق مختلف لرزه خیز ایران هنوز جایگاه آبرومندی نداریم.
نظر شما